Trijodek boru: Różnice pomiędzy wersjami

Triodek boru
Nazewnictwo
	Nomenklatura systematyczna (IUPAC)
konst.	trijodek boru, jodek boru(3+), jodek(1−) boru(3+), jodek boru(III)
podst.	trijodoboran
addyt.	trijodydobor
	Inne nazwy i oznaczenia
Stocka	jodek boru(III)
inne	jodek boru, daw. trójjodek boru
	Ogólne informacje
Wzór sumaryczny	BI3
Masa molowa	391,52 g/mol
Wygląd	bezbarwne, lotne ciało stałe (często lekko różowe od śladów jodu)
	Identyfikacja
Numer CAS	13517-10-7
PubChem	83546
SMILES
	IB(I)I
InChI
	InChI=1S/BI3/c2-1(3)4
	InChIKey
	YMEKEHSRPZAOGO-UHFFFAOYSA-N
Właściwości
	Gęstość
	3,350 g/cm³; ciało stałe
	Rozpuszczalność
	chlorek metylenu, chloroform, czterochlorek węgla, dwusiarczek węgla
Temperatura topnienia	49,7 °C
Temperatura wrzenia	209,5 °C
Budowa
Typ hybrydyzacji i VSEPR	sp² – trójkąt płaski
Moment dipolowy	0 D
Niebezpieczeństwa
	Karta charakterystyki: dane zewnętrzne firmy Sigma-Aldrich [dostęp 2012-02-08]
	Globalnie zharmonizowany system; klasyfikacji i oznakowania chemikaliów
	Na podstawie podanego źródła
Niebezpieczeństwo
Zwroty H	H314
Zwroty P	P280, P305+P351+P338, P310
	Europejskie oznakowanie substancji
	oznakowanie ma znaczenie wyłącznie historyczne
	Na podstawie podanego źródła
	Żrący; (C)
Zwroty R	R34
Zwroty S	S26, S36/37/39, S43, S45
	NFPA 704
Na podstawie; podanego źródła	0 3 0
Numer RTECS	ED7400000
	Podobne związki
Inne aniony	BF3, BCl3, BBr3
Inne kationy	AlI3, GaI3
	Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą; stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa)
	Multimedia w Wikimedia Commons

Przeglądaj historię interaktywnie

[wersja przejrzana]

← poprzednia edycja

Usunięta treść Dodana treść

WizualnieWikikod

Jednokolumnowy

Aktualna wersja na dzień 15:47, 21 lis 2021

Trijodek boru, jodek boru, BI
3 – nieorganiczny związek chemiczny boru i jodu.

Otrzymywanie

Jodek boru można otrzymać w wyniku bezpośredniej syntezy poprzez jodowanie boru w temperaturze 600–1000 °C^[4]:

3I
2 + 2B → 2BI
3

Jodek boru o bardzo wysokiej czystości z 25% wydajnością można uzyskać w reakcji jodu rozpuszczonego w heptanie z borowodorkiem sodu lub potasu w temperaturze 80 °C^[5]:

8I
2 + 3NaBH
4 → 3NaI + 3BI
3 + 4H
2 + 4HI

Właściwości

W temperaturze pokojowej jest to bezbarwne, lotne ciało stałe, często lekko zabarwione na różowo na skutek obecności śladów jodu, który wydziela się łatwo wobec wilgoci. Ulega fotolizie pod wpływem światła o długości fali poniżej 360 nm. Należy przechowywać go w ciemności w atmosferze gazu obojętnego^[6].

Jest silnym kwasem Lewisa. Rozkłada m.in. etery dialkilowe (do jodków alkilowych) oraz arylowo-alkilowe (do fenoli i jodków alkilowych); nie reaguje z eterami diarylowymi. W reakcjach tych jest najbardziej reaktywny spośród wszystkich halogenków boru. Jodki alkilowe powstają też w reakcjach jodku boru z estrami, silanami i alkoholami^[6].

Zastosowanie

Stosowany w preparatyce organicznej do rozrywania wiązań C−O w eterach, estrach i in., do substytucji halogenków alkilowych i arylowych, do borowania^[6]. Jest także substratem do otrzymywania boru o wysokiej czystości^[5].

