Tekst źródłowy strony Historia gier komputerowych

{{wyróżnienie|DA}}
'''Historia gier komputerowych''' – interaktywnych programów komputerowych służących do celów rozrywkowych – obejmuje okres od 1947 roku, kiedy wynaleziono pierwszy prototyp gry elektronicznej. Do 1972 roku [[gra komputerowa|gry komputerowe]] były produkcjami akademickimi, a do masowego obiegu weszły za sprawą gry ''[[Pong]]''. Dzięki jego popularności powstały platformy do gry – [[automat do gry|automaty]] i [[konsola gier wideo|konsole]], a od lat 80. XX wieku także [[Komputer osobisty|komputery osobiste]]. Od lat 90. XX wieku gry komputerowe zaczęły masowo obsługiwać [[Komputerowa gra wieloosobowa|rozgrywkę sieciową]] oraz [[Grafika 3D|grafikę trójwymiarową]], stając się produktem masowym. Wśród najnowszych tendencji należy wyróżnić [[dystrybucja cyfrowa|cyfrową dystrybucję]] rozrywki elektronicznej oraz rozwój gier społecznościowych i mobilnych.

== Początki gier komputerowych ==
Prototypem gry komputerowej był wynaleziony w 1947 roku przez Amerykanów Thomasa A. Goldsmitha Jr. i Estle Raya program ''[[Cathode-Ray Tube Amusement Device]]'' – analogowy symulator pocisku rakietowego używający [[Lampa elektronowa|lamp elektronowych]]<ref name="CDA-11-2010">{{cytuj pismo|nazwisko=Bartosik|imię=Daniel|tytuł=Kamienie milowe w grach|czasopismo=CD-Action|wydawca=Wydawnictwo Bauer|wolumin=11/2010|strony=100–102|issn=1426-2916}}</ref>. Początek gier komputerowych w formie graficznej nastąpił jednak dopiero po wynalezieniu w Wielkiej Brytanii komputera [[EDSAC]] – pierwszej maszyny liczącej zawierającej wyświetlacze, które stanowiły prototyp monitora<ref name="Kluska-10">{{cytuj książkę|nazwisko=Kluska|imię=Bartłomiej|tytuł=Dawno temu w grach|strony=10}}</ref>. Pionierem gier komputerowych stał się pracownik [[University of Cambridge|uniwersytetu w Cambridge]], [[Sandy Douglas|Alexander Sandy Douglas]], który w ramach pracy doktorskiej stworzył adaptację zabawy w kółko i krzyżyk pod nazwą ''[[OXO|Noughts and Crosses]]'' (1952)<ref name="Kluska-11">{{cytuj książkę|nazwisko=Kluska|imię=Bartłomiej|tytuł=Dawno temu w grach|strony=11}}</ref><ref group="uwaga">Według niektórych badaczy nie była to jednak gra komputerowa, ale zaledwie przeniesienie na ekran komputera tradycyjnej zabawy na papierze (''Dawno temu w grach'', s. 11).</ref>. Kolejnego osiągnięcia w zakresie tworzenia gier dokonał fizyk [[William Higinbotham]], który wyprodukował dzieło ''[[Tennis for Two]]'' na podstawie gry w tenisa (1958). Była to pierwsza graficzna gra komputerowa, wyświetlana na [[oscyloskop]]ie i wyposażona w [[Kontroler gier|kontrolery]] do sterowania<ref name="Kluska-12">{{cytuj książkę|nazwisko=Kluska|imię=Bartłomiej|tytuł=Dawno temu w grach|strony=12}}</ref>. Kolejną innowacyjną grą okazała się ''[[Spacewar!]]'' (1961) stworzona przez [[Steve Russell|Steve’a Russella]] z [[Massachusetts Institute of Technology]], w której dwaj gracze kierujący statkami kosmicznymi mieli za zadanie zniszczyć przeciwnika<ref name="Kluska-13">{{cytuj książkę|nazwisko=Kluska|imię=Bartłomiej|tytuł=Dawno temu w grach|strony=13}}</ref>. W amerykańskich publikacjach wskazuje się ją jako pierwszą grę z prawdziwą [[Grafika wektorowa|wektorową grafiką]] komputerową<ref name="Encyclopedia-218">{{cytuj książkę|tytuł=Encyclopedia of Video Games: The Culture, Technology, and Art of Gaming|wydawca=ABC-CLIO|miejsce=Santa Barbara|data=2012|strony=218|isbn=978-0-313-37936-9}}</ref>.

{{osobny artykuł|Historia gier komputerowych (pierwsza generacja)}}
Pierwsze programy interaktywne stanowiły produkcje akademickie. Do ich upowszechnienia dążył [[Ralph Baer]], który zamierzał stworzyć interaktywną grę możliwą do podłączenia do telewizora. Wynalazł nowe kontrolery (na przykład pistolet do strzelania w ekran) i doprowadził do wydania pierwszej w historii [[konsola gier wideo|konsoli gier wideo]] pod nazwą [[Magnavox Odyssey]] (1972), która zapoczątkowała pierwszą generację platform do grania<ref name="Kluska-14-15">{{cytuj książkę|nazwisko=Kluska|imię=Bartłomiej|tytuł=Dawno temu w grach|strony=14–15}}</ref><ref name="Tipsomaniak-2012-6">{{cytuj książkę|tytuł=Akademia gier|rozdział=Grystoria antyczna|imię r=Marcin|nazwisko r=Traczyk|strony=6|wydawca=Wydawnictwo Bauer|miejsce=Wrocław|rok=2012|issn=1426-2916}}</ref>. Skopiowanie przez [[Nolan Bushnell|Nolana Bushnella]] pomysłu Baera na uproszczoną symulację tenisa doprowadziło do wydania jednej z pierwszych [[automat do gry|gier na automaty]] – ''[[Pong]]a'' (1972), którego seryjna sprzedaż przez [[Atari (amerykańskie przedsiębiorstwo)|Atari]] doprowadziła do pierwszego sukcesu komercyjnego w branży<ref name="Kluska-16–17">{{cytuj książkę|nazwisko=Kluska|imię=Bartłomiej|tytuł=Dawno temu w grach|strony=16–17}}</ref>.

