Tekst źródłowy strony James Joseph Sylvester

[[Plik:James Joseph Sylvester.jpg|mały|James Joseph Sylvester (1814–1897)]]
'''James Joseph Sylvester''' (ur. [[3 września]] [[1814]] w [[Londyn]]ie, zm. [[15 marca]] [[1897]] tamże<ref name="epwn">{{Encyklopedia PWN | id = 3981931 | tytuł = Sylvester James Joseph | data dostępu = 2022-02-18 }}</ref>) – [[Brytyjczycy|brytyjski]] [[matematyk]] i [[prawnik]], zatrudniony także w [[Stany Zjednoczone|USA]]; profesor [[Uniwersytet Oksfordzki|Uniwersytetu Oksfordzkiego]], a wcześniej [[Uniwersytet Johnsa Hopkinsa|Uniwersytetu Johna Hopkinsa]] w amerykańskim [[Baltimore]] i innych uczelni. Członek [[Royal Society|Towarzystwa Królewskiego w Londynie]] ({{w języku|en|Royal Society}}, od 1839) i [[Francuska Akademia Nauk|Francuskiej Akademii Nauk]] (od 1863). Laureat [[Medal Copleya|Medalu Copleya]] (1880).

Główne prace Sylvestera dotyczą [[Algebra|algebry]], [[Teoria liczb|teorii liczb]], [[Teoria prawdopodobieństwa|probabilistyki]], [[Mechanika|mechaniki]] i [[Fizyka matematyczna|fizyki matematycznej]]. Wraz ze swoim przyjacielem [[Arthur Cayley|Arthurem Cayleyem]] stworzył teorię niezmienników<ref name="epwn" />.

== Życiorys ==
Studiował w [[St John’s College (Cambridge)|St John’s College]] na [[University of Cambridge|Uniwersytecie Cambridge]]{{odn|ACAD}}.

Od roku 1841 profesor [[University of Virginia]] w [[Charlottesville]]. Był pierwszym Żydem zatrudnionym na stanowisku profesora na amerykańskim uniwersytecie. W latach 1850–1870 [[profesor]] matematyki [[Królewska Akademia Wojskowa|Królewskiej Akademii Wojennej]] w [[Woolwich]]. Od 1876 roku profesor [[Johns Hopkins University|Uniwersytetu Johnsa Hopkinsa]] w [[Baltimore]] i w latach 1883–1894 profesor [[Uniwersytet Oksfordzki|uniwersytetu w Oksfordzie]]. Założył w 1878 pierwsze amerykańskie czasopismo matematyczne ''The American Journal of Mathematics''.

Sylvester to twórca szeregu terminów naukowych, zwłaszcza z algebry. Wśród nich są:
* [[Graf (matematyka)|graf]] (ang. ''graph'')<ref>{{otwarty dostęp}} Jeff Miller, ''graph'' [w:] ''[https://mathshistory.st-andrews.ac.uk/Miller/mathword/g/ Earliest Known Uses of Some of the Words of Mathematics (G)]'' {{lang|en}}, [[MacTutor History of Mathematics archive]], [[University of St Andrews]], mathshistory.st-andrews.ac.uk [dostęp 2022-02-18].</ref>;
* [[Wyróżnik wielomianu|wyróżnik]] (ang. ''discriminant'')<ref>{{otwarty dostęp}} Jeff Miller, ''discriminant'' [w:] ''[https://mathshistory.st-andrews.ac.uk/Miller/mathword/d/ Earliest Known Uses of Some of the Words of Mathematics (D)]'' {{lang|en}}, [[MacTutor History of Mathematics archive]], [[University of St Andrews]], mathshistory.st-andrews.ac.uk [dostęp 2022-02-18].</ref>,
* [[macierz]] (ang. ''matrix'')<ref>{{otwarty dostęp}} Jeff Miller, ''Matrix'' [w:] ''[https://mathshistory.st-andrews.ac.uk/Miller/mathword/m/ Earliest Known Uses of Some of the Words of Mathematics (M)]'' {{lang|en}}, [[MacTutor History of Mathematics archive]], [[University of St Andrews]], mathshistory.st-andrews.ac.uk [dostęp 2022-02-18].</ref>,
* [[Macierz Jacobiego|jakobian]] (ang. ''Jacobian'')<ref>{{otwarty dostęp}} Jeff Miller, ''Jacobian'' [w:] ''[https://mathshistory.st-andrews.ac.uk/Miller/mathword/j/ Earliest Known Uses of Some of the Words of Mathematics (J)]'' {{lang|en}}, [[MacTutor History of Mathematics archive]], [[University of St Andrews]], mathshistory.st-andrews.ac.uk [dostęp 2022-02-18].</ref>,
* [[Macierz Hessego|hesjan]] (ang. ''Hessian'')<ref>{{otwarty dostęp}} Jeff Miller, ''Hessian'' [w:] ''[https://mathshistory.st-andrews.ac.uk/Miller/mathword/h/ Earliest Known Uses of Some of the Words of Mathematics (H)]'' {{lang|en}}, [[MacTutor History of Mathematics archive]], [[University of St Andrews]], mathshistory.st-andrews.ac.uk [dostęp 2022-02-18].</ref>,
* [[Kowariancja i kontrawariancja|kowariancja]] (ang. ''covariant'')<ref>{{otwarty dostęp}} Jeff Miller, ''covariant'' [w:] ''[https://mathshistory.st-andrews.ac.uk/Miller/mathword/c/ Earliest Known Uses of Some of the Words of Mathematics (C)]'' {{lang|en}}, [[MacTutor History of Mathematics archive]], [[University of St Andrews]], mathshistory.st-andrews.ac.uk [dostęp 2022-02-18].</ref>,
* [[niezmiennik]] (ang. ''invariant'')<ref>{{otwarty dostęp}} Jeff Miller, ''invariant'' [w:] ''[https://mathshistory.st-andrews.ac.uk/Miller/mathword/i/ Earliest Known Uses of Some of the Words of Mathematics (I)]'' {{lang|en}}, [[MacTutor History of Mathematics archive]], [[University of St Andrews]], mathshistory.st-andrews.ac.uk [dostęp 2022-02-18].</ref>,
* [[Funkcja φ|tocjent]] (ang. ''totient'')<ref>{{otwarty dostęp}} Jeff Miller, ''totient'' [w:] ''[https://mathshistory.st-andrews.ac.uk/Miller/mathword/t/ Earliest Known Uses of Some of the Words of Mathematics (T)]'' {{lang|en}}, [[MacTutor History of Mathematics archive]], [[University of St Andrews]], mathshistory.st-andrews.ac.uk [dostęp 2022-02-18].</ref>,
* [[kombinacja liniowa]] (ang. ''linear combination'')<ref>{{otwarty dostęp}} Jeff Miller, ''linear combination'' [w:] ''[https://mathshistory.st-andrews.ac.uk/Miller/mathword/l/ Earliest Known Uses of Some of the Words of Mathematics (L)]'' {{lang|en}}, [[MacTutor History of Mathematics archive]], [[University of St Andrews]], mathshistory.st-andrews.ac.uk [dostęp 2022-02-18].</ref>,
* [[liniowa niezależność]] (ang. ''linear independence'')<ref>{{otwarty dostęp}} Jeff Miller, ''linearly independent'' [w:] ''[https://mathshistory.st-andrews.ac.uk/Miller/mathword/l/ Earliest Known Uses of Some of the Words of Mathematics (L)]'' {{lang|en}}, [[MacTutor History of Mathematics archive]], [[University of St Andrews]], mathshistory.st-andrews.ac.uk [dostęp 2022-02-18].</ref>,
* [[Twierdzenie o rzędzie|zerowość]] (ang. ''nullity'')<ref>{{otwarty dostęp}} Jeff Miller, ''nullity'' [w:] ''[https://mathshistory.st-andrews.ac.uk/Miller/mathword/n/ Earliest Known Uses of Some of the Words of Mathematics (N)]'' {{lang|en}}, [[MacTutor History of Mathematics archive]], [[University of St Andrews]], mathshistory.st-andrews.ac.uk [dostęp 2022-02-18].</ref>,
* [[algebra uniwersalna]] (ang. ''universal algebra''), w węższym znaczeniu niż to przyjęte później<ref>{{otwarty dostęp}} Jeff Miller, ''universal algebra'' [w:] ''[https://mathshistory.st-andrews.ac.uk/Miller/mathword/u/ Earliest Known Uses of Some of the Words of Mathematics (U)]'' {{lang|en}}, [[MacTutor History of Mathematics archive]], [[University of St Andrews]], mathshistory.st-andrews.ac.uk [dostęp 2022-02-18].</ref>.

