Transwestytyzm: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
drobne techniczne |
m MalarzBOT: zmiana szablonu {{Klasyfikacja chorób ICD infobox}} na {{Choroba infobox}} |
||
(Nie pokazano 6 wersji utworzonych przez 6 użytkowników) | |||
Linia 1: | Linia 1: | ||
{{Nie mylić z|[[transseksualizm]]|[[cross-dressing]]}}{{Choroba infobox |
{{Nie mylić z|[[transseksualizm]]|[[cross-dressing]]}}{{Choroba infobox |
||
|nazwa |
|nazwa = Transwestytyzm |
||
|nazwa |
|nazwa naukowa = |
||
|grafika |
|grafika = Umkreis von Angelika Kauffmann Le Chevalier d’Éon.jpg |
||
| |
|opis grafiki = Charles d’Éon ubrany w kobiecy strój |
||
| |
|alt grafiki = |
||
|synonimy = |
|||
⚫ | |||
| |
|specjalizacja = |
||
|objawy = |
|||
⚫ | |||
| |
|powikłania = |
||
|początek = |
|||
⚫ | |||
| |
|czas trwania = |
||
| |
|typy = |
||
| |
|przyczyny = |
||
| |
|czynniki ryzyka = |
||
| |
|rozpoznanie = |
||
| |
|różnicowanie = |
||
| |
|zapobieganie = |
||
|leczenie = |
|||
|leki = |
|||
|rokowanie = |
|||
|zapadalność = |
|||
|śmiertelność = |
|||
|ICD11 = |
|||
|ICD11 nazwa = |
|||
|ICD10 = |
|||
|ICD10 nazwa = |
|||
|DSM-5 = |
|||
⚫ | |||
|DSM-IV = 302.3 |
|||
|DSM-IV nazwa = Fetyszyzm transwestytyczny |
|||
|ICDO = |
|||
|DiseasesDB = |
|||
|OMIM = |
|||
|MedlinePlus = |
|||
|MeshID = |
|||
|commons = |
|||
}} |
}} |
||
'''Transwestytyzm''' (od {{łac.|trans}} „za, poza, z tamtej strony” i {{k|la|vestitus}} „odziany”, inaczej '''eonizm''', '''metatropizm''') – praktyka przyjmowania ubioru, sposobu bycia, a niekiedy także [[Role płciowe|roli płciowej]] zazwyczaj kojarzonych z [[Płeć|płcią]] przeciwną<ref>{{Cytuj |tytuł = Medical Definition of TRANSVESTISM |data dostępu = 2019-12-23 |opublikowany = |
'''Transwestytyzm''' (od {{łac.|trans}} „za, poza, z tamtej strony” i {{k|la|vestitus}} „odziany”, inaczej '''eonizm''', '''metatropizm''') – praktyka przyjmowania ubioru, sposobu bycia, a niekiedy także [[Role płciowe|roli płciowej]] zazwyczaj kojarzonych z [[Płeć|płcią]] przeciwną<ref>{{Cytuj |tytuł = Medical Definition of TRANSVESTISM |data dostępu = 2019-12-23 |opublikowany = merriam-webster.com |url = https://www.merriam-webster.com/medical/transvestism |język = en}}</ref>, jako forma [[Ekspresja płciowa|autoekspresji]]<ref>{{Cytuj |autor = |tytuł = TRANSVESTISM – meaning in the Cambridge English Dictionary |data = |data dostępu = 2019-12-23 |opublikowany = dictionary.cambridge.org |url = https://dictionary.cambridge.org/dictionary/english/transvestism |język = en}}</ref> lub też dla psychologicznej gratyfikacji<ref>{{Cytuj |autor = Dictionary.com |tytuł = Definition of transvestism |data = |data dostępu = 2019-12-23 |opublikowany = dictionary.com |url = https://www.dictionary.com/browse/transvestism |język = en}}</ref><ref>{{Cytuj |autor = Collins English Dictionary |tytuł = Transvestism definition and meaning |data = |data dostępu = 2019-12-23 |opublikowany = collinsdictionary.com |url = https://www.collinsdictionary.com/dictionary/english/transvestism |język = en}}</ref>. W niektórych kulturach transwestytyzm jest praktykowany z powodów religijnych, tradycyjnych lub ceremonialnych. Termin ten jest rzadko stosowany w odniesieniu do [[Kobieta|kobiet]]<ref>{{Cytuj |autor = Eric H. Boehm |tytuł = Historical Abstracts: Modern history abstracts, 1775-1914 |wydanie = 3 |wydawca = American Bibliographical Center, CLIO |s = 723 |język = en}}</ref>. |
||
[[Światowa Organizacja Zdrowia]] podaje, że [[transwestytyzm o typie podwójnej roli]] nie ma podłoża seksualnego. Wprowadza jednocześnie pojęcie [[Transwestytyzm fetyszystyczny|fetyszyzmu transwestytycznego]], jako przebierania mającego na celu zaspokojenie seksualne<ref>{{Cytuj |autor = D. Richard Laws, William T. |