== Popularyzacja gier komputerowych i platform do grania (lata 70. i 80. XX wieku) ==
=== Rozwój gier na automaty ===
{{osobny artykuł|Złota era gier arcade}}
[[Plik:PongVideoGameCabinet.jpg|thumb|Sukces ''[[Pong]]a'' przyczynił się do popularyzacji automatów do gier]]
Sukces ''Ponga'' spowodował produkcję przez Atari kolejnych [[komputerowa gra zręcznościowa|gier zręcznościowych]] przeznaczonych na automaty: ''[[Tank (gra komputerowa)|Tanka]]''<ref group="uwaga">Formalnie ''Tank'' został wyprodukowany przez Kee Games, w praktyce filię Atari (''Dawno temu w grach'', s. 18).</ref> – symulatora walki czołgów (1974), ''[[Shark Jaws]]''<ref group="uwaga">Formalnie ''Shark Jaws'' została wyprodukowana przez Horror Games, w praktyce filię Atari (''Dawno temu w grach'', s. 18–19).</ref> – pierwszej gry komputerowej z zastosowanymi animacjami postaci (1975); rywalizację z Atari podjęła japońska spółka [[Taito]], produkując ''[[Gun Fight]]'' (1975) – pierwszą grę wykorzystującą [[mikroprocesor]]y<ref name="Kluska-18–19">{{cytuj książkę|nazwisko=Kluska|imię=Bartłomiej|tytuł=Dawno temu w grach|strony=18–19}}</ref>. Rozwój gier na automaty postępował: [[Steve Jobs]] i [[Steve Wozniak]] stworzyli ''[[Breakout (gra komputerowa)|Breakout]]'' (1976) – pierwowzór ''[[Arkanoid]]a''; Japończyk [[Tomohiro Nishikado]] zasłynął jako twórca ''[[Space Invaders]]'' (1978) – produktu o niespotykanej dotąd popularności, który upowszechnił rozrywkę elektroniczną i zapoczątkował gatunek [[Strzelanka|strzelanek]]. Odpowiedzią na ''[[Space Invaders]]'' był ''[[Galaxian]]'' (1979) – pierwsza gra komputerowa z kolorowym wyświetlaczem<ref name="Kluska-20">{{cytuj książkę|nazwisko=Kluska|imię=Bartłomiej|tytuł=Dawno temu w grach|strony=20}}</ref>. Kolejnym przebojem na automaty była gra ''[[Asteroids]]'' (1979), oparta głównie na pomyśle ''Spacewar!''<ref name="Kluska-21">{{cytuj książkę|nazwisko=Kluska|imię=Bartłomiej|tytuł=Dawno temu w grach|strony=21}}</ref>. Premiera ''[[Pac-Man]]a'' (1980), kolejnego sukcesu komercyjnego autorstwa [[Tōru Iwatani|Toru Iwataniego]] ze spółki [[Namco]], uczyniła tytułowego bohatera pierwszą w historii branży ikoną popkultury, co zaowocowało między innymi sequelami gry i [[Pac-Man (serial animowany)|serialem animowanym]]<ref name="Kluska-22">{{cytuj książkę|nazwisko=Kluska|imię=Bartłomiej|tytuł=Dawno temu w grach|strony=22}}</ref>. Ostatnimi kluczowymi produkcjami na automaty z tego okresu były: gra ''[[Dragon’s Lair]]'' (1983) autorstwa [[Don Bluth|Dona Blutha]], zawierająca nowoczesną oprawę graficzną przywodzącą na myśl interaktywny film animowany, oraz ''[[Mario Bros.]]'' (1983) wyprodukowana przez [[Shigeru Miyamoto]], która oficjalnie wprowadziła postać [[Mario]], znaną z gry ''[[Donkey Kong (gra komputerowa)|Donkey Kong]]'' (1981)<ref name="Kluska-23-24">{{cytuj książkę|nazwisko=Kluska|imię=Bartłomiej|tytuł=Dawno temu w grach|strony=23–24}}</ref>.

=== Druga generacja konsol ===
{{osobny artykuł|Historia gier komputerowych (druga generacja)}}
Rozwojowi gier komputerowych towarzyszyły innowacje w zakresie konsol gier wideo. W 1976 roku powstała [[Fairchild Channel F]], która wykorzystywała [[kartridż]]e z różnymi tytułami, co pozwalało na łatwą zmianę gry. W 1977 roku Atari wydało konsolę [[Atari 2600|Atari VCS]], która popularność zyskała po wydaniu dla niej [[port (oprogramowanie)|portu]] ''Space Invaders'' (1980) oraz przeboju Davida Crane’a pod tytułem ''[[Pitfall!]]'' (1982)<ref name="Kluska-25-27">{{cytuj książkę|nazwisko=Kluska|imię=Bartłomiej|tytuł=Dawno temu w grach|strony=25–27}}</ref>. Sukcesy odniosły także wyprodukowane przez [[Mattel]] konsole [[Intellivision]] (1979) i [[ColecoVision]] (1982), przy czym ta ostatnia stała się popularna dzięki konwersjom tytułów na automaty<ref name="Kluska-29-30">{{cytuj książkę|nazwisko=Kluska|imię=Bartłomiej|tytuł=Dawno temu w grach|strony=29–30}}</ref>.

Niepowodzenie konsoli [[Atari 5200]] (1982), jak również pojawienie się komputerów uniwersalnych w rodzaju [[ZX Spectrum]] i [[Commodore 64]], doprowadziły w 1983 roku do gwałtownego załamania sprzedaży konsol i [[Zapaść rynku gier wideo w 1983|zapaści branżowej]], powiązanej z upadkiem Atari<ref name="Kluska-30-31">{{cytuj książkę|nazwisko=Kluska|imię=Bartłomiej|tytuł=Dawno temu w grach|strony=30–31}}</ref>.