Przypisy

↑ ^a ^b ^c Boron triiodide (nr 307629) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck) na obszar Polski. [dostęp 2012-02-08]. (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)
↑ ^a ^b David R.D.R. Lide David R.D.R. (red.), CRC Handbook of Chemistry and Physics, wyd. 90, Boca Raton: CRC Press, 2009, s. 4-53, ISBN 978-1-4200-9084-0 (ang.).
↑ Trijodek boru (nr 307629) (ang.) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck) na obszar Stanów Zjednoczonych. [dostęp 2012-02-08]. (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)
↑ J.J. Cueilleron J.J., J.C.J.C. Viala J.C.J.C., Direct synthesis of boron triiodide and the chemical transport of boron with iodine, „Journal of the Less Common Metals”, 58 (2), 1978, s. 123–131, DOI: 10.1016/0022-5088(78)90194-7 (ang.).
↑ ^a ^b A.G.A.G. Briggs A.G.A.G., R.E.R.E. Simmons R.E.R.E., The preparation of very pure boron iodide, „Naturwissenschaften”, 77 (12), 1990, s. 595–597, DOI: 10.1007/BF01133735 (ang.).
↑ ^a ^b ^c RobR. Ronald RobR., Boron Triiodide, Pullman: John Wiley & Sons, 1995–2000 .

[Aldrich-1] Boron triiodide (nr 307629) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck) na obszar Polski. [dostęp 2012-02-08]. (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)

[CRC-2] David R.D.R. Lide David R.D.R. (red.), CRC Handbook of Chemistry and Physics, wyd. 90, Boca Raton: CRC Press, 2009, s. 4-53, ISBN 978-1-4200-9084-0 (ang.).

[Aldrich-US-3] Trijodek boru (nr 307629) (ang.) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck) na obszar Stanów Zjednoczonych. [dostęp 2012-02-08]. (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)

[Cueilleron-4] J.J. Cueilleron J.J., J.C.J.C. Viala J.C.J.C., Direct synthesis of boron triiodide and the chemical transport of boron with iodine, „Journal of the Less Common Metals”, 58 (2), 1978, s. 123–131, DOI: 10.1016/0022-5088(78)90194-7 (ang.).

[Briggs-5] A.G.A.G. Briggs A.G.A.G., R.E.R.E. Simmons R.E.R.E., The preparation of very pure boron iodide, „Naturwissenschaften”, 77 (12), 1990, s. 595–597, DOI: 10.1007/BF01133735 (ang.).

[Ronald-6] RobR. Ronald RobR., Boron Triiodide, Pullman: John Wiley & Sons, 1995–2000 .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