[[Światowa Organizacja Zdrowia]] podaje, że [[transwestytyzm o typie podwójnej roli]] nie ma podłoża seksualnego. Wprowadza jednocześnie pojęcie [[Transwestytyzm fetyszystyczny|fetyszyzmu transwestytycznego]], jako przebierania mającego na celu zaspokojenie seksualne<ref>{{Cytuj |autor = D. Richard Laws, William T. O’Donohue |tytuł = Sexual Deviance, Second Edition: Theory, Assessment, and Treatment |data = 2012-04-16 |data dostępu = 2019-06-07 |isbn = 9781462506699 |wydawca = Guilford Press |s = 274 |url = https://books.google.pl/books?id=g3TOLfeSlVkC&pg=PA274&lpg=PA274&dq=transvestism+%22world+health+organization%22&source=bl&ots=sVz-NChNYk&sig=ACfU3U0QJKBwfQnzUErbkAxk994liP1Dww&hl=pl&sa=X&ved=2ahUKEwiqiKuJstjiAhWEI1AKHet9B-sQ6AEwBHoECAkQAQ#v=onepage&q=transvestism%20%22world%20health%20organization%22&f=false |język = en}}</ref>. |
||
== Terminologia == |
== Terminologia == |
||
Transwestytyzm nie jest nowym zjawiskiem. Mówiono o nim jeszcze w hebrajskiej [[Biblia|Biblii]]<ref>{{Cytuj |autor = Anil Aggrawal |tytuł = References to the paraphilias and sexual crimes in the Bible |czasopismo = Journal of Forensic and Legal Medicine |data = 2009- |
Transwestytyzm nie jest nowym zjawiskiem. Mówiono o nim jeszcze w hebrajskiej [[Biblia|Biblii]]<ref>{{Cytuj |autor = Anil Aggrawal |tytuł = References to the paraphilias and sexual crimes in the Bible |czasopismo = Journal of Forensic and Legal Medicine |data = 2009-04 |data dostępu = 2019-06-07 |issn = 1878-7487 |wolumin = 16 |numer = 3 |s = 109–114 |doi = 10.1016/j.jflm.2008.07.006 |pmid = 19239958}}</ref>. Sam termin zmieniał swoje znaczenie od czasu jego powstania i jest nadal używany w różnych kontekstach. |
||
Słowo „transwestyta” powstało w 1910 roku z inicjatywy niemieckiego [[Seksuologia|seksuologa]], doktora [[Magnus Hirschfeld|Magnusa Hirschfelda]]<ref>{{Cytuj |autor = Hirschfeld, Magnus, 1868-1935. |tytuł = Transvestites |
Słowo „transwestyta” powstało w 1910 roku z inicjatywy niemieckiego [[Seksuologia|seksuologa]], doktora [[Magnus Hirschfeld|Magnusa Hirschfelda]]<ref>{{Cytuj |autor = Hirschfeld, Magnus, 1868-1935. |tytuł = Transvestites. The erotic drive to cross-dress |data = 1991 |data dostępu = 2019-06-07 |isbn = 0879756659 |miejsce = Buffalo, N.Y. |wydawca = Prometheus Books |oclc = 22812111}}</ref><ref>{{Cytuj |autor = Hirschfeld, Magnus, 1868-1935 |tytuł = Die Transvestiten. Ein Untersuchung über den erotischen Verkleidungstrieb. Mit umfangreichem casuistischen und historischen Material |data dostępu = 2019-06-07 |isbn = 9780366808038 |miejsce = London |oclc = 1076512715}}</ref>. Używał go do opisywania osób, które zwyczajowo i dobrowolnie nosiły ubrania innej płci. Grupa transwestytów Hirschfelda składała się z mężczyzn i kobiet o orientacji heteroseksualnej, homoseksualnej, biseksualnej i aseksualnej<ref>{{Cytuj |autor = Magnus Hirschfeld |tytuł = Geschlechtsverirrungen |data = 1950 |wydawca = Konstanz, Pfister |url = https://www.amazon.de/Geschlechtsverirrungen-Magnus-Hirschfeld/dp/B00CMY8FY0 |język = de}}</ref>. |
||
[[Havelock Ellis]], świadomy badań Hirschfelda nad transwestyzmem, ale nie zgadzając się z jego terminologią, w 1913 r. zaproponował termin „inwersja seksualno-estetyczna” ({{Ang.|sexo-aesthetic inversion}}). W 1920 r. wymyślił termin „eonizm”, który wywodzi się od nazwiska [[Charles |
[[Havelock Ellis]], świadomy badań Hirschfelda nad transwestyzmem, ale nie zgadzając się z jego terminologią, w 1913 r. zaproponował termin „inwersja seksualno-estetyczna” ({{Ang.|sexo-aesthetic inversion}}). W 1920 r. wymyślił termin „eonizm”, który wywodzi się od nazwiska [[Charles d’Éon|Charles’a d’Éon]], który wykazywał skłonności transwestytyczne. Ellis tłumaczył<ref>{{Cytuj |autor = Ellis, Havelock, 1859-1939. |tytuł = Psychology of sex. A manual for students |data = 2010 |data dostępu = 2019-06-07 |isbn = 9781443735322 |miejsce = Milton Keynes, UK |wydawca = Lighting Source |oclc = 610201643}}</ref>: |
||