=== Początek gier na komputery ===
Sukces gier komputerowych na automatach i konsolach nie szedł w parze z ich popularnością na komputerach. Te, dostępne głównie na uniwersytetach, były w latach 70. XX wieku zbyt duże i drogie, żeby stać się powszechnymi platformami do grania. Mimo ich niedoskonałości technicznej właśnie na nich narodził się w 1972 roku gatunek [[komputerowa gra tekstowa|gier tekstowych]], w których zarówno interfejs, jak i komendy wydawane przez gracza były zapisywane za pomocą tekstu<ref name="Kluska-34">{{cytuj książkę|nazwisko=Kluska|imię=Bartłomiej|tytuł=Dawno temu w grach|strony=34}}</ref>. Dojrzałość gry tekstowe zyskały za sprawą tytułów takich, jak ''[[Colossal Cave Adventure|Adventure]]'' (1976) [[Will Crowther|Willa Crowthera]] i ''[[Zork]]'' (1977) autorstwa studentów z Massachusetts, który popularny stał się za sprawą konwersji na jeden z pierwszych mikrokomputerów [[Apple II]] (1980)<ref name="Kluska-35–36">{{cytuj książkę|nazwisko=Kluska|imię=Bartłomiej|tytuł=Dawno temu w grach|strony=35–36}}</ref>. Jedną z pierwszych [[komputerowa gra fabularna|adaptacji gier fabularnych na komputery]] był ''[[Akalabeth]]'' (1979) [[Richard Garriott|Richarda Garriotta]] z pseudotrójwymiarowym widokiem zza oczu bohatera; Garriott stał się sławny dzięki grze ''[[Ultima I|Ultima]]'' (1980), rozpoczynającej wieloletnią serię wprowadzającą innowacje do gatunku<ref name="Kluska-38">{{cytuj książkę|nazwisko=Kluska|imię=Bartłomiej|tytuł=Dawno temu w grach|strony=38}}</ref>. Gatunek graficznej, [[przygodowa gra akcji|przygodowej gry akcji]] otworzyła ''[[Adventure (gra komputerowa 1979)|Adventure]]'' (1979)<ref name="Tipsomaniak-2012-10">{{cytuj książkę|tytuł=Akademia gier|rozdział=Grystoria antyczna|imię r=Marcin|nazwisko r=Traczyk|strony=10|wydawca=Wydawnictwo Bauer|miejsce=Wrocław|rok=2012|issn=1426-2916}}</ref>. Pierwszą grą na komputery zawierającą prawdziwą oprawę graficzną stała się ''[[Mystery House]]'' (1979) autorstwa Kena i [[Roberta Williams|Roberty Williams]], otwierająca gatunek [[komputerowa gra przygodowa|gier przygodowych]], nadal jednak opartych na wpisywaniu komend tekstowych<ref name="Kluska-36–37">{{cytuj książkę|nazwisko=Kluska|imię=Bartłomiej|tytuł=Dawno temu w grach|strony=36–37}}</ref>. Z kolei gatunek [[skradanka|skradanek]] zapoczątkował ''[[Castle Wolfenstein]]'' (1981) Silasa Warnera<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.gamasutra.com/blogs/MuhammadAlkaisy/20110610/7764/The_history_and_meaning_behind_the_Stealth_genre.php|tytuł=The history and meaning behind the 'Stealth genre'|nazwisko=Al-Kaisy|imię=Muhammad|data=2011-06-10|opublikowany=Gamasutra|język=en|data dostępu=2012-06-02}}</ref>.

[[Plik:Commodore64.jpg|thumb|Znaczącą sławę w latach 80. XX wieku zdobył komputer [[Commodore 64]]]]
Przełomem technologicznym, pozwalającym na dalszy rozwój gier na komputery, stało się wprowadzenie w 1982 roku komputera ZX Spectrum o zamkniętej architekturze, umożliwiającego wyświetlanie kolorowej grafiki i odtwarzanie dźwięku na domowym telewizorze<ref>{{cytuj pismo|tytuł=Dziwne losy Clive’a Sinclaira|czasopismo=CD-Action|wydawca=Wydawnictwo Bauer|wolumin=08/2010|strony=92–95|issn=1426-2916}}</ref>; pozwolił on na powstanie takich [[komputerowa gra platformowa|gier platformowych]], jak ''[[Manic Miner]]'' [[Matthew Smith (projektant gier)|Matthew Smitha]] (1983) i jego kontynuacja ''[[Jet Set Willy]]'' (1984)<ref name="Kluska-40-41">{{cytuj książkę|nazwisko=Kluska|imię=Bartłomiej|tytuł=Dawno temu w grach|strony=40–41}}</ref>. Odpowiedzią ze strony konkurencji była sprzedaż niezwykle popularnego (17 milionów sprzedanych egzemplarzy), 8-bitowego Commodore 64, na którym zadebiutowały [[strategiczna gra turowa|strategiczne gry turowe]] ''[[Defender of the Crown]]'' (1986) oraz klasyczna ''[[Sid Meier’s Pirates!|Pirates!]]'' (1987) [[Sid Meier|Sida Meiera]]<ref name="Business Wars">{{cytuj pismo|tytuł=Business Wars: Atari vs. Commodore|czasopismo=CD-Action|wydawca=Wydawnictwo Bauer|wolumin=03/2010|strony=92–95|issn=1426-2916}}</ref>. Do 1985 roku powstały inne innowacyjne komputery: [[Rodzina 8-bitowych Atari|Atari 800 XL]], 16-bitowy [[Atari ST|Atari 512 ST]] oraz przede wszystkim [[Amiga 1000]]<ref name="Business Wars" /><ref name="Business Wars 2">{{cytuj pismo|tytuł=Business Wars: Atari vs. Commodore (część druga i ostatnia)|czasopismo=CD-Action|wydawca=Wydawnictwo Bauer|wolumin=04/2010|strony=84–87|issn=1426-2916}}</ref>. Brak dalszych osiągnięć wśród komputerów o zamkniętej architekturze kontrastował ze wzrastającą popularnością wprowadzonego w 1981 roku komputera osobistego [[IBM PC]] z możliwością rozbudowy o nowsze komponenty, który jednak wówczas stanowił bardziej urządzenie biznesowe niż platformę do grania<ref>{{cytuj pismo|nazwisko=Bartosik|imię=Daniel|tytuł=25 lat minęło...|czasopismo=CD-Action|wydawca=Wydawnictwo Bauer|wolumin=10/2006|strony=148–149|issn=1426-2916}}</ref>. Mimo to właśnie na nim pojawiła się klasyczna gra przygodowa ''[[King’s Quest: Quest for the Crown|King’s Quest]]'' (1984) Roberty Williams<ref name="Kluska-37">{{cytuj książkę|nazwisko=Kluska|imię=Bartłomiej|tytuł=Dawno temu w grach|strony=37}}</ref>. Do 1989 roku wydano na komputerach również tak innowacyjne dzieła, jak [[komputerowa gra logiczna|logiczne]]: ''[[Boulder Dash]]'' (1984) [[Peter Liepa|Petera Liepy]]<ref>{{cytuj pismo|nazwisko=Kluska|imię=Bartłomiej|tytuł=Bohaterowie nigdy nie są zmęczeni|czasopismo=CD-Action|wydawca=Wydawnictwo Bauer|wolumin=01/2007|strony=100–102|issn=1426-2916}}</ref> i rosyjski ''[[Tetris]]'' (1984) [[Aleksiej Pażytnow|Aleksieja Pażytnowa]]<ref name="Kluska-78–82">{{cytuj książkę|nazwisko=Kluska|imię=Bartłomiej|tytuł=Dawno temu w grach|strony=78–82}}</ref>, [[bijatyka (gry komputerowe)|bijatykę]] ''[[Karateka (gra komputerowa)|Karateka]]'' (1984) [[Jordan Mechner|Jordana Mechnera]]<ref name="Mechner">{{cytuj pismo|nazwisko=Kluska|imię=Bartłomiej|tytuł=Gry to za mało – historia Jordana Mechnera|czasopismo=CD-Action|wydawca=Wydawnictwo Bauer|wolumin=08/2009|strony=100–101|issn=1426-2916}}</ref>, przygodową ''[[Maniac Mansion]]'' (1987) [[Ron Gilbert|Rona Gilberta]] z interfejsem „[[wskaż i kliknij]]”, ekonomiczną ''[[SimCity]]'' (1989) [[Will Wright|Willa Wrighta]] oraz brytyjską „[[gra w boga|grę w boga]]” ''[[Populous]]'' [[Peter Molyneux|Petera Molyneux]] (1989)<ref name="Tipsomaniak-2012-13">{{cytuj książkę|tytuł=Akademia gier|rozdział=Grystoria antyczna|imię r=Marcin|nazwisko r=Traczyk|strony=13|wydawca=Wydawnictwo Bauer|miejsce=Wrocław|rok=2012|issn=1426-2916}}</ref>.

