Johann Jakob Froberger: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
m r2.7.2) (Robot dodał eu:Johann Jakob Froberger |
→Linki zewnętrzne: drobne techniczne |
||
(Nie pokazano 17 wersji utworzonych przez 14 użytkowników) | |||
Linia 1: | Linia 1: | ||
{{Artysta muzyczny infobox |
|||
__NOTOC__ |
|||
⚫ | |||
⚫ | '''Johann Jakob Froberger''' (ur. [[18 maja]] [[1616]] w [[Stuttgart|Stuttgarcie]], zm. [[7 maja]] [[1667]] w [[Héricourt]]) – niemiecki [[kompozytor]] epoki [[Muzyka barokowa|baroku]], [[wirtuoz]] [[Instrument klawiszowy|instrumentów klawiszowych]], [[organista]]. Uważany za jednego z najwybitniejszych kompozytorów muzyki na instrumenty klawiszowe przed [[Johann Sebastian Bach|Bachem]]. |
||
|nazwa oryginalna = |
|||
|zdjęcie = |
|||
|opis zdjęcia = |
|||
|alt zdjęcia = |
|||
|imię i nazwisko = |
|||
|pseudonim = |
|||
|data urodzenia = 18 maja 1616 |
|||
|miejsce urodzenia = [[Stuttgart]] |
|||
|pochodzenie = [[Niemcy|niemieckie]] |
|||
|data śmierci = 7 maja 1667 |
|||
|miejsce śmierci = [[Héricourt (Górna Saona)|Héricourt]] |
|||
|instrument = [[organy]] |
|||
|typ głosu = |
|||
|gatunek = [[muzyka poważna]], [[muzyka barokowa]] |
|||
|zawód = [[kompozytor]], [[organista]] |
|||
|aktywność = |
|||
|wydawnictwo = |
|||
|powiązania = |
|||
|współpracownicy = |
|||
|wyróżniony instrument = |
|||
|zespół = |
|||
|odznaczenia = |
|||
|faksymile = |
|||
|opis faksymile = |
|||
|commons = Category:Johann Jakob Froberger |
|||
|www = |
|||
}} |
|||
[[Plik:Johann Jakob Froberger - Toccata and Suite in A minor.ogg|thumb|240px|Johann Jakob Froberger - Toccata i suita a-moll]] |
|||
⚫ | |||
[[Plik:Johann Jakob Froberger - Fantasy - e minor.ogg|thumb|240px|Johann Jakob Froberger - Fantazja e-moll]] |
|||
[[Plik:Johann Jakob Froberger - Lamentation - C Major.ogg|thumb|240px|Johann Jakob Froberger - Elegia C-dur]] |
|||
⚫ | '''Johann Jakob Froberger''' (ur. [[18 maja]] [[1616]] w [[Stuttgart|Stuttgarcie]], zm. [[7 maja]] [[1667]] w [[Héricourt (Górna Saona)|Héricourt]]) – [[Niemcy|niemiecki]] [[kompozytor]] epoki [[Muzyka barokowa|baroku]], [[wirtuoz]] [[Instrument klawiszowy|instrumentów klawiszowych]], [[organista]]. Uważany za jednego z najwybitniejszych kompozytorów muzyki na instrumenty klawiszowe przed [[Johann Sebastian Bach|Bachem]]. |
||
== |
== Życiorys == |
||
Pierwszymi nauczycielami byli: jego ojciec – [[kapelmistrz]] dworu w Stuttgarcie, oraz [[Johann Ulrich Steigleder]]. Później Froberger kształcił się w [[Rzym]]ie u [[Girolamo Frescobaldi|Girolama Frescobaldiego]]. W latach |
Pierwszymi nauczycielami byli: jego ojciec – [[kapelmistrz]] dworu w Stuttgarcie, oraz [[Johann Ulrich Steigleder]]. Później Froberger kształcił się w [[Rzym]]ie u [[Girolamo Frescobaldi|Girolama Frescobaldiego]]. W latach 1641–1645 oraz 1653–1657 przebywał na dworze w [[Wiedeń|Wiedniu]] jako organista. Podróżując odwiedził m.in. [[Bruksela|Brukselę]], [[Paryż]] i [[Londyn]]. |
||
== Twórczość == |
== Twórczość == |
||
⚫ | |||
Johann Jakob Froberger tworzył wyłącznie utwory [[klawesyn]]owe (lub [[klawikord]]owe) i organowe: [[Suita|suity]], [[Toccata|toccaty]], [[Fantazja (muzyka)|fantazje]], [[Kaprys (muzyka)|capriccia]], [[Canzona (muzyka)|canzony]], [[ricercar]]y oraz [[Fuga (muzyka)|fugi]]. Dzięki swoim podróżom nawiązał kontakty z włoskimi, angielskimi i francuskimi twórcami muzyki [[lutnia|lutniowej]] i klawesynowej, co mocno odbiło się na jego twórczości. |