<blockquote>''Od strony psychicznej, jak ja to widzę, Eonista ucieleśnia w skrajnym stopniu estetyczną postawę naśladowania i identyfikacji z obiektem podziwianym. To normalne, że mężczyzna utożsamia się z kobietą, którą kocha. Eonista niesie tę identyfikację zbyt daleko, pobudzany przez wrażliwy i kobiecy element w sobie samym, który kojarzy się z raczej wadliwą męską seksualnością, co może mieć podłoże neurotyczne.''</blockquote> |
|||
⚫ | Obecnie określenie „transwestyta” jest zastępowane angielskim terminem ''[[Cross-dressing|crossdresser]]''. Słowo „transwestyta” jest często uważane za przestarzałe i uwłaczające, a termin ''crossdresser'' jest używany jako bardziej stosowny zamiennik<ref name=":0">{{Cytuj |autor = August, Gerri, Kennedy, Megan S., Newman, Barbara M. |
||
⚫ | Obecnie określenie „transwestyta” jest zastępowane angielskim terminem ''[[Cross-dressing|crossdresser]]''. Słowo „transwestyta” jest często uważane za przestarzałe i uwłaczające, a termin ''crossdresser'' jest używany jako bardziej stosowny zamiennik<ref name=":0">{{Cytuj |autor = August, Gerri, Kennedy, Megan S., Newman, Barbara M. |tytuł = Safe spaces. Making schools and communities welcoming to LGBT youth |data = 2012 |data dostępu = 2019-06-07 |isbn = 9780313393686 |miejsce = Santa Barbara, Calif. |wydawca = Praeger |s = 142 |oclc = 721891553 |url = https://books.google.pl/books?id=ZkxjSnI2e0UC&pg=PA142&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false |cytat = „Cross-dresser/cross-dressing. (1) The most neutral word to describe a person who dresses, at least partially or part of the time, and for any number of reasons, in clothing associated with another gender within a particular society. Carries no implications of ‘usual’ gender appearance, or sexual orientation. Has replaced transvestite, which is outdated, problematic, and generally offensive since it was historically used to diagnose medical/mental health disorders.”}}</ref><ref>{{Cytuj |autor = Capuzza, Jamie C., Spencer, Leland G. |tytuł = Transgender communication studies. Histories, trends, and trajectories |data = 2015--02 |data dostępu = 2019-06-07 |isbn = 9781498500067 |miejsce = Lanham, Maryland |s = 174 |oclc = 903489384 |url = https://books.google.pl/books?id=A1emBgAAQBAJ&pg=PA174&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false |cytat = Eventually, the transvestite label fell out of favor because it was deemed to be derogatory; cross-dresser has emerged as a more suitable replacement ([[GLAAD]], 2014b).}}</ref><ref>{{Cytuj |autor = Zastrow, Charles |tytuł = Introduction to social work and social welfare. Empowering people |data = |data dostępu = 2019-06-07 |isbn = 9781305388338 |wydanie = Twelfth edition |miejsce = Boston, MA |s = 239 |oclc = 967750115 |cytat = „It should be noted the term transvestite is often considered an offensive term.”}}</ref>. Jest to spowodowane tym, że termin „transwestyta” był historycznie używany do diagnozowania zaburzeń medycznych, w tym zaburzeń zdrowia psychicznego, a transwestytyzm był postrzegany jako zaburzenie. Z kolei termin ''crossdresser'' został ukuty przez środowisko [[Transpłciowość|transgenderowe]]<ref name=":0" /><ref>{{Cytuj |autor = August, Gerri, Kennedy, Megan S., Newman, Barbara M. |tytuł = Safe spaces. Making schools and communities welcoming to LGBT youth |data = 2012 |data dostępu = 2019-06-07 |isbn = 9780313393686 |miejsce = Santa Barbara, Calif. |wydawca = Praeger |s = 568 |oclc = 721891553}}</ref>. Niekiedy jednak termin ''transwestyta'' jest postrzegany jako bardziej odpowiedni dla członków wspólnoty transseksualnej<ref>{{Cytuj |autor = Castañeda, Laura, 1963-, Campbell, Shannon B., Casta๑eda, Laura, 1963- |tytuł = News and sexuality. Media portraits of diversity |data = 2006 |data dostępu = 2019-06-07 |isbn = 1412909988 |miejsce = Thousand Oaks, Calif. |wydawca = Sage Publications |oclc = 59881923}}</ref><ref>{{Cytuj |autor = Richards, Christina. |tytuł = Sexuality and Gender for Mental Health Professionals. A Practical Guide. |data = 2013 |data dostępu = 2019-06-07 |isbn = 0857028421 |miejsce = Los Angeles |wydawca = SAGE Publications Ltd |s = 162 |oclc = 881364888}}</ref>. |