=== Trzecia generacja konsol ===
{{osobny artykuł|Historia gier komputerowych (trzecia generacja)}}
Po klęsce Atari schedę nad tworzeniem konsol gier wideo przejęło japońskie przedsiębiorstwo [[Nintendo]], które w 1984 roku wyprodukowało [[Architektura 8-bitowa|8-bitową]] konsolę [[Nintendo Entertainment System]]. Odniosła ona wielki sukces, przyczyniając się do popularności gier platformowych (''[[Super Mario Bros.]]'', 1985; ''[[Metroid]]'', 1986; ''[[Castlevania]]'', 1986), przygodowych [[Komputerowa gra akcji|gier akcji]] (''[[The Legend of Zelda]]'', 1986, autorstwa Shigeru Miyamoto) oraz gier fabularnych w [[jRPG|odmianie japońskiej]] (''[[Final Fantasy (gra komputerowa)|Final Fantasy]]'', 1987). Z Nintendo konkurowała [[Sega]], która wprowadziła konsolę [[Sega Master System]] wraz z przebojami takimi jak ''[[Sonic the Hedgehog (gra komputerowa 16-bit)|Sonic the Hedgehog]]'' (1991)<ref name="Kluska-31-33">{{cytuj książkę|nazwisko=Kluska|imię=Bartłomiej|tytuł=Dawno temu w grach|strony=31–33}}</ref>.

== Dalszy rozwój gier (lata 90. XX wieku) ==
=== Rozwój gatunkowy i popularyzacja komputera osobistego ===
Na przełomie lat 80. i 90. XX wieku dokonane zostały kolejne innowacje w branży gier komputerowych. Jordan Mechner wyprodukował grę platformową ''[[Prince of Persia (gra komputerowa 1989)|Prince of Persia]]'' (1989), słynną dzięki oddaniu płynności ruchu ludzkiego<ref name="Mechner" />. Sid Meier stworzył pełną rozmachu strategiczną grę turową ''[[Civilization]]'' (1991) o kształtowaniu się cywilizacji na przestrzeni wieków<ref name="Tipsomaniak-2012-13" />. Francuz [[Éric Chahi]] dokonał kroku milowego w historii gier komputerowych – jego dzieło ''[[Another World (gra komputerowa)|Another World]]'' (1991) wprowadziło spójną, interaktywną fabułę przypominającą film, niepowtarzalną akcję oraz współpracę z osobą kierowaną przez komputer, idąc pod prąd schematycznym dotąd produkcjom<ref name="Kluska-86–88">{{cytuj książkę|nazwisko=Kluska|imię=Bartłomiej|tytuł=Dawno temu w grach|strony=86–88}}</ref>. W tym duchu tworzone było osiągnięcie wśród gier przygodowych ''[[Gabriel Knight: Sins of the Fathers]]'' (1993) autorstwa [[Jane Jensen]]<ref>{{cytuj książkę|tytuł=Kompendium grozy, czyli o 100 najlepszych horrorach na PC i konsole|imię=Rafał|nazwisko=Fluderski|strony=84–86|wydawca=Wydawnictwo Bauer|miejsce=Wrocław|rok=2006|issn=1426-2916}}</ref>. Powstały również we [[branża gier komputerowych we Francji|Francji]], pseudotrójwymiarowy ''[[Alone in the Dark (gra komputerowa)|Alone in the Dark]]'' (1992) ustanowił gatunek [[survival horror]]u<ref>{{cytuj książkę|tytuł=Kompendium grozy, czyli o 100 najlepszych horrorach na PC i konsole|imię=Rafał|nazwisko=Fluderski|strony=12–13|wydawca=Wydawnictwo Bauer|miejsce=Wrocław|rok=2006|issn=1426-2916}}</ref>. Pionierska działalność programisty [[John Carmack|Johna Carmacka]] (''[[Wolfenstein 3D]]'', 1992; ''[[Doom (gra komputerowa 1993)|Doom]]'', 1993) przyczyniła się do powstania gatunku [[strzelanka pierwszoosobowa|strzelanek pierwszoosobowych]] i uczynienia komputera osobistego platformą do grania<ref>{{cytuj pismo|nazwisko=Mydlikowski|imię=Rafał|tytuł=Technologie id|czasopismo=CD-Action|wydawca=Wydawnictwo Bauer|wolumin=03/2007|strony=104–107|issn=1426-2916}}</ref>, pogrążając przy tym komputery o zamkniętej architekturze<ref name="Business Wars 2" />. Wpływowe były również [[komputerowa gra wyścigowa|gra wyścigowa]] ''[[Test Drive III: The Passion]]'' (1990)<ref name="Test Drive" />, pierwsza [[strategiczna gra czasu rzeczywistego]], ''[[Dune II: Battle for Arrakis|Dune II]]'' (1992), oraz hybrydowa gra taktyczna ''[[UFO: Enemy Unknown]]'' (1994)<ref>{{cytuj stronę|url=http://pc.ign.com/articles/082/082486p1.html|tytuł=The Top 25 PC Games of All Time|data=2000-07-24|opublikowany=IGN|język=en|data dostępu=2012-08-10}}</ref>; spośród [[komputerowa gra sportowa|gier sportowych]] wyróżniały się brytyjska ''[[Sensible Soccer (seria)|Sensible Soccer]]'' (1992)<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.rockpapershotgun.com/2011/02/18/the-greatest-pc-games-ever-5/#sensiblesoccer|tytuł=The Very Important List Of PC Games, Part 5/5|nazwisko=Gillen|imię=Kieron|data=2011-02-18|opublikowany=Rock, Paper, Shotgun|język=en|data dostępu=2012-08-14}}</ref> i zapoczątkowana w 1994 roku seria ''[[FIFA (seria)|FIFA]]''<ref>{{cytuj książkę|tytuł=100 gier wiecznie żywych|wydawca=Wydawnictwo Bauer|miejsce=Wrocław|data=2008|strony=132|rozdział=FIFA|imię r=Maciej|nazwisko r=Kuc|issn=1426-2916}}</ref>.

