Tekst źródłowy strony Wydział Teologii Ewangelickiej Uniwersytetu Warszawskiego

[[Plik:Dawny gmach WTE UW.jpg|thumb|Dawna siedziba Wydziału Teologii Ewangelickiej Uniwersytetu Warszawskiego przy ul. Krakowskie Przedmiescie 26/28 w sąsiedztwie Pałacu Kazimierzowskiego]]


'''Wydział Teologii Ewangelickiej Uniwersytetu Warszawskiego''' – istniejąca w latach 1920-1954 jednostka organizacyjna [[Uniwersytet Warszawski|Uniwersytetu Warszawskiego]] kształcąca na kierunku teologia wyznawców [[Protestantyzm|Kościołów protestanckich]] w [[Polska|Polsce]], głównie [[Kościół Ewangelicko-Augsburski w RP|Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego]]. W 1954 uchwałą Rady Ministrów [[Polska Ludowa|PRL]] usunięta z tej uczelni. W oparciu o nią utworzono [[Chrześcijańska Akademia Teologiczna w Warszawie|Chrześcijańską Akademię Teologiczną w Warszawie]]. Jej sukcesorem jest [[Wydział Teologiczny Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej w Warszawie|Wydział Teologiczny ChAT]].

== Historia ==
Powstał w 1920 dzięki inicjatywie [[Biskup|bp.]] [[Juliusz Bursche|Juliusza Bursche]] zwierzchnika [[Kościół Ewangelicko-Augsburski w RP|Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w Polsce]]<ref>{{Cytuj|autor = Jan Szturc |rozdział = Bursche Juliusz ks. |tytuł = Ewangelicy w Polsce. Słownik biograficzny XVI-XX w. |data = 1998 |isbn = 83-85970-50-9 |miejsce = Bielsko-Biała |wydawca = „Augustana” |s = 41 |oclc = 835742676 }}</ref>. Pierwszego dziekana Wydziału wybrano w 1922 i został nim ks. prof. [[Edmund Bursche]]<ref>[http://www.muzeum-niepodleglosci.pl/pawiak/historia-pawiaka/jedni-z-wielu/ Biogram ks. prof. Edwarda Bursche na witrynie Muzeum Niepodległości (dostęp: 4 sierpnia 2014 r.).]</ref>. Podstawą prawną działalności było m.in. rozporządzenie Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego z dnia 19 kwietnia 1922 r.<ref>Dz.Urz. MWRiOP z 30 IV 1922, Nr 15, poz. 149.</ref> i rozporządzenie tegoż ministra w sprawie planu studiów w Wydziale<ref>Dz.Urz. MWRiOP z 14 V 1922, Nr 17, poz. 167.</ref>.

Przeciwnikami utworzenia Wydziału byli duchowni katoliccy ks. [[Franciszek Jehliczka]] i o. [[Jan Rostworowski (jezuita)|Jan Rostworowski]]<ref>[[Woldemar Gastpary]], ''Protestantyzm w Polsce w dobie dwóch wojen światowych 1914–1939'', Warszawa 1978, s. 172.</ref>. Do Wydziału negatywnie nastawiony był [[Ewangelicki Kościół Unijny w Polsce]] z konsystorzem w [[Poznań|Poznaniu]] oraz profesorowie prowadzonego przez ten Kościół [[Ewangelickie Seminarium Kaznodziejskie i Szkoła Teologiczna w Poznaniu|Ewangelickiego Seminarium Kaznodziejskiego i Szkoły Teologicznej w Poznaniu]]<ref>[[Woldemar Gastpary]], ''Protestantyzm w Polsce w dobie dwóch wojen światowych 1914–1939'', Warszawa 1978, s. 170–171.</ref>.

W latach 30. Wydział posiadał 4 profesorów zwyczajnych, 1 zastępcę profesora oraz 4 profesorów prowadzących zajęcia zlecione<ref name="Stefan Grelewski 1937">Stefan Grelewski, ''Wyznania protestanckie i sekty religijne w Polsce współczesnej'', Lublin 1937, s. 217.</ref>. Prowadzone tam studia trwały 4 lata<ref name="Stefan Grelewski 1937"/>. W roku akademickim 1931/1932 studia na Wydziale odbywało ogółem ok. 100 studentów<ref name="Stefan Grelewski 1937"/>.

Struktura organizacyjna Wydziału w okresie [[II Rzeczpospolita|II Rzeczypospolitej]] była następująca:
* Katedra Egzegezy Starego Testamentu
* Katedra Egzegezy Nowego Testamentu
* Katedra Teologii Historycznej
* Katedra Teologii Systematycznej
* Katedra Teologii Praktycznej<ref>Zob. Stefan Grelewski, ''Wyznania protestanckie i sekty religijne w Polsce współczesnej'', Lublin 1937, s. 217.</ref>.