@@ Linia 1: / Linia 1: @@
 {{Związek chemiczny infobox
- |nazwa                      = Jodek boru
+ |nazwa                      = Triodek boru
  |1. grafika                 = Boron triiodide.svg
  |opis 1. grafiki            =
  |rozmiar 1. grafiki         = 100
- |2. grafika                 = Boron-triiodide-3D-vdW.png
+ |2. grafika                 =
  |opis 2. grafiki            =
  |3. grafika                 =
  |opis 3. grafiki            =
- |nazwa konstytucyjna        = trijodek boru
+ |nazwa konstytucyjna        = trijodek boru, jodek boru(3+), jodek(1−) boru(3+), jodek boru(III)
- |nazwa podstawnikowa        = trijodoboran
  |nazwa addytywna            = trijodydobor
- |inne nazwy                 =
+ |nazwa podstawnikowa        = trijodoboran
+ |nazwa Stocka               = jodek boru(III)
+ |inne nazwy                 = jodek boru, {{skr|daw.|dawniej}} trójjodek boru
  |wzór sumaryczny            = BI<sub>3</sub>
  |inne wzory                 =
  |masa molowa                = 391,52
  |wygląd                     = bezbarwne, lotne ciało stałe (często lekko różowe od śladów jodu)
  |SMILES                     = IB(I)I
  |numer CAS                  = 13517-10-7
- |PubChem                    = {{PubChem|83546}}
+ |PubChem                    = 83546
  |DrugBank                   =
  |gęstość                    = 3,350
  |gęstość źródło             = {{r|Aldrich}}
  |stan skupienia w podanej g = ciało stałe
  |g warunki niestandardowe   =
  |rozpuszczalność w wodzie   =
+ |rww źródło                 =
  |rww warunki niestandardowe =
- |inne rozpuszczalniki       = [[chlorek metylenu]], [[chloroform]], [[czterochlorek węgla]], [[dwusiarczek węgla]]
+ |inne rozpuszczalniki       = [[Dichlorometan|chlorek metylenu]], [[chloroform]], [[Tetrachlorometan|czterochlorek węgla]], [[Disiarczek węgla|dwusiarczek węgla]]
- |temperatura topnienia      = 50,5
- |tt źródło                  =
+ |temperatura topnienia      = 49,7
+ |tt źródło                  = {{r|CRC}}
  |tt warunki niestandardowe  =
- |temperatura wrzenia        =
- |tw źródło                  =
+ |temperatura wrzenia        = 209,5
+ |tw źródło                  = {{r|CRC}}
  |tw warunki niestandardowe  =
- |temperatura krytyczna      =
- |tk źródło                  =
+ |temperatura krytyczna      =
- |ciśnienie krytyczne        =
+ |tk źródło                  =
- |ck źródło                  =
+ |ciśnienie krytyczne        =
- |kwasowość                  =
+ |ck źródło                  =
- |zasadowość                 =
+ |logP                       =
- |aktywność optyczna         =
+ |kwasowość                  =
- |lepkość                    =
+ |zasadowość                 =
+ |lepkość                    =
- |l warunki niestandardowe   =
+ |l źródło                   =
- |napięcie powierzchniowe    =
- |np warunki niestandardowe  =
+ |l warunki niestandardowe   =
- |punkt izoelektryczny       =
+ |napięcie powierzchniowe    =
+ |np źródło                  =
- |typ hybrydyzacji i VSEPR   = sp<sup>2</sup> – trójkąt płaski
+ |np warunki niestandardowe  =
- |układ krystalograficzny    =
+ |typ hybrydyzacji i VSEPR   = sp² – trójkąt płaski
+ |układ krystalograficzny    =
  |moment dipolowy            = 0
  |moment dipolowy źródło     =
- |zewnętrzne dane MSDS       = {{Sigma-Aldrich|307629|ALDRICH|link=tak}}
+ |karta charakterystyki      = {{Sigma-Aldrich|307629|ALDRICH|link=tak|data dostępu=2012-02-08}}
  |zagrożenia GHS źródło      = {{r|Aldrich}}
  |piktogram GHS              = {{Piktogram GHS|05}}
@@ Linia 62: / Linia 65: @@
  |NFPA 704                   = {{NFPA 704|zdrowie=3}}
  |NFPA 704 źródło            = {{r|Aldrich-US}}
  |temperatura zapłonu        =
  |tz źródło                  =
  |tz warunki niestandardowe  =
  |temperatura samozapłonu    =
  |ts źródło                  =
  |ts warunki niestandardowe  =
  |numer RTECS                = ED7400000
  |dawka śmiertelna           =
- |inne aniony                = [[fluorek boru|{{chem|BF|3}}]], [[chlorek boru|{{chem|BCl|3}}]], [[bromek boru|{{chem|BBr|3}}]]
+ |inne aniony                = [[Trifluorek boru|{{chem|BF|3}}]], [[Trichlorek boru|{{chem|BCl|3}}]], [[Tribromek boru|{{chem|BBr|3}}]]
  |inne kationy               = [[jodek glinu|{{chem|AlI|3}}]], [[jodek galu|{{chem|GaI|3}}]]
- |pochodne ?                 =
+ |pochodne                   =
- |?                          =
+ |podobne związki            =
- |podobne związki            =
  |commons                    = Category:Boron triiodide
 }}
-'''Jodek boru''', {{chem|BI|3}} – [[związki nieorganiczne|nieorganiczny związek chemiczny]] [[bor]]u i [[jod]]u.
+'''Trijodek boru''', '''jodek boru''', {{chem2|BI3}} – [[związki nieorganiczne|nieorganiczny związek chemiczny]] [[bor]]u i [[jod]]u.
 == Otrzymywanie ==