Druga połowa lat 90. XX wieku również obfitowała w innowacje gatunkowe. ''[[PaRappa the Rapper]]'' (1996) ustanowił gatunek [[Komputerowa gra muzyczna|gier muzycznych]]<ref name="Przelomowe gry" />. Wśród gier wyścigowych wyróżniły się ''[[The Need for Speed|Road & Track Presents: The Need for Speed]]'' (1995)<ref>{{cytuj książkę|tytuł=100 gier wiecznie żywych|wydawca=Wydawnictwo Bauer|miejsce=Wrocław|data=2008|strony=86–87|rozdział=Need for Speed|imię r=Aleksander|nazwisko r=Olszewski|issn=1426-2916}}</ref>, ''[[Gran Turismo]]'' (1997)<ref name="Przelomowe gry" /> i ''[[Grand Prix Legends]]'' (1998)<ref>{{cytuj książkę|tytuł=TiXomaniak 2006|wydawca=Wydawnictwo Bauer|miejsce=Wrocław|data=2006|strony=40|issn=1426-2916}}</ref>. Na nowo popularność zyskały gry fabularne (''[[Baldur’s Gate (gra komputerowa)|Baldur’s Gate]]'', 1998<ref>{{cytuj książkę|tytuł=100 gier wiecznie żywych|wydawca=Wydawnictwo Bauer|miejsce=Wrocław|data=2008|strony=8–9|rozdział=Baldur’s Gate|imię r=Grzegorz|nazwisko r=Karaś|issn=1426-2916}}</ref>; postapokaliptyczny ''[[Fallout]]'', 1998<ref>{{cytuj książkę|tytuł=100 gier wiecznie żywych|wydawca=Wydawnictwo Bauer|miejsce=Wrocław|data=2008|strony=38–39|rozdział=Fallout|imię r=Grzegorz|nazwisko r=Karaś|issn=1426-2916}}</ref>; ''[[Planescape: Torment]]'' [[Chris Avellone|Chrisa Avellone'a]], 1999<ref>{{cytuj książkę|tytuł=100 gier wiecznie żywych|wydawca=Wydawnictwo Bauer|miejsce=Wrocław|data=2008|strony=93|rozdział=Planescape: Torment|imię r=Aleksander|nazwisko r=Olszewski|issn=1426-2916}}</ref>). Osiągnięcia zanotowały również gry przygodowe (wzorcowa [[egranizacja|adaptacja]] dzieła literackiego ''[[Blade Runner (gra komputerowa)|Blade Runner]]'', 1996<ref>{{cytuj pismo|nazwisko=Kluska|imię=Bartłomiej|tytuł=Gry wiecznie żywe – Blade Runner|czasopismo=CD-Action|wydawca=Wydawnictwo Bauer|wolumin=03/2006|strony=102–103|issn=1426-2916}}</ref>; wykonana przy użyciu plasteliny ''[[The Neverhood]]'', 1996<ref>{{cytuj książkę|tytuł=TiXomaniak 2006|wydawca=Wydawnictwo Bauer|miejsce=Wrocław|data=2006|strony=15|issn=1426-2916}}</ref>; prześmiewcza ''[[The Curse of Monkey Island]]'', 1997<ref>{{cytuj książkę|tytuł=TiXomaniak 2006|wydawca=Wydawnictwo Bauer|miejsce=Wrocław|data=2006|strony=52|issn=1426-2916}}</ref>; studium schizofrenii ''[[Sanitarium (gra komputerowa)|Sanitarium]]'', 1998<ref>{{cytuj książkę|tytuł=TiXomaniak 2006|wydawca=Wydawnictwo Bauer|miejsce=Wrocław|data=2006|strony=18|issn=1426-2916}}</ref>); inspirowany [[art déco]] ''[[Grim Fandango]]'' (1998) odniósł jednak klęskę finansową<ref name="Przelomowe gry" />, podobnie jak ambitne ''[[The Last Express]]'' Jordana Mechnera (1997)<ref name="Mechner" /> i ''[[Heart of Darkness (gra komputerowa)|Heart of Darkness]]'' Érica Chahiego (1998)<ref name="Kluska-90–91">{{cytuj książkę|nazwisko=Kluska|imię=Bartłomiej|tytuł=Dawno temu w grach|strony=90–91}}</ref>, co można tłumaczyć coraz większą popularnością wieloosobowych gier trójwymiarowych<ref name="Przelomowe gry" />.

=== Czwarta i piąta generacja konsol ===
[[Plik:PSX-Console-wController.png|thumb|Spośród konsol piątej generacji największy sukces odniosło [[PlayStation]]]]
{{osobny artykuł|Historia gier komputerowych (czwarta generacja)|Historia gier komputerowych (piąta generacja)}}
Rynek konsol do gier nadal się rozwijał, czego wyrazem było stworzenie konkurujących ze sobą, [[Architektura 16-bitowa|16-bitowych]] platform [[Sega Mega Drive]] i [[Super Nintendo Entertainment System]]<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.gamasutra.com/view/feature/132013/analyze_this_is_the_video_game_.php?print=1|tytuł=Analyze This: Is The Video Game Industry Recession-Proof?|nazwisko=Wen|imię=Howard|data=2012|opublikowany=Gamasutra|język=en|data dostępu=2012-08-10}}</ref>. Ważniejsze jednak dla rozwoju branży okazało się upowszechnienie [[Przenośna konsola gier wideo|konsol przenośnych]] – [[Atari Lynx]] oraz linii [[Game Boy]] z 1989 roku, która odniosła sukces komercyjny wynoszący 118 milionów sprzedanych egzemplarzy, między innymi dzięki konwersji ''Tetrisa''<ref>{{cytuj stronę|url=https://web.archive.org/web/20070509094404/http://images.businessweek.com/ss/06/10/game_consoles/source/7.htm|tytuł=Game Boy|opublikowany=Business Week|język=en|data dostępu=2022-01-01}}</ref>.