Johann Jakob Froberger tworzył wyłącznie utwory [[klawesyn]]owe (lub [[klawikord]]owe) i organowe: [[Suita|suity]], [[Toccata|toccaty]], [[Fantazja (muzyka)|fantazje]], [[Kaprys (muzyka)|capriccia]], [[Canzona (muzyka)|canzony]], [[ricercar]]y oraz [[Fuga (muzyka)|fugi]]. Dzięki swoim podróżom nawiązał kontakty z włoskimi, angielskimi i francuskimi twórcami muzyki [[lutnia|lutniowej]] i klawesynowej, co mocno odbiło się na jego twórczości. |
||
* W jego '''suitach''' mamy do czynienia z połączeniem stylu o swobodnym układzie i subtelnym stosowaniu [[agréments]] (ozdobników) – charakterystycznego dla francuskich tańców, ze śmiałą harmoniką charakterystyczną dla muzyki włoskiej. Suity Frobergera miały 3 podstawowe części: [[Allemande (muzyka)|allemande]], [[Courante (muzyka)|courante]] i [[Sarabanda|sarabande]]. Niektóre z nich stanowiły zapowiedź późniejszej 4-częściowej formy, jednak następstwo części różniło się od późnobarokowej formy suity – jeśli u Frobergera występowała [[Gigue (muzyka)|gigue]], to była ona częścią środkową, a nie jak w późnym baroku częścią zamykającą cykl. W pośmiertnie ( |
* W jego '''suitach''' mamy do czynienia z połączeniem stylu o swobodnym układzie i subtelnym stosowaniu [[agréments]] (ozdobników) – charakterystycznego dla francuskich tańców, ze śmiałą harmoniką charakterystyczną dla muzyki włoskiej. Suity Frobergera miały 3 podstawowe części: [[Allemande (muzyka)|allemande]], [[Courante (muzyka)|courante]] i [[Sarabanda|sarabande]]. Niektóre z nich stanowiły zapowiedź późniejszej 4-częściowej formy, jednak następstwo części różniło się od późnobarokowej formy suity – jeśli u Frobergera występowała [[Gigue (muzyka)|gigue]], to była ona częścią środkową, a nie jak w późnym baroku częścią zamykającą cykl. W pośmiertnie (1693) wydanym cyklu, gigue pojawia się jako część ostatnia w suicie. Froberger raczej stronił od komponowania suit [[Wariacje|wariacyjnych]], dopuszczając modyfikacje [[Rytm (muzyka)|rytmiczne]] w allemande i courante. [[Faktura (muzyka)|Faktura]] suit klawesynowych Frobergera opiera się na stylu o swobodnym układzie głosowym, typowym dla francuskiej muzyki lutniowej (''style brise''). |
||
* '''Toccaty''' |
* '''Toccaty''' Frobergera wykazują związki stylistyczne z utworami Frescobaldiego, jednak różni je rozbudowana architektonika, pomysłowa [[Skala dwunastodźwiękowa|chromatyka]] oraz fantazyjny, kanciasty rysunek [[Melodyka figuracyjna|figuracyjny]]. Szczególnie cenił je [[Johann Sebastian Bach|J.S. Bach]], a także inni kompozytorzy, dla których utwory te przez długi czas stanowiły wzór. Froberger tworzył również krótkie toccaty ''alla elvatione'', które były przeznaczone na potrzeby liturgii i były pozbawione odcinków fugowanych (zwykle występujących w zakończeniu toccat klawesynowych). |
||
* '''Canzony''' i '''ricercary''' klawesynowe i organowe cechuje przejrzysta [[Forma muzyczna|budowa formalna]]. Obserwujemy tu połączenie 2 nurtów: |
* '''Canzony''' i '''ricercary''' klawesynowe i organowe cechuje przejrzysta [[Forma muzyczna|budowa formalna]]. Obserwujemy tu połączenie 2 nurtów: |
||
# rapsodycznego kształtowania canzony wariacyjnej (Frescobaldi) |
# rapsodycznego kształtowania canzony wariacyjnej (Frescobaldi); |
||
# duża 3- 4- lub 5-głosowa forma (ustalona przez [[Jan Pieterszoon Sweelinck|Sweelincka]]) |
# duża 3- 4- lub 5-głosowa forma (ustalona przez [[Jan Pieterszoon Sweelinck|Sweelincka]]). |
||
Utwory te cechuje równomiernie płynąca [[polifonia]], która przyczyniła się do ujednolicenia kontrastujących części. [[Temat (muzyka)|Tematy]] zyskują wyrazisty kształt dzięki temu, że są utrzymane w stylu [[bel canto]]. Poszczególne części różnicują kontrasty [[Metrum (muzyka)|metryczne]], zaś wiąże w całość technika wariacyjna. Występują tu formy fugowane, charakterystyczne dla środkowego baroku. Frobeger w canzonach i ricercarach wprowadzał tematy żywe, zaś w '''capricciach''' i '''fantazjach''' tematy wokalne lub abstrakcyjne ([[heksachord]]). |