 Jodek boru można otrzymać w wyniku bezpośredniej [[Reakcja syntezy|syntezy]] poprzez jodowanie boru w temperaturze 600–1000&nbsp;°C{{r|Cueilleron}}:
-: {{chem|3I|2}} + 2B → {{chem|2BI|3}}
+{{reakcja|wzór=3I2 + 2B \arrow 2BI3}}
 Jodek boru o bardzo wysokiej czystości z 25% wydajnością można uzyskać w reakcji jodu rozpuszczonego w [[heptan]]ie z [[borowodorek sodu|borowodorkiem sodu]] lub [[borowodorek potasu|potasu]] w temperaturze 80&nbsp;°C{{r|Briggs}}:
-: {{chem|8I|2}} + {{chem|3NaBH|4}} → 3NaI + {{chem|3BI|3}} + {{chem|4H|2}} + 4HI
+{{reakcja|wzór=8I2 + 3NaBH4 \arrow 3NaI + 3BI3 + 4H2 + 4HI}}
 == Właściwości ==
-W temperaturze pokojowej jest to bezbarwne, lotne ciało stałe, często lekko zabarwione na różowo na skutek obecności śladów jodu, który wydziela się łatwo wobec wilgoci. Ulega [[Fotodysocjacja|fotolizie]] pod wpływem światła o długości fali < 360 nm. Należy przechowywać go w ciemności w atmosferze [[Gaz obojętny|gazu obojętnego]]{{r|Ronald}}.
+W temperaturze pokojowej jest to bezbarwne, lotne ciało stałe, często lekko zabarwione na różowo na skutek obecności śladów jodu, który wydziela się łatwo wobec wilgoci. Ulega [[Fotodysocjacja|fotolizie]] pod wpływem światła o długości fali poniżej 360&nbsp;nm. Należy przechowywać go w ciemności w atmosferze [[Gaz obojętny|gazu obojętnego]]{{r|Ronald}}.
 Jest silnym [[Kwasy#Kwas Lewisa|kwasem Lewisa]]. Rozkłada m.in. [[etery]] dialkilowe (do jodków alkilowych) oraz arylowo-alkilowe (do fenoli i jodków alkilowych); nie reaguje z eterami diarylowymi. W reakcjach tych jest najbardziej reaktywny spośród wszystkich [[Halogenki|halogenków]] boru. Jodki alkilowe powstają też w reakcjach jodku boru z [[estry|estrami]], [[silany|silanami]] i [[alkohole|alkoholami]]{{r|Ronald}}.
 == Zastosowanie ==
-Stosowany w preparatyce organicznej do rozrywania wiązań C–O w eterach, estrach i in., do substytucji halogenków alkilowych i arylowych, do [[Borowanie|borowania]]<ref name = Ronald/>. Jest także substratem do otrzymywania boru o wysokiej czystości{{r|Briggs}}.
+Stosowany w preparatyce organicznej do rozrywania wiązań {{chem2|C\sO}} w eterach, estrach i in., do substytucji halogenków alkilowych i arylowych, do [[Borowanie|borowania]]<ref name=Ronald />. Jest także substratem do otrzymywania boru o wysokiej czystości{{r|Briggs}}.
 == Przypisy ==
-{{Przypisy-lista|1=
+{{Przypisy|
-* <ref name="Cueilleron">{{cytuj pismo|nazwisko=Cueilleron |imię=J. |imię2=J.C. |nazwisko2=Viala |tytuł=Direct synthesis of boron triiodide and the chemical transport of boron with iodine |czasopismo=Journal of the Less Common Metals |wolumin=58 |wydanie=2 |strony=123–131 |rok=1978 |doi=10.1016/j.bbr.2011.03.031}}</ref>
+<ref name="Cueilleron">{{cytuj |autor=Cueilleron, J.; Viala, J.C. |tytuł=Direct synthesis of boron triiodide and the chemical transport of boron with iodine |czasopismo=Journal of the Less Common Metals |wolumin=58 |numer=2 |s=123–131 |data=1978 |doi=10.1016/0022-5088(78)90194-7 |język=en |dostęp=z}}</ref>
-* <ref name="Briggs">{{cytuj pismo|imię=A.G. |nazwisko=Briggs |imię2=R.E. |nazwisko2=Simmons |tytuł=The preparation of very pure boron iodide |czasopismo=Naturwissenschaften |wolumin=77 |wydanie=12 |strony=595–597 |rok=1990 |doi=10.1007/BF01133735}}</ref>
+<ref name="Briggs">{{cytuj |autor=A.G. Briggs, R.E. Simmons |tytuł=The preparation of very pure boron iodide |czasopismo=Naturwissenschaften |wolumin=77 |numer=12 |s=595–597 |data=1990 |doi=10.1007/BF01133735 |dostęp=z |język=en}}</ref>
-* <ref name = Ronald>{{cytuj pismo | nazwisko = Ronald| imię = Rob| autor = | tytuł = Boron Triiodide| czasopismo = | wolumin = | url = http://www.sciencemadness.org/talk/files.php?pid=110072&aid=4171| strony = | data = 1995–2000| wydawca = John Wiley & Sons, Ltd.| miejsce = Washington State University, Pullman, WA, USA}}</ref>
+<ref name=Ronald>{{cytuj |autor = Rob Ronald| tytuł = Boron Triiodide| url = http://www.sciencemadness.org/talk/files.php?pid=110072&aid=4171| data = 1995–2000| wydawca = John Wiley & Sons |miejsce = Pullman}}</ref>
-* <ref name="Aldrich">{{Sigma-Aldrich|307629|ALDRICH|MSDS=tak|data dostępu=2012-02-08}}</ref>
+<ref name="Aldrich">{{Sigma-Aldrich|307629|ALDRICH|MSDS=tak|data dostępu=2012-02-08|nazwa=Boron triiodide}}</ref>
-* <ref name="Aldrich-US">{{Sigma-Aldrich|307629|ALDRICH|MSDS=tak|data dostępu=2012-02-08|język=en}}</ref>
+<ref name="Aldrich-US">{{Sigma-Aldrich|307629|ALDRICH|MSDS=tak|data dostępu=2012-02-08|język=en}}</ref>
+<ref name="CRC">{{CRC90|s='''4'''-53}}</ref>
 }}
+{{Jodki}}
-== Bibliografia ==
-* {{cytuj pismo|nazwisko=Ronald |imię=Rob |tytuł=Boron Triiodide |url=http://www.sciencemadness.org/talk/files.php?pid=110072&aid=4171 |rok=1995–2000 |wydawca=John Wiley & Sons |miejsce=Washington State University, Pullman, WA, USA}}
-[[Kategoria:Jodki|Boru, jodek]]
+[[Kategoria:Jodki|Boru, trijodek]]
 [[Kategoria:Związki boru]]
-[[el:Τριιωδιούχο βόριο]]