W latach 1994–1996 zadebiutowała kolejna generacja [[Architektura 32-bitowa|32-bitowych]] konsol domowych, które sprzętowo obsługiwały [[Grafika 3D|grafikę 3D]], między innymi [[Atari Jaguar]], [[Sega Saturn]], [[Nintendo 64]] i [[PlayStation]], to jednak ta ostatnia – będąca debiutem [[Sony]] – odniosła największy sukces<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.gamespot.com/features/flashback-the-playstation-6132752/|tytuł=Flashback: The PlayStation|nazwisko=Cheung|imię=James|opublikowany=GameSpot|język=en|data dostępu=2012-08-11}}</ref>.

=== Upowszechnienie grafiki trójwymiarowej i rozgrywki wieloosobowej ===
Grafika trójwymiarowa po raz pierwszy pojawiła się w grze komputerowej na automaty ''[[BattleZone]]'' (1980)<ref name="Encyclopedia-68-69">{{cytuj książkę|tytuł=Encyclopedia of Video Games: The Culture, Technology, and Art of Gaming|wydawca=ABC-CLIO|miejsce=Santa Barbara|data=2012|strony=68–69|isbn=978-0-313-37936-9}}</ref> oraz w symulatorze kosmicznym ''[[Elite]]'' (1984)<ref name="Tipsomaniak-2012-12">{{cytuj książkę|tytuł=Akademia gier|rozdział=Grystoria antyczna|imię r=Marcin|nazwisko r=Traczyk|strony=12|wydawca=Wydawnictwo Bauer|miejsce=Wrocław|rok=2012|issn=1426-2916}}</ref>. Jej upowszechnienie w grach komputerowych w latach 90. XX wieku nastąpiło dzięki pojawieniu się kolejnego wpływowego [[Komputerowa gra symulacyjna|symulatora]] kosmicznego ''[[TIE Fighter (gra komputerowa)|TIE Fighter]]'' (1994)<ref>{{cytuj książkę|tytuł=100 gier wiecznie żywych|wydawca=Wydawnictwo Bauer|miejsce=Wrocław|data=2008|strony=132|rozdział=TIE Fighter|imię r=Jacek|nazwisko r=Smoliński|issn=1426-2916}}</ref>, a przede wszystkim przełomowej dla rozwoju branży strzelanki pierwszoosobowej ''[[Quake]]'' (1996) autorstwa [[John Romero|Johna Romero]]<ref name="Przelomowe gry">{{cytuj pismo|nazwisko=Smoliński|imię=Jacek|tytuł=Przełomowe gry 15-lecia|czasopismo=CD-Action|wydawca=Wydawnictwo Bauer|wolumin=04/2011|strony=81–93|issn=1426-2916}}</ref>, z którym konkurowały bardziej dopracowane wizualnie i rozbudowane fabularnie ''[[Half-Life]]'' (1998) i ''[[Unreal]]'' (1998)<ref name="Przelomowe gry" />. Trójwymiar wspierany przez [[Karta graficzna|kartę graficzną]] wprowadzony został przez brytyjską grę ''[[Tomb Raider (gra komputerowa 1996)|Tomb Raider]]'' (1996) autorstwa [[Toby Gard|Toby’ego Garda]]<ref>{{cytuj książkę|tytuł=TiXomaniak 2006|wydawca=Wydawnictwo Bauer|miejsce=Wrocław|data=2006|strony=168|issn=1426-2916}}</ref>, której bohaterka [[Lara Croft]] stała się ikoną kultury masowej<ref>{{cytuj książkę|tytuł=TiXomaniak 2006|wydawca=Wydawnictwo Bauer|miejsce=Wrocław|data=2006|strony=62|issn=1426-2916}}</ref>. Odnowę dzięki nowej technologii między innymi przeżyły gry z gatunków: survival horror (''[[Resident Evil (gra komputerowa)|Resident Evil]]'', 1996<ref name="Przelomowe gry" />; ''[[Silent Hill]]'', 1999<ref>{{cytuj książkę|tytuł=Kompendium grozy, czyli o 100 najlepszych horrorach na PC i konsole|imię=Rafał|nazwisko=Fluderski|strony=138–139|wydawca=Wydawnictwo Bauer|miejsce=Wrocław|rok=2006|issn=1426-2916}}</ref>), fabularne (''[[Final Fantasy VII]]'', 1997<ref name="Przelomowe gry" />), przygodowe gry akcji (wzorcowa gra gatunku ''[[The Legend of Zelda: Ocarina of Time]]'', 1998<ref>{{cytuj pismo|nazwisko=Smektała|imię=Tymon|tytuł=The Legend of Zelda: Ocarina of Time 3D|czasopismo=CD-Action|wydawca=Wydawnictwo Bauer|wolumin=08/2011|strony=71|issn=1426-2916}}</ref>), skradanki (''[[Metal Gear Solid]]'', 1998; ''[[Thief: The Dark Project]]'', 1998<ref name="Przelomowe gry" />) oraz gry strategiczne (''[[Myth: The Fallen Lords]]'', 1997<ref>{{cytuj książkę|tytuł=TiXomaniak 2006|wydawca=Wydawnictwo Bauer|miejsce=Wrocław|data=2006|strony=19|issn=1426-2916}}</ref>; saga kosmiczna ''[[Homeworld]]'', 1999<ref>{{cytuj pismo|tytuł=Gry wiecznie żywe – Homeworld|czasopismo=CD-Action|wydawca=Wydawnictwo Bauer|wolumin=01/2006|strony=102|issn=1426-2916}}</ref>). Alternatywę dla wówczas niedoskonałej technologii trójwymiarowej stanowiły gry wykonane w technice [[full motion video]] – pseudointeraktywne filmy o niskiej interakcji z otoczeniem i miernym aktorstwie<ref>{{cytuj pismo|tytuł=Full Motion Video – ślepa uliczka w ewolucji gier|czasopismo=CD-Action|wydawca=Wydawnictwo Bauer|wolumin=11/2010|strony=94–95|issn=1426-2916}}</ref>.