W okresie [[Okupacja niemiecka ziem polskich (1939–1945)|okupacji hitlerowskiej]] działalność Wydziału była kontynuowana w ramach tajnego nauczania<ref name="Jan Szturc 1998">{{Cytuj|autor = Jan Szturc |rozdział = Szeruda Jan ks. |tytuł = Ewangelicy w Polsce. Słownik biograficzny XVI-XX w. |data = 1998 |isbn = 83-85970-50-9 |miejsce = Bielsko-Biała |wydawca = „Augustana” |s = 290 |oclc = 835742676 }}</ref>.

Po [[II wojna światowa|II wojnie światowej]] Wydział odrodził się i prowadził działalność do 1954, kiedy został zniesiony decyzją władz komunistycznych. W podobny sposób postąpiono wobec [[Wydział Teologii Katolickiej Uniwersytetu Warszawskiego|Wydziału Teologii Katolickiej UW]] oraz [[Wydział Teologiczny Uniwersytetu Jagiellońskiego|Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Jagiellońskiego]], z których utworzono [[Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie|Akademię Teologii Katolickiej w Warszawie]], później przekształconą w UKSW<ref>[http://bip.uksw.edu.pl/node/7/revisions/201/view Historia Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego na witrynie UKSW (dostęp: 4 sierpnia 2014 r.).]</ref>.

== Dziekani (lista niepełna) ==
* 1922–1923 – ks. prof. [[Edmund Bursche]]<ref>{{Cytuj|autor = Jan Szturc |rozdział = Bursche Edmund ks. |tytuł = Ewangelicy w Polsce. Słownik biograficzny XVI-XX w. |data = 1998 |isbn = 83-85970-50-9 |miejsce = Bielsko-Biała |wydawca = „Augustana” |s = 41 |oclc = 835742676 }}</ref>
* 1928-1929 – ks. prof. Edmund Bursche<ref>[http://www.muzeum-niepodleglosci.pl/pawiak/historia-pawiaka/jedni-z-wielu/ Biogram ks. prof. Edwarda Bursche na witrynie Muzeum Niepodległości, który pełnił tę funkcję także w latach 1928-1929 (dostęp: 4 sierpnia 2014 r.).]</ref>
* 1937-1938 – ks. prof. [[Karol Michejda]]<ref name="Michejda Karol 1998">{{Cytuj|autor = Jan Szturc |rozdział = Michejda Karol, ks. |tytuł = Ewangelicy w Polsce. Słownik biograficzny XVI-XX w. |data = 1998 |isbn = 83-85970-50-9 |miejsce = Bielsko-Biała |wydawca = „Augustana” |s = 197 |oclc = 835742676 }}</ref>
* 1939–1944 – ks. prof. [[Jan Szeruda]]<ref name="Jan Szturc 1998"/>
* 1952-1954 – ks. prof. [[Wiktor Niemczyk]]<ref name="ReferenceA">{{Cytuj|autor = Jan Szturc |rozdział = Niemczyk Wiktor ks. |tytuł = Ewangelicy w Polsce. Słownik biograficzny XVI-XX w. |data = 1998 |isbn = 83-85970-50-9 |miejsce = Bielsko-Biała |wydawca = „Augustana” |s = 216 |oclc = 835742676 }}</ref>