||
== Klasyfikacja medyczna == |
== Klasyfikacja medyczna == |
||
Linia 42: | Linia 63: | ||
Inaczej fetyszyzm transwestytyczny ([[DSM-IV]]) to rodzaj [[Parafilia|parafilii]] seksualnej, stan w którym (u heteroseksualnych mężczyzn) jedynym lub preferowanym sposobem osiągania satysfakcji seksualnej jest przebieranie się w stroje kobiece i wykonywanie w tym czasie [[masturbacja|masturbacji]], lub czynności seksualnych z drugą osobą. |
Inaczej fetyszyzm transwestytyczny ([[DSM-IV]]) to rodzaj [[Parafilia|parafilii]] seksualnej, stan w którym (u heteroseksualnych mężczyzn) jedynym lub preferowanym sposobem osiągania satysfakcji seksualnej jest przebieranie się w stroje kobiece i wykonywanie w tym czasie [[masturbacja|masturbacji]], lub czynności seksualnych z drugą osobą. |
||
ICD-10 wymienia następujące kryteria, których spełnienie upoważnia do postawienia rozpoznania transwestytyzmu fetyszystycznego{{r|ICD}}:{{Cytat |
ICD-10 wymienia następujące kryteria, których spełnienie upoważnia do postawienia rozpoznania transwestytyzmu fetyszystycznego{{r|ICD}}: {{Cytat |
||
|treść = |
|treść = |
||
A. Spełnione ogólne kryteria zaburzeń preferencji seksualnych (F65). |
A. Spełnione ogólne kryteria zaburzeń preferencji seksualnych (F65). |
||
B. Nakładanie ubrań przeciwnej płci w celu nabrania wyglądu i poczucia przynależności do przeciwnej płci. |
B. Nakładanie ubrań przeciwnej płci w celu nabrania wyglądu i poczucia przynależności do przeciwnej płci. |
||
Przebieranie się jest ściśle związane z pobudzeniem seksualnym. Po wystąpieniu orgazmu i spadku podniecenia następuje silne pragnienie zdjęcia przebrania. |
Przebieranie się jest ściśle związane z pobudzeniem seksualnym. Po wystąpieniu orgazmu i spadku podniecenia następuje silne pragnienie zdjęcia przebrania. |
||
}}Natomiast uwzględnione w punkcie A ogólne kryteria zaburzeń preferencji seksualnych ICD określa następująco{{r|ICD}}:{{Cytat |
}}Natomiast uwzględnione w punkcie A ogólne kryteria zaburzeń preferencji seksualnych ICD określa następująco{{r|ICD}}: {{Cytat |
||
|treść = |
|treść = |
||
G1. Osoba doświadcza powtarzającego się, nasilonego popędu i wyobrażeń seksualnych dotyczących niezwykłych przedmiotów lub działań. |
G1. Osoba doświadcza powtarzającego się, nasilonego popędu i wyobrażeń seksualnych dotyczących niezwykłych przedmiotów lub działań. |
||
G2. Osoba zarówno realizuje ten popęd, jak i odczuwa z tego powodu wyraźne cierpienie. |
G2. Osoba zarówno realizuje ten popęd, jak i odczuwa z tego powodu wyraźne cierpienie. |
||
G3. Preferencja występuje od co najmniej 6 miesięcy. |
G3. Preferencja występuje od co najmniej 6 miesięcy. |
||
}}W [[DSM-5|DSM-V]] transwestytyzm fetyszystyczny uznawany jest za zaburzenie tylko kiedy spełnione są dwa kryteria<ref>{{Cytuj |tytuł = Transvestic Disorder DSM-5 302.3 (F65.1) – Therapedia |data dostępu = 2019-06-07 |opublikowany = |
}}W [[DSM-5|DSM-V]] transwestytyzm fetyszystyczny uznawany jest za zaburzenie tylko kiedy spełnione są dwa kryteria<ref>{{Cytuj |tytuł = Transvestic Disorder DSM-5 302.3 (F65.1) – Therapedia |data dostępu = 2019-06-07 |opublikowany = theravive.com |url = https://www.theravive.com/therapedia/transvestic-disorder-dsm--5-302.3-(f65.1)}}</ref><ref>{{Cytuj |autor = Taylor Bennett |tytuł = Transvestic Disorder DSM-5 302.3 (F65.1): Symptoms, Treatments |data = 2017-08-01 |data dostępu = 2019-06-07 |opublikowany = Counseling and Life Coaching – Find a Counselor |url = https://thriveworks.com/blog/transvestic-disorder-symptoms-treatments/ |język = en}}</ref>: |
||