Upowszechnianie się Internetu umożliwiło rozwój [[Komputerowa gra wieloosobowa|rozgrywki wieloosobowej]] z użyciem tego medium. Pod koniec lat 90. XX wieku ukształtował się gatunek [[MMORPG]], umożliwiający uczestnictwo wielu graczy w wirtualnym świecie (''[[Ultima Online]]'', 1997; ''[[EverQuest]]'', 1999)<ref>{{cytuj pismo|tytuł=Historia najMMOwsza|czasopismo=CD-Action|wydawca=Wydawnictwo Bauer|wolumin=10/2007|strony=92–95|issn=1426-2916}}</ref>. Powstawały platformy do obsługi gry wieloosobowej, między innymi [[Battle.net]] autorstwa przedsiębiorstwa [[Blizzard Entertainment]], który uczynił sławnymi takie gry, jak strategiczna ''[[Warcraft II: Tides of Darkness]]'' (1995), [[fabularna gra akcji]] ''[[Diablo (gra komputerowa)|Diablo]]'' (1996) i strategiczny ''[[StarCraft]]'' (1998)<ref>{{cytuj pismo|nazwisko=Karaś|imię=Grzegorz|tytuł=Blizzard – świetni dwudziestoletni|czasopismo=CD-Action|wydawca=Wydawnictwo Bauer|wolumin=03/2011|strony=82–85|issn=1426-2916}}</ref>. Wraz z postępującym tworzeniem się [[Sport elektroniczny|sportu elektronicznego]] opartego na profesjonalnych graczach ([[World Cyber Games]] i inne turnieje) narodziło się zjawisko tzw. gier turniejowych, nastawionych przede wszystkim na tryb gry wieloosobowej, na przykład ''[[Quake III: Arena]]'' (1999)<ref>{{cytuj książkę|tytuł=TiXomaniak 2006|wydawca=Wydawnictwo Bauer|miejsce=Wrocław|data=2006|strony=46|issn=1426-2916}}</ref>, ''[[Unreal Tournament]]'' (1999)<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.gamasutra.com/view/feature/131569/postmortem_epic_games_unreal_.php?page=2|tytuł=Postmortem: Epic Games' ''Unreal Tournament''|nazwisko=Reinhart|imię=Brandon|data=2000-06-09|opublikowany=Gamasutra|strony=2|data dostępu=2012-08-11|język=en}}</ref> i ''[[Counter-Strike]]'' (1999) – pierwsza popularna modyfikacja gry komputerowej<ref name="Przelomowe gry" />.

== Współczesność (od początku XXI wieku) ==
=== Szósta i siódma generacja konsol ===
{{osobny artykuł|Historia gier komputerowych (szósta generacja)|Historia gier komputerowych (siódma generacja)}}
Kolejną, szóstą generację konsol gier wideo otworzyła [[Dreamcast|Sega Dreamcast]] z 1998 roku, która – jako pierwsza z konsolowych platform – umożliwiała rozgrywkę przez Internet i wprowadziła [[Karta pamięci|karty pamięci]] do zapisywania stanu rozgrywki<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.gamespot.com/features/gamespot-presents-dreamcasts-10th-anniversary-the-rise-and-fall-of-segas-last-great-system-6217005/|tytuł=Dreamcast's 10th Anniversary: The Rise and Fall of Sega's Last Great System|nazwisko=Varanini|imię=Ginacarlo|data=2009-09-10|opublikowany=GameSpot|język=en|data dostępu=2012-08-11}}</ref>. Dreamcasta przyćmiła jednak wydana w 2000 roku konsola [[PlayStation 2]], która oferowała [[Kompatybilność wsteczna|wsteczną kompatybilność]] z grami na oryginalne PlayStation i do 2005 roku uzyskała sprzedaż w wysokości 90 milionów egzemplarzy<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.1up.com/do/feature?pager.offset=1&cId=3144956|tytuł=PS2: Five Years Later|autor=|nazwisko=Parish|imię=Jeremy|data=2005-10-22|data dostępu=2012-08-11|opublikowany=1UP.com|strony=2|język=en|archiwum=https://web.archive.org/web/20151118023627/http://www.1up.com/do/feature?pager.offset=1&cId=3144956}}</ref>. Innymi wyróżniającymi się platformami były wydany w 2001 roku [[Xbox]] autorstwa [[Microsoft]]u, który wprowadził internetową usługę [[Xbox network|Xbox Live]]<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.gameinformer.com/b/features/archive/2011/11/15/the-10-year-anniversary-of-the-original-xbox.aspx|tytuł=The 10 Year Anniversary Of The Original Xbox|nazwisko=Hilliard|imię=Kyle|data=2011-11-15|opublikowany=Game Informer|język=en|data dostępu=2012-08-11}}</ref>, oraz [[GameCube]] o wysokich wówczas możliwościach technicznych<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.1up.com/features/gamecube-xbox-defined-current-gen|tytuł=10 Years Later: How GameCube and Xbox Defined The Current Gen|autor=|nazwisko=Parish|imię=Jeremy|data=2011-11-16|data dostępu=2012-08-11|opublikowany=1UP.com|język=en|archiwum=https://web.archive.org/web/20160820001516/http://www.1up.com/features/gamecube-xbox-defined-current-gen}}</ref>. Wśród konsol przenośnych wydarzeniem było pojawienie się platformy [[Game Boy Advance]], która uzyskała sprzedaż w wysokości 80 milionów egzemplarzy<ref>{{cytuj stronę|url=http://retro.ign.com/articles/100/1007864p6.html|tytuł=IGN Presents the History of Game Boy|nazwisko=Fahs|imię=Travis|data=2009-07-27|opublikowany=IGN|język=en|data dostępu=2012-08-11}}</ref>.

[[Plik:Nintendo-DS-Fat-Blue.png|thumb|Konsola przenośna [[Nintendo DS]] odniosła sukces komercyjny]]
Na siódmą generację konsol składały się trzy główne platformy do gry: [[Xbox 360]]<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.gamespot.com/features/xbox-360-inside-and-out-6124293/|tytuł=Xbox 360 Inside & Out|opublikowany=GameSpot|język=en|data dostępu=2012-08-12}}</ref> (2005), [[PlayStation 3]]<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.gamespot.com/features/playstation-3-inside-and-out-6125429/|tytuł=PlayStation 3: Inside and Out|opublikowany=GameSpot|język=en|data dostępu=2012-08-12}}</ref> (2006) i [[Wii]] (2006); ta ostatnia, dzięki pomysłowi na bezpośrednie kierowanie ruchem postaci wirtualnych poprzez wykrywanie aktywności ruchowej gracza ([[Wii Remote]]), uzyskała sprzedaż w wysokości niemal 97 milionów egzemplarzy<ref name="Nintendo-Sales">{{cytuj stronę|url=http://www.nintendo.co.jp/ir/en/sales/hard_soft/index.html|tytuł=Hardware and Software Sales Units|opublikowany=Nintendo|język=en|data dostępu=2012-08-12}}</ref>, co skłoniło konkurencję do wydania opartych na tym samym pomyśle [[Kinect]]a oraz [[PlayStation Move]]. Jeszcze większy sukces (ponad 150 milionów sprzedanych egzemplarzy<ref name="Nintendo-Sales" />) odniosła przenośna konsola [[Nintendo DS]] (2004) z rysikiem jako jednym z kontrolerów, z którą konkurowało bardziej tradycyjne, ale nowocześniejsze technologicznie [[PlayStation Portable]]<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.gamespot.com/features/buyers-guide-nintendo-ds-versus-sony-psp-6140988/?page=2|tytuł=Buyer's Guide: PSP vs. DS|nazwisko=Navarro|imię=Alex|opublikowany=GameSpot|język=en|data dostępu=2012-08-12}}</ref>.