Utwory te cechuje równomiernie płynąca [[polifonia]], która przyczyniła się do ujednolicenia kontrastujących części. [[Temat (muzyka)|Tematy]] zyskują wyrazisty kształt dzięki temu, że są utrzymane w stylu [[bel canto]]. Poszczególne części różnicują kontrasty [[Metrum (muzyka)|metryczne]], zaś wiąże w całość technika wariacyjna. Występują tu formy fugowane, charakterystyczne dla środkowego baroku. Frobeger w canzonach i ricercarach wprowadzał tematy żywe, zaś w '''capricciach''' i '''fantazjach''' tematy wokalne lub abstrakcyjne ([[heksachord]]). |
||
== |
== Bibliografia == |
||
* ''Mała encyklopedia muzyki'', Stefan Śledziński (red. naczelny), PWN, Warszawa 1981, ISBN |
* ''Mała encyklopedia muzyki'', Stefan Śledziński (red. naczelny), PWN, Warszawa 1981, {{ISBN|83-01-00958-6}}. |
||
== Linki zewnętrzne == |
== Linki zewnętrzne == |
||
⚫ | |||
* [http://imslp.org/wiki/Category:Froberger,_Johann_Jacob darmowe nuty dostępne w [[International Music Score Library Project]]] |
|||
* [http://icking-music-archive.org/ByComposer/Froberger.php darmowe nuty dostępne w Werner Icking Music Archive] |
* [http://icking-music-archive.org/ByComposer/Froberger.php darmowe nuty dostępne w Werner Icking Music Archive] |
||
{{Kontrola autorytatywna}} |
|||
⚫ | |||
{{SORTUJ:Froberger, Johann Jakob}} |
|||
[[Kategoria:Niemieccy kompozytorzy baroku]] |
[[Kategoria:Niemieccy kompozytorzy baroku]] |
||
[[Kategoria:Ludzie związani z Héricourt (Górna Saona)]] |
|||
[[Kategoria:Urodzeni w 1616]] |
[[Kategoria:Urodzeni w 1616]] |
||
[[Kategoria:Zmarli w 1667]] |
[[Kategoria:Zmarli w 1667]] |
||
[[Kategoria:Ludzie urodzeni w Stuttgarcie]] |
|||
⚫ | |||
[[bg:Йохан Якоб Фробергер]] |
|||
[[ca:Johann Jakob Froberger]] |
|||
[[cs:Johann Jakob Froberger]] |
|||
[[de:Johann Jakob Froberger]] |
|||
[[en:Johann Jakob Froberger]] |
|||
[[es:Johann Jakob Froberger]] |
|||
[[eo:Johann Jacob Froberger]] |
|||
[[eu:Johann Jakob Froberger]] |
|||
[[fa:یوهان یاکوب فروبرگر]] |
|||
[[fr:Johann Jakob Froberger]] |
|||
[[ko:요한 야콥 프로베르거]] |
|||
[[it:Johann Jakob Froberger]] |
|||
[[he:יוהאן יאקוב פרוברגר]] |
|||
[[nl:Johann Jakob Froberger]] |
|||
[[ja:ヨハン・ヤーコプ・フローベルガー]] |
|||
[[no:Johann Jakob Froberger]] |
|||
[[nn:Johann Jakob Froberger]] |
|||
[[pt:Johann Jacob Froberger]] |
|||
[[ru:Фробергер, Иоганн Якоб]] |
|||
[[fi:Johann Jakob Froberger]] |
|||
[[sv:Johann Jacob Froberger]] |
Aktualna wersja na dzień 09:10, 24 wrz 2023
Data i miejsce urodzenia |
18 maja 1616 |
---|---|
Pochodzenie | |
Data i miejsce śmierci |
7 maja 1667 |
Instrumenty | |
Gatunki | |
Zawód |
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e6/Froberger-autograph-partitaquarta.jpg/240px-Froberger-autograph-partitaquarta.jpg)
Johann Jakob Froberger (ur. 18 maja 1616 w Stuttgarcie, zm. 7 maja 1667 w Héricourt) – niemiecki kompozytor epoki baroku, wirtuoz instrumentów klawiszowych, organista. Uważany za jednego z najwybitniejszych kompozytorów muzyki na instrumenty klawiszowe przed Bachem.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Pierwszymi nauczycielami byli: jego ojciec – kapelmistrz dworu w Stuttgarcie, oraz Johann Ulrich Steigleder. Później Froberger kształcił się w Rzymie u Girolama Frescobaldiego. W latach 1641–1645 oraz 1653–1657 przebywał na dworze w Wiedniu jako organista. Podróżując odwiedził m.in. Brukselę, Paryż i Londyn.