== Profesorowie i inni wykładowcy Wydziału ==
* [[Oskar Bartel]] (1893-1973) – wykładowca od 1946, kierownik Katedry Teologii Historycznej<ref>{{Cytuj|autor = Jan Szturc |rozdział = Bartel Oskar |tytuł = Ewangelicy w Polsce. Słownik biograficzny XVI-XX w. |data = 1998 |isbn = 83-85970-50-9 |miejsce = Bielsko-Biała |wydawca = „Augustana” |s = 25 |oclc = 835742676 }}</ref>
* ks. [[Edmund Bursche]] (1880–1940) – od 1922 profesor nadzwyczajny, od 1939 profesor zwyczajny, 1921-1939 kierownik Katedry Historii Kościoła<ref>{{Cytuj|autor = Jan Szturc |rozdział = Bursche Edmund ks. |tytuł = Ewangelicy w Polsce. Słownik biograficzny XVI-XX w. |data = 1998 |isbn = 83-85970-50-9 |miejsce = Bielsko-Biała |wydawca = „Augustana” |s = 40 |oclc = 835742676 }}</ref>.
* ks. [[Woldemar Gastpary]] (1908-1984) – od 1949 adiunkt w Katedrze Teologii Praktycznej<ref name="ReferenceB">{{Cytuj|autor = Jan Szturc |rozdział = Gastpary Woldemar ks. |tytuł = Ewangelicy w Polsce. Słownik biograficzny XVI-XX w. |data = 1998 |isbn = 83-85970-50-9 |miejsce = Bielsko-Biała |wydawca = „Augustana” |s = 82 |oclc = 835742676 }}</ref>
* ks. [[Rudolf Kesselring]] (1884-1961) – profesor i kierownik Katedry Teologii Systematycznej w latach 1932-1939<ref>Eduard Kneifel, ''Die Pastoren der Evangelisch-Augsburgischen Kirche in Polen. Ein biographisches Pfarrerbuch mit einem Anhang'', Eging 1967, s. 110.</ref>
* [[Kazimierz Kosiński]] (1886-1970) – wykładowca hymnologii w latach 1930–1939
* ks. [[Karol Michejda]] (1880-1945) – w latach 1923-1939 profesor nadzwyczajny i kierownik Katedry Teologii Praktycznej<ref name="Michejda Karol 1998"/>
* ks. [[Wiktor Niemczyk]] (1898-1980) – docent od 1937, od 1946 profesor i kierownik Katedry Teologii Systematycznej<ref name="ReferenceA"/>
* ks. [[Karol Serini]] (1875-1931) – od 1921 zastępca profesora, później profesor, kierownik Katedry Teologii Systematycznej<ref>{{Cytuj|autor = Jan Szturc |rozdział = Serini Karol ks. |tytuł = Ewangelicy w Polsce. Słownik biograficzny XVI-XX w. |data = 1998 |isbn = 83-85970-50-9 |miejsce = Bielsko-Biała |wydawca = „Augustana” |s = 276 |oclc = 835742676 }}</ref>.
* ks. [[Adolf Suess]] (1887-1952) – od 1922 zastępca profesora i kierownik Katedry Egzegezy Nowego Testamentu, od 1945 profesor nadzwyczajny i kierownik Katedry Teologii Praktycznej<ref>{{Cytuj|autor = Jan Szturc |rozdział = Suess Adolf Karol ks. |tytuł = Ewangelicy w Polsce. Słownik biograficzny XVI-XX w. |data = 1998 |isbn = 83-85970-50-9 |miejsce = Bielsko-Biała |wydawca = „Augustana” |s = 286 |oclc = 835742676 }}</ref>.
* ks. [[Jan Szeruda]] (1889-1962) – od 1920, od 1922 profesor nadzwyczajny, od 1929 profesor zwyczajny, kierownik Katedry Egzegezy Starego Testamentu<ref name="Jan Szturc 1998"/>.
* ks. [[Andrzej Wantuła]] (1905-1976) – wykładowca od 1952<ref>{{Cytuj|autor = Jan Szturc |rozdział = Wantuła Andrzej ks. |tytuł = Ewangelicy w Polsce. Słownik biograficzny XVI-XX w. |data = 1998 |isbn = 83-85970-50-9 |miejsce = Bielsko-Biała |wydawca = „Augustana” |s = 311 |oclc = 835742676 }}</ref>
* ks. [[Karol Wolfram]] (1899-1965) – od 1935 docent, od 1937 profesor nadzwyczajny w Katedrze Egzegezy Nowego Testamentu

{{Kategoria główna|Wykładowcy Wydziału Teologii Ewangelickiej Uniwersytetu Warszawskiego}}