# Osoba doznaje intensywnego pobudzenia seksualnego w wyniku przebierania się, co przejawia się w fantazjach, pragnieniach lub działaniach przez co najmniej 6 miesięcy. |
# Osoba doznaje intensywnego pobudzenia seksualnego w wyniku przebierania się, co przejawia się w fantazjach, pragnieniach lub działaniach przez co najmniej 6 miesięcy. |
||
Linia 58: | Linia 79: | ||
== Transwestytyzm w beletrystyce == |
== Transwestytyzm w beletrystyce == |
||
Motyw transwestytyzmu odnaleźć można w powieściach autorstwa Mehmeta Murata Somera: |
Motyw transwestytyzmu odnaleźć można w powieściach autorstwa Mehmeta Murata Somera: „[[Zabójstwa proroków]]<ref name=":1">{{Cytuj |tytuł = Recenzja: Zabójstwa proroków – Mehmet Murat Somer – granice.pl |data dostępu = 2022-02-16 |opublikowany = granice.pl |url = https://www.granice.pl/recenzja/zabojstwa-prorokow/1821 |język = pl}}</ref>” i „[[Zabójstwo Buziaczka]]”. Autor prowadzi czytelników za swoim bohaterem, jedynym w historii literatury kryminalnej detektywem-transwestytą, pozwalając poznawać świat transwestytów<ref>{{Cytuj |tytuł = Zabójstwo Buziaczka |data dostępu = 2022-02-16 |opublikowany = empik.com |url = https://www.empik.com/zabojstwo-buziaczka-somer-mehmet-murat,prod1510134,ksiazka-p |język = pl}}</ref><ref name=":1" />. |
||
== Klasyfikacja ICD10 == |
|||
{| class="wikitable" |
|||
|- |
|||
! kod ICD10 !! nazwa choroby |
|||
|- |
|||
⚫ | |||
|- |
|||
⚫ | |||
|- |
|||
⚫ | |||
== Zobacz też == |
== Zobacz też == |
||
{{Wikisłownik|transwestytyzm}} |
{{Wikisłownik|transwestytyzm}} |
||
Linia 70: | Linia 101: | ||
== Przypisy == |
== Przypisy == |
||
<references> |
|||
{{Przypisy| |
|||
<ref name=JRJ>{{Cytuj książkę | |
<ref name="JRJ">{{Cytuj książkę |nazwisko = Jarema |imię = Marek |tytuł = Psychiatria. Podręcznik dla studentów medycyny |wydawca = Wydawnictwo Lekarskie PZWL |miejsce = Warszawa |data = 2011 |isbn = 978-83-200-4180-4 |nazwisko2 = Rabe-Jabłońska |imię2 = Jolanta |strony = 399–400 |rozdział = Zaburzenia seksualne |autor r = Zbigniew Lew-Starowicz}}</ref> |
||
<ref name="RPW">{{Cytuj książkę | |
<ref name="RPW">{{Cytuj książkę |nazwisko = Rybakowski |imię = Janusz |tytuł = Psychiatria |wydawca = Elsevier |miejsce = Wrocław |data = 2012 |isbn = 978-83-7609-114-3 |nazwisko2 = Pużyński |imię2 = Stanisław |nazwisko3 = Wciórka |imię3 = Jacek |strony = 533–534 |rozdział = Zaburzenia seksualne i zaburzenia identyfikacji płciowej |autor r = Jolanta Rabe-Jabłońska}}</ref> |
||
<ref name="ICD">{{Cytuj książkę | |
<ref name="ICD">{{Cytuj książkę |autor = Stanisław Pużyński & Jacek Wciórka |tytuł = Klasyfikacja zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania w ICD-10. Badawcze kryteria diagnostyczne |wydawca = Uniwersyteckie Wydawnictwo Medyczne „Vesalius” |miejsce = Kraków, Warszawa |data = 1998 |strony = 123–125 |isbn = 83-85688-37-4}}</ref> |
||
</references> |
|||
⚫ | |||
== Bibliografia == |
== Bibliografia == |
||
* {{cytuj książkę|tytuł=ICD-10. V rozdział. Klasyfikacja zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania w ICD. Opisy kliniczne i wskazówki diagnostyczne |
* {{cytuj książkę |tytuł = ICD-10. V rozdział. Klasyfikacja zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania w ICD. Opisy kliniczne i wskazówki diagnostyczne |wydawca = Uniwersyteckie Wydawnictwo Medyczne „Vesalius” |miejsce = Warszawa |rok = 2000 |isbn = 83-85688-25-0}} |
||
* {{cytuj książkę |nazwisko = Bilikiewicz | |
* {{cytuj książkę |nazwisko = Bilikiewicz |imię = Adam |nazwisko2 = Pużyński |imię2 = Stanisław |nazwisko3 = Wciórka |imię3 = Jacek |nazwisko4 = Rybakowski |imię4 = Janusz |tytuł = Psychiatria |tom = 2 |wydawca = Urban & Parner |miejsce = Wrocław |rok = 2003 |isbn = 83-87944-72-6}} |
||
* {{cytuj książkę|nazwisko=Pużyński | |
* {{cytuj książkę |nazwisko = Pużyński |imię = Stanisław |tytuł = Leksykon psychiatrii |wydawca = PZWL |miejsce = Warszawa |rok = 1993 |isbn = 83-200-1712-2}} |
||