Twórczość
[edytuj | edytuj kod]Johann Jakob Froberger tworzył wyłącznie utwory klawesynowe (lub klawikordowe) i organowe: suity, toccaty, fantazje, capriccia, canzony, ricercary oraz fugi. Dzięki swoim podróżom nawiązał kontakty z włoskimi, angielskimi i francuskimi twórcami muzyki lutniowej i klawesynowej, co mocno odbiło się na jego twórczości.
- W jego suitach mamy do czynienia z połączeniem stylu o swobodnym układzie i subtelnym stosowaniu agréments (ozdobników) – charakterystycznego dla francuskich tańców, ze śmiałą harmoniką charakterystyczną dla muzyki włoskiej. Suity Frobergera miały 3 podstawowe części: allemande, courante i sarabande. Niektóre z nich stanowiły zapowiedź późniejszej 4-częściowej formy, jednak następstwo części różniło się od późnobarokowej formy suity – jeśli u Frobergera występowała gigue, to była ona częścią środkową, a nie jak w późnym baroku częścią zamykającą cykl. W pośmiertnie (1693) wydanym cyklu, gigue pojawia się jako część ostatnia w suicie. Froberger raczej stronił od komponowania suit wariacyjnych, dopuszczając modyfikacje rytmiczne w allemande i courante. Faktura suit klawesynowych Frobergera opiera się na stylu o swobodnym układzie głosowym, typowym dla francuskiej muzyki lutniowej (style brise).
- Toccaty Frobergera wykazują związki stylistyczne z utworami Frescobaldiego, jednak różni je rozbudowana architektonika, pomysłowa chromatyka oraz fantazyjny, kanciasty rysunek figuracyjny. Szczególnie cenił je J.S. Bach, a także inni kompozytorzy, dla których utwory te przez długi czas stanowiły wzór. Froberger tworzył również krótkie toccaty alla elvatione, które były przeznaczone na potrzeby liturgii i były pozbawione odcinków fugowanych (zwykle występujących w zakończeniu toccat klawesynowych).
- Canzony i ricercary klawesynowe i organowe cechuje przejrzysta budowa formalna. Obserwujemy tu połączenie 2 nurtów:
- rapsodycznego kształtowania canzony wariacyjnej (Frescobaldi);
- duża 3- 4- lub 5-głosowa forma (ustalona przez Sweelincka).
Utwory te cechuje równomiernie płynąca polifonia, która przyczyniła się do ujednolicenia kontrastujących części. Tematy zyskują wyrazisty kształt dzięki temu, że są utrzymane w stylu bel canto. Poszczególne części różnicują kontrasty metryczne, zaś wiąże w całość technika wariacyjna. Występują tu formy fugowane, charakterystyczne dla środkowego baroku. Frobeger w canzonach i ricercarach wprowadzał tematy żywe, zaś w capricciach i fantazjach tematy wokalne lub abstrakcyjne (heksachord).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Mała encyklopedia muzyki, Stefan Śledziński (red. naczelny), PWN, Warszawa 1981, ISBN 83-01-00958-6.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Johann Jakob Froberger – twórczość tego autora dostępna w bibliotece cyfrowej International Music Score Library Project
- darmowe nuty dostępne w Werner Icking Music Archive
- ISNI: 0000000108919247
- VIAF: 42025252
- LCCN: n82116359
- GND: 118536249
- NDL: 00942085
- LIBRIS: 20dgh8zl18c5ftg
- BnF: 138941858
- SUDOC: 030627753
- NKC: jn20000601654
- DBNL: frob001
- BNE: XX1189801
- NTA: 096449322
- CiNii: DA04423946
- Open Library: OL4689779A
- PLWABN: 9810619376105606
- NUKAT: n97083801
- J9U: 987007297091405171
- CONOR: 92483683
- RISM: people/30001158