== Absolwenci Wydziału (m.in.) ==
* ks. [[Witold Benedyktowicz]]
* ks. [[Józef Berger (1901–1962)|Józef Berger]]
* ks. [[Ryszard Danielczyk]]
* ks. [[Edward Dietz]]
* ks. [[Paweł Dilis]]
* [[Barbara Enholc-Narzyńska]]
* ks. [[Alfred Hugon Figaszewski|Alfred Hugo Figaszewski]]
* ks. [[Alfred Figaszewski]]
* ks. [[Robert Fiszkal]]<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = Cienciała | imię = Teodor | nazwisko2 = Kaleta | imię2 = Małgorzata | nazwisko3 = Łączyńska | imię3 = Teresa | nazwisko4 = Pilch | imię4 = Krystyna | nazwisko5 = Pustówka | imię5 = Helena | tytuł = Zacni Wiślanie. Słownik biograficzny część 1 | wydawca = Urząd Miejski Wisły i Towarzystwo Miłośników Wisły | miejsce = Wisła | rok = 2000 | strony = 30-32 | isbn = 83-902197-4-3}}</ref>
* ks. [[Edmund Friszke]]
* ks. [[Woldemar Gastpary]]<ref name="ReferenceB"/>
* ks. [[Adolf Gloc]]
* ks. [[Jerzy Gryniakow]]
* ks. [[Adam Hławiczka]]
* ks. [[Alfred Jagucki]]
* [[Aleksander Jałosiński]]
* ks. [[Jerzy Jelen]]
* ks. [[Jerzy Kahané]]
* ks. [[Zygmunt Kuźwa]]
* ks. [[Robert Liersch]]
* ks. [[Roman Mazierski]]
* ks. [[Włodzimierz Missol]]
* ks. [[Jan Motyka (ksiądz)|Jan Motyka]]<ref>[http://old.luteranie.pl/pl/?D=1453 Biogram ks. J. Motyki na witrynie Luteranie.pl (dostęp: 4 sierpnia 2014 r.).]</ref>
* ks. [[Janusz Narzyński]]<ref>[http://www.luteranie.pl/o_naszym_kosciele/kierownicze_gremia_kosciola/konferencja_biskupow_kosciola/bp_janusz_narzynski.html Biogram bp. Janusza Narzyńskiego na witrynie Luteranie.pl (dostęp: 4 sierpnia 2014 r.).]</ref>
* ks. [[Jan Bogusław Niemczyk]]
* ks. [[Wiktor Niemczyk]]
* ks. [[Jerzy Otello]]
* ks. [[Zdzisław Pawlik]]
* ks. [[Waldemar Preiss (1908–1973)|Waldemar Preiss]]
* ks. [[Karol Świtalski]]
* ks. [[Bogdan Tranda]]<ref>{{Cytuj stronę |url=http://www.jednota.pl/index2.php?option=com_content&do_pdf=1&id=158 |tytuł=Wspomnienie Aleksandry Sękowskiej o ks. Bogdanie Trandzie na witrynie czasopisma „Jednota” (dostęp: 6 sierpnia 2014 r.). |data dostępu=2014-08-06 |archiwum=https://web.archive.org/web/20150103143149/http://www.jednota.pl/index2.php?option=com_content&do_pdf=1&id=158 |zarchiwizowano=3 stycznia 2015 }}</ref>
* ks. [[Zdzisław Tranda]]
* ks. [[Ryszard Trenkler]]
* ks. [[Andrzej Wantuła]]
* ks. [[Tadeusz Wojak]]
* ks. [[Karol Wolfram]]


{{Kategoria główna|Absolwenci Wydziału Teologii Ewangelickiej Uniwersytetu Warszawskiego}}

Studentem wydziału był zamordowany w 1940 w [[Katyń|Katyniu]] podporucznik piechoty rezerwy Henryk Hoffman, syn Emila i Emilii z domu Schultz, urodzony 6 kwietnia 1901 w [[Konin]]ie. Pracował jako urzędnik Banku Komunalnej Kasy Oszczędności w Solcu Kujawskim. Ukończył Szkołę Podchorążych Rezerwy Piechoty i został przydzielony do 29 pułku piechoty, do którego zmobilizowano go na czas wojny obronnej 1939<ref>{{Cytuj stronę | url = https://www.ogrodywspomnien.pl/index/showd/5929 | tytuł = Henryk Hoffman | opublikowany = ogrodywspomnień.pl | data dostępu = 2018-02-17}}</ref>.

W 1951 studia na Wydziale rozpoczął ks. [[Ryszard Janik (duchowny)|Ryszard Janik]], lecz w związku z likwidacją Wydziału dokończył je w Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej<ref>{{Cytuj stronę | url = https://www.ptew.org.pl/2018/11/zmarl-ks-radca-ryszard-janik-honorowy-czlonek-ptew/ | tytuł = Zmarł ks. radca Ryszard Janik – honorowy członek PTEw | opublikowany = ptew.org.pl | data = 28 listopada 2018 | data dostępu = 2018-12-03}}</ref>.

== Doktorzy honoris causa Uniwersytetu Warszawskiego z wniosku Wydziału Teologii Ewangelickiej ==
* ks. bp [[Juliusz Bursche]] (1930)
* ks. [[Aleksander Schoeneich]] (1931)
* Jan Kracala (1934)
* Eberhard Vischer (1935)<ref>{{Cytuj stronę |url=http://www.babylon.com/definition/Doktorzy_honoris_causa_Uniwersytetu_Warszawskiego/Polish |tytuł=Wykaz doktorów ''honoris causa'' Uniwersytetu Warszawskiego (dostęp: 4 sierpnia 2014 r.). |data dostępu=2014-08-04 |archiwum=https://web.archive.org/web/20140810153224/http://www.babylon.com/definition/Doktorzy_honoris_causa_Uniwersytetu_Warszawskiego/Polish |zarchiwizowano=10 sierpnia 2014 }}</ref>

== Czasopismo naukowe ==
Organem naukowym Wydziału było założone w 1936 czasopismo „[[Rocznik Teologiczny]]”.

== Przypisy ==
{{Przypisy}}
{{Uniwersytet Warszawski}}
{{Kontrola autorytatywna}}

[[Kategoria:Historia protestantyzmu w Polsce]]
[[Kategoria:Dawne wydziały Uniwersytetu Warszawskiego|T]]
[[Kategoria:Wydziały teologii]]