== Linki zewnętrzne == |
== Linki zewnętrzne == |
||
Linia 85: | Linia 116: | ||
* [http://transfuzja.org Trans-Fuzja]: fundacja na rzecz osób transpłciowych |
* [http://transfuzja.org Trans-Fuzja]: fundacja na rzecz osób transpłciowych |
||
{{Zastrzeżenia|Medycyna}} |
{{Zastrzeżenia|Medycyna}} |
||
{{Kontrola autorytatywna}} |
{{Kontrola autorytatywna}} |
||
[[Kategoria:Transpłciowość]] |
[[Kategoria:Transpłciowość i medycyna]] |
||
[[Kategoria:Zaburzenia preferencji seksualnych]] |
[[Kategoria:Zaburzenia preferencji seksualnych]] |
Aktualna wersja na dzień 19:58, 1 mar 2024
Charles d’Éon ubrany w kobiecy strój | |
Klasyfikacje | |
DSM-IV |
302.3 |
---|
Transwestytyzm (od łac. trans „za, poza, z tamtej strony” i vestitus „odziany”, inaczej eonizm, metatropizm) – praktyka przyjmowania ubioru, sposobu bycia, a niekiedy także roli płciowej zazwyczaj kojarzonych z płcią przeciwną[1], jako forma autoekspresji[2] lub też dla psychologicznej gratyfikacji[3][4]. W niektórych kulturach transwestytyzm jest praktykowany z powodów religijnych, tradycyjnych lub ceremonialnych. Termin ten jest rzadko stosowany w odniesieniu do kobiet[5].
Światowa Organizacja Zdrowia podaje, że transwestytyzm o typie podwójnej roli nie ma podłoża seksualnego. Wprowadza jednocześnie pojęcie fetyszyzmu transwestytycznego, jako przebierania mającego na celu zaspokojenie seksualne[6].
Terminologia
[edytuj | edytuj kod]Transwestytyzm nie jest nowym zjawiskiem. Mówiono o nim jeszcze w hebrajskiej Biblii[7]. Sam termin zmieniał swoje znaczenie od czasu jego powstania i jest nadal używany w różnych kontekstach.
Słowo „transwestyta” powstało w 1910 roku z inicjatywy niemieckiego seksuologa, doktora Magnusa Hirschfelda[8][9]. Używał go do opisywania osób, które zwyczajowo i dobrowolnie nosiły ubrania innej płci. Grupa transwestytów Hirschfelda składała się z mężczyzn i kobiet o orientacji heteroseksualnej, homoseksualnej, biseksualnej i aseksualnej[10].
Havelock Ellis, świadomy badań Hirschfelda nad transwestyzmem, ale nie zgadzając się z jego terminologią, w 1913 r. zaproponował termin „inwersja seksualno-estetyczna” (ang. sexo-aesthetic inversion). W 1920 r. wymyślił termin „eonizm”, który wywodzi się od nazwiska Charles’a d’Éon, który wykazywał skłonności transwestytyczne. Ellis tłumaczył[11]:
Od strony psychicznej, jak ja to widzę, Eonista ucieleśnia w skrajnym stopniu estetyczną postawę naśladowania i identyfikacji z obiektem podziwianym. To normalne, że mężczyzna utożsamia się z kobietą, którą kocha. Eonista niesie tę identyfikację zbyt daleko, pobudzany przez wrażliwy i kobiecy element w sobie samym, który kojarzy się z raczej wadliwą męską seksualnością, co może mieć podłoże neurotyczne.
Obecnie określenie „transwestyta” jest zastępowane angielskim terminem crossdresser. Słowo „transwestyta” jest często uważane za przestarzałe i uwłaczające, a termin crossdresser jest używany jako bardziej stosowny zamiennik[12][13][14]. Jest to spowodowane tym, że termin „transwestyta” był historycznie używany do diagnozowania zaburzeń medycznych, w tym zaburzeń zdrowia psychicznego, a transwestytyzm był postrzegany jako zaburzenie. Z kolei termin crossdresser został ukuty przez środowisko transgenderowe[12][15]. Niekiedy jednak termin transwestyta jest postrzegany jako bardziej odpowiedni dla członków wspólnoty transseksualnej[16][17].
Klasyfikacja medyczna
[edytuj | edytuj kod]Transwestytyzm o typie podwójnej roli
[edytuj | edytuj kod]Polega na ubieraniu się w stroje płci przeciwnej w celu uzyskania zadowolenia z chwilowego doświadczenia bycia osobą płci przeciwnej, bez pragnienia trwałej korekty płci. Przebieranie obywa się bez satysfakcji seksualnej. Według DSM-IV tego typu stan nie należy do zaburzeń. W obowiązującej obecnie klasyfikacji międzynarodowej ICD-10 zaburzenie to zalicza się do zaburzeń identyfikacji płciowej (F64.x).