== Upamiętnienie ==
* W algebrze używane jest [[kryterium Sylvestera]], a [[twierdzenie o bezwładności form kwadratowych]] bywa nazywane twierdzeniem Sylvestera-Jacobiego.
* W roku 1901 brytyjskie [[Royal Society]] ustanowiło na jego cześć [[medal Sylvestera]].

== Przypisy ==
{{Przypisy}}

== Bibliografia ==
* {{Cytuj stronę | tytuł = Sylvester, James Joseph | url = http://venn.lib.cam.ac.uk/cgi-bin/search-2016.pl?sur=&suro=w&fir=&firo=c&cit=&cito=c&c=all&z=all&tex=SLVR831JJ&sye=&eye=&col=all&maxcount=50 | opublikowany = A Cambridge Alumni Database | odn = {{odn/id|ACAD}} | data dostępu = 2016-12-10 }}

== Literatura dodatkowa ==
* {{cytuj pismo | nazwisko = Wróblewski | imię = Andrzej Kajetan | autor link = Andrzej Kajetan Wróblewski | tytuł = Matematyczny Adam | czasopismo = [[Wiedza i Życie]] | strony = 65 | data = maj 2008 | wydawca = [[Prószyński Media]] | miejsce = Warszawa | issn = 0137-8929 }}

== Linki zewnętrzne ==
* {{MacTutor|id=Sylvester}}

{{Laureaci Medalu Copleya (XIX wiek)}}
{{Laureaci Royal Medal (XIX wiek)}}
{{Kontrola autorytatywna}}

{{SORTUJ:Sylvester, James Joseph}}
<!-- Zajęcia -->
[[Kategoria:Brytyjscy matematycy XIX wieku]]
[[Kategoria:Algebraicy liniowi]]
[[Kategoria:Brytyjscy teoretycy liczb]]
[[Kategoria:Wykładowcy Uniwersytetu Oksfordzkiego]]
<!-- Honory -->
[[Kategoria:Członkowie Royal Society]]
[[Kategoria:Laureaci Medalu Copleya]]
[[Kategoria:Laureaci Royal Medal]]
[[Kategoria:Matematycy upamiętnieni nazwami nagród]]
[[Kategoria:Brytyjczycy upamiętnieni nazwami nagród]]
[[Kategoria:Osoby upamiętnione nazwami twierdzeń algebry]]
<!-- Ogólne -->
[[Kategoria:Urodzeni w 1814]]
[[Kategoria:Absolwenci St John’s College (Cambridge)]]
[[Kategoria:Zmarli w 1897]]
[[Kategoria:Brytyjscy algebraicy]]