1. Litowców	LiI NaI KI RbI CsI
2. Berylowców	BeI 2 MgI 2 CaI 2 SrI 2 BaI 2 RaI 2
3. Skandowców	ScI 3 YI 3 LaI 3 AcI 3
4. Tytanowców	TiI 2 TiI 3 TiI 4 ZrI 2 ZrI 3 ZrI 4 ZrOI 2 HfI 4 HfOI 2
5. Wanadowców	VI 2 VI 3 VI 4 VOI VOI 2 VOI 3 NbI 3 NbI 5 NbOI 3 TaI 5
6. Chromowców	CrI 2 CrI 3 MoI 2 (Mo 3I 6) MoI 3 MoI 4 MoI 5 WI 2 WI 4 WI 5 WI 6
7. Manganowców	MnI 2 MnI 3 TcI ReI 3 ReI 5
8. Żelazowców	FeI 2 FeI 3 (Fe 2I 6) Fe 2I 5 RuI 3 RuI 4 OsI 2 OsI 3 OsI 4
9. Kobaltowców	CoI 2 CoI 3 RhI 3 IrI 2 IrI 3 IrI 4
10. Niklowców	NiI 2 PdI 2 PtI 2 PtI 3 PtI 4
11. Miedziowców	CuI (Cu 2I 2) CuI 2 Cu(OH)I AgI AuI AuI 3 (Au 2I 6)
12. Cynkowców	ZnI 2 Zn(OH)I 2 CdI 2 Cd(OH)I 2 Hg 2I 2 HgI 2
13. Borowców	BI 3 AlI 3 GaI 2 GaI 3 InI InI 2 InI 3 TlI TlI 3
14. Węglowców	CI 4 SiI 4 GeI 2 GeI 4 GeOI 2 SnI 2 SnI 4 Sn 2OI 2 SnOI 2 PbI 2 Pb(OH)I PbI 4
15. Azotowców	NI 3 NH 4I NOI PI 2 PI 3 POI 3 PI 5 AsI 2 (As 2I 4) AsI 3 AsI 5 SbI 3 SbI 5 BiI 3 BiI 2 BrOI
16. Tlenowców	S 2I 2 SI 2 SI 4 SOI 2 SO 2I 2 Se 2I 2 SeI 4 SeO 2I 2 TeI 2 TeI 4 PoI 2 PoI 4
17. Fluorowców	BrI