W przebiegu omawianego zaburzenia dotknięta nim osoba przebiera się w ubiory płci przeciwnej. W przeciwieństwie do transwestytyzmu fetyszystycznego, w którym czyni tak, by osiągnąć podniecenie seksualne, w transwestytyzmie typu podwójnej roli przebieranie służyć ma wywołaniu poczucia przynależności do płci przeciwnej. Podniecenia seksualnego związanego z przebieraniem nie obserwuje się. Nie występuje także trwała chęć dokonania korekty płci[18][19] i pełnienia odmiennej roli płciowej, charakterystyczne dla transseksualizmu[19].
Transwestytyzm fetyszystyczny
[edytuj | edytuj kod]Inaczej fetyszyzm transwestytyczny (DSM-IV) to rodzaj parafilii seksualnej, stan w którym (u heteroseksualnych mężczyzn) jedynym lub preferowanym sposobem osiągania satysfakcji seksualnej jest przebieranie się w stroje kobiece i wykonywanie w tym czasie masturbacji, lub czynności seksualnych z drugą osobą.
ICD-10 wymienia następujące kryteria, których spełnienie upoważnia do postawienia rozpoznania transwestytyzmu fetyszystycznego[20]:
A. Spełnione ogólne kryteria zaburzeń preferencji seksualnych (F65). B. Nakładanie ubrań przeciwnej płci w celu nabrania wyglądu i poczucia przynależności do przeciwnej płci. Przebieranie się jest ściśle związane z pobudzeniem seksualnym. Po wystąpieniu orgazmu i spadku podniecenia następuje silne pragnienie zdjęcia przebrania.
Natomiast uwzględnione w punkcie A ogólne kryteria zaburzeń preferencji seksualnych ICD określa następująco[20]:
G1. Osoba doświadcza powtarzającego się, nasilonego popędu i wyobrażeń seksualnych dotyczących niezwykłych przedmiotów lub działań. G2. Osoba zarówno realizuje ten popęd, jak i odczuwa z tego powodu wyraźne cierpienie. G3. Preferencja występuje od co najmniej 6 miesięcy.
W DSM-V transwestytyzm fetyszystyczny uznawany jest za zaburzenie tylko kiedy spełnione są dwa kryteria[21][22]:
- Osoba doznaje intensywnego pobudzenia seksualnego w wyniku przebierania się, co przejawia się w fantazjach, pragnieniach lub działaniach przez co najmniej 6 miesięcy.
- Te fantazje, pragnienia i czyny powodują klinicznie istotny niepokój lub upośledzenie w życiu społecznym, zawodowym lub w innych ważnych dziedzinach życia.
Transwestytyzm w beletrystyce
[edytuj | edytuj kod]Motyw transwestytyzmu odnaleźć można w powieściach autorstwa Mehmeta Murata Somera: „Zabójstwa proroków[23]” i „Zabójstwo Buziaczka”. Autor prowadzi czytelników za swoim bohaterem, jedynym w historii literatury kryminalnej detektywem-transwestytą, pozwalając poznawać świat transwestytów[24][23].
Klasyfikacja ICD10
[edytuj | edytuj kod]kod ICD10 | nazwa choroby |
---|---|
ICD-10: F64.1 | Transwestytyzm o typie podwójnej roli |
ICD-10: F65.1 | Transwestytyzm fetyszystyczny |
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Medical Definition of TRANSVESTISM [online], merriam-webster.com [dostęp 2019-12-23] (ang.).
- ↑ TRANSVESTISM – meaning in the Cambridge English Dictionary [online], dictionary.cambridge.org [dostęp 2019-12-23] (ang.).
- ↑ Dictionary.com, Definition of transvestism [online], dictionary.com [dostęp 2019-12-23] (ang.).
- ↑ Collins English Dictionary , Transvestism definition and meaning [online], collinsdictionary.com [dostęp 2019-12-23] (ang.).
- ↑ Eric H. Boehm , Historical Abstracts: Modern history abstracts, 1775-1914, wyd. 3, American Bibliographical Center, CLIO, s. 723 (ang.).
- ↑ D. Richard Laws , William T. O’Donohue , Sexual Deviance, Second Edition: Theory, Assessment, and Treatment, Guilford Press, 16 kwietnia 2012, s. 274, ISBN 978-1-4625-0669-9 [dostęp 2019-06-07] (ang.).
- ↑ Anil Aggrawal , References to the paraphilias and sexual crimes in the Bible, „Journal of Forensic and Legal Medicine”, 16 (3), 2009, s. 109–114, DOI: 10.1016/j.jflm.2008.07.006, ISSN 1878-7487, PMID: 19239958 [dostęp 2019-06-07] .
- ↑ Hirschfeld, Magnus, 1868-1935., Transvestites. The erotic drive to cross-dress, Buffalo, N.Y.: Prometheus Books, 1991, ISBN 0-87975-665-9, OCLC 22812111 [dostęp 2019-06-07] .
- ↑ Hirschfeld, Magnus, 1868-1935, Die Transvestiten. Ein Untersuchung über den erotischen Verkleidungstrieb. Mit umfangreichem casuistischen und historischen Material, London, ISBN 978-0-366-80803-8, OCLC 1076512715 [dostęp 2019-06-07] .
- ↑ Magnus Hirschfeld , Geschlechtsverirrungen, Konstanz, Pfister, 1950 (niem.).
- ↑ Ellis, Havelock, 1859-1939., Psychology of sex. A manual for students, Milton Keynes, UK: Lighting Source, 2010, ISBN 978-1-4437-3532-2, OCLC 610201643 [dostęp 2019-06-07] .
- ↑ a b August i inni, Safe spaces. Making schools and communities welcoming to LGBT youth, Santa Barbara, Calif.: Praeger, 2012, s. 142, ISBN 978-0-313-39368-6, OCLC 721891553 [dostęp 2019-06-07], Cytat: „Cross-dresser/cross-dressing. (1) The most neutral word to describe a person who dresses, at least partially or part of the time, and for any number of reasons, in clothing associated with another gender within a particular society. Carries no implications of ‘usual’ gender appearance, or sexual orientation. Has replaced transvestite, which is outdated, problematic, and generally offensive since it was historically used to diagnose medical/mental health disorders.” .
- ↑ Capuzza i inni, Transgender communication studies. Histories, trends, and trajectories, Lanham, Maryland 2015, s. 174, ISBN 978-1-4985-0006-7, OCLC 903489384 [dostęp 2019-06-07], Cytat: Eventually, the transvestite label fell out of favor because it was deemed to be derogatory; cross-dresser has emerged as a more suitable replacement (GLAAD, 2014b). .
- ↑ Charles Zastrow , Introduction to social work and social welfare. Empowering people, Twelfth edition, Boston, MA, s. 239, ISBN 978-1-305-38833-8, OCLC 967750115 [dostęp 2019-06-07], Cytat: „It should be noted the term transvestite is often considered an offensive term.” .
- ↑ August i inni, Safe spaces. Making schools and communities welcoming to LGBT youth, Santa Barbara, Calif.: Praeger, 2012, s. 568, ISBN 978-0-313-39368-6, OCLC 721891553 [dostęp 2019-06-07] .
- ↑ Castañeda i inni, News and sexuality. Media portraits of diversity, Thousand Oaks, Calif.: Sage Publications, 2006, ISBN 1-4129-0998-8, OCLC 59881923 [dostęp 2019-06-07] .
- ↑ Christina. Richards , Sexuality and Gender for Mental Health Professionals. A Practical Guide., Los Angeles: SAGE Publications Ltd, 2013, s. 162, ISBN 0-85702-842-1, OCLC 881364888 [dostęp 2019-06-07] .
- ↑ Zbigniew Lew-Starowicz: Zaburzenia seksualne. W: Marek Jarema, Jolanta Rabe-Jabłońska: Psychiatria. Podręcznik dla studentów medycyny. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2011, s. 399–400. ISBN 978-83-200-4180-4.
- ↑ a b Jolanta Rabe-Jabłońska: Zaburzenia seksualne i zaburzenia identyfikacji płciowej. W: Janusz Rybakowski, Stanisław Pużyński, Jacek Wciórka: Psychiatria. Wrocław: Elsevier, 2012, s. 533–534. ISBN 978-83-7609-114-3.
- ↑ a b Stanisław Pużyński & Jacek Wciórka: Klasyfikacja zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania w ICD-10. Badawcze kryteria diagnostyczne. Kraków, Warszawa: Uniwersyteckie Wydawnictwo Medyczne „Vesalius”, 1998, s. 123–125. ISBN 83-85688-37-4.
- ↑ Transvestic Disorder DSM-5 302.3 (F65.1) – Therapedia [online], theravive.com [dostęp 2019-06-07] .
- ↑ Taylor Bennett , Transvestic Disorder DSM-5 302.3 (F65.1): Symptoms, Treatments [online], Counseling and Life Coaching – Find a Counselor, 1 sierpnia 2017 [dostęp 2019-06-07] (ang.).
- ↑ a b Recenzja: Zabójstwa proroków – Mehmet Murat Somer – granice.pl [online], granice.pl [dostęp 2022-02-16] (pol.).
- ↑ Zabójstwo Buziaczka [online], empik.com [dostęp 2022-02-16] (pol.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- ICD-10. V rozdział. Klasyfikacja zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania w ICD. Opisy kliniczne i wskazówki diagnostyczne. Warszawa: Uniwersyteckie Wydawnictwo Medyczne „Vesalius”, 2000. ISBN 83-85688-25-0.
- Adam Bilikiewicz, Stanisław Pużyński, Jacek Wciórka, Janusz Rybakowski: Psychiatria. T. 2. Wrocław: Urban & Parner, 2003. ISBN 83-87944-72-6.
- Stanisław Pużyński: Leksykon psychiatrii. Warszawa: PZWL, 1993. ISBN 83-200-1712-2.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- crossdressing.pl – portal niekomercyjny polskiej społeczności transpłciowej, czyli crossdresserów, transwestytów i transseksualistów
- Trans-Fuzja: fundacja na rzecz osób transpłciowych