=== Gry masowe ===
Na przełomie XX i XXI wieku zaczął się kształtować dochodowy biznes gier komputerowych, obliczony na jak największą sprzedaż dzieł z zakresu elektronicznej rozrywki przy uproszczeniu rozgrywki<ref name="Przelomowe gry" />; międzynarodowy rozgłos zyskały targi branżowe w stylu [[Electronic Entertainment Expo]] i [[Games Convention]]. Wielki sukces odniosła wydana przez [[Electronic Arts]] symulacja ludzkiego życia ''[[The Sims]]'' (2000) [[Will Wright|Willa Wrighta]], która stała się fenomenem branży, popularyzując swoistą odmianę prostych [[Gra casual|gier rekreacyjnych (casual)]]<ref name="Przelomowe gry" />. Upowszechniły się tzw. hybrydy – mieszaniny różnych gatunków, między innymi cyberpunkowy ''[[Deus Ex]]'' (2000), będący połączeniem shootera z grą fabularną, czy ''[[Shogun: Total War]]'' (2000) łączący elementy strategii turowej i czasu rzeczywistego<ref name="Przelomowe gry" />. Rozwój przeżyły gry akcji, na przykład ''[[Medal of Honor: Allied Assault]]'' (2001), ''[[Call of Duty]]'' (2003), ''[[Half-Life 2]]'' (2004)<ref name="Przelomowe gry" />, ''[[Gears of War]]'' (2005) [[Cliff Bleszinski|Cliffa Bleszinskiego]] stylizowana na reportaż z linii frontu<ref>{{cytuj pismo|nazwisko=Smoliński|imię=Jacek|tytuł=Gears of War|czasopismo=CD-Action|wydawca=Wydawnictwo Bauer|wolumin=12/2007|strony=82–85|issn=1426-2916}}</ref>, ''[[BioShock]]'' (2007)<ref name="Przelomowe gry" />; przygodowe gry akcji, na przykład szkockie ''[[Grand Theft Auto III]]'' z [[Otwarty świat|otwartym światem]] (2001)<ref name="Przelomowe gry" />, czeska ''[[Mafia (gra komputerowa)|Mafia]]'' (2002) inspirowana filmem ''[[Ojciec chrzestny (film)|Ojciec chrzestny]]''<ref name="Przelomowe gry" />, ''[[God of War]]'' (2005), ''[[Red Dead Redemption]]'' (2010)<ref name="Przelomowe gry" />; gry wyścigowe, między innymi ''[[Project Gotham Racing]]'' (2001)<ref>{{cytuj książkę|tytuł=100 gier wiecznie żywych|wydawca=Wydawnictwo Bauer|miejsce=Wrocław|data=2008|strony=95|rozdział=Project Gotham Racing|imię r=Jacek|nazwisko r=Smoliński|issn=1426-2916}}</ref>, ''[[TOCA Race Driver (gra komputerowa)|TOCA Race Driver]]'' (2002)<ref>{{cytuj książkę|tytuł=100 gier wiecznie żywych|wydawca=Wydawnictwo Bauer|miejsce=Wrocław|data=2008|strony=95|rozdział=Race Driver|imię r=Aleksander|nazwisko r=Olszewski|issn=1426-2916}}</ref>, ''[[Forza Motorsport]]'' (2005)<ref>{{cytuj książkę|tytuł=100 gier wiecznie żywych|wydawca=Wydawnictwo Bauer|miejsce=Wrocław|data=2008|strony=48|rozdział=Forza Motorsport|imię r=Jacek|nazwisko r=Smoliński|issn=1426-2916}}</ref>, ''[[Test Drive Unlimited]]'' (2007)<ref name="Test Drive">{{cytuj książkę|tytuł=100 gier wiecznie żywych|wydawca=Wydawnictwo Bauer|miejsce=Wrocław|data=2008|strony=130–131|rozdział=Test Drive|imię r=Aleksander|nazwisko r=Olszewski|issn=1426-2916}}</ref>; także gry fabularne, na przykład ''[[Star Wars: Knights of the Old Republic]]'' (2003), ''[[The Elder Scrolls IV: Oblivion]]'' (2006), polski ''[[Wiedźmin (gra komputerowa)|Wiedźmin]]'' (2007), ''[[Mass Effect]]'' (2007)<ref name="Przelomowe gry" /> oraz ''[[Demon’s Souls]]'' (2009)<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.gry-online.pl/S020.asp?ID=6679|tytuł=Demon’s Souls – recenzja gry|nazwisko=Liebert|imię=Szymon|data=2010-06-28|opublikowany=GRY-OnLine|data dostępu=2012-08-15}}</ref>. W awangardzie branży znalazły się gry przygodowe (''[[Syberia (gra komputerowa)|Syberia]]'' [[Benoît Sokal]]a, 2003<ref>{{cytuj pismo|nazwisko=Traczyk|imię=Marcin|tytuł=Syberia|czasopismo=CD-Action|wydawca=Wydawnictwo Bauer|wolumin=specjalny 01/2010|strony=98|issn=1426-2916}}</ref>; psychologiczny dreszczowiec ''[[Heavy Rain]]'', 2010<ref name="Przelomowe gry" />; ''[[L.A. Noire]]'', 2011<ref>{{cytuj pismo|nazwisko=Smoliński|imię=Jacek|tytuł=L.A. Noire|czasopismo=CD-Action|wydawca=Wydawnictwo Bauer|wolumin=specjalny 01/2011|strony=52–58|issn=1426-2916}}</ref>). Okresową popularność zdobyły gry muzyczne dzięki serii ''[[Guitar Hero (seria)|Guitar Hero]]'' (2005–2010), jednak ich formuła ostatecznie się wyczerpała<ref name="Przelomowe gry" />. Trwały sukces odniosły natomiast gry MMORPG (''[[World of Warcraft]]'', 2004<ref name="Przelomowe gry" />; ''[[Guild Wars]]'', 2005<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.gamespot.com/articles/guild-wars-enlists-6-million/1100-6208518/|tytuł=Guild Wars enlists 6 million|nazwisko=Magrino|imię=Tom|data=2009-04-24|opublikowany=GameSpot|język=en|data dostępu=2012-08-14}}</ref>).

Od 2004 roku dają się zauważyć nowe tendencje w branży gier komputerowych. Debiut platformy cyfrowej dystrybucji gier [[Steam]], a także konsolowych [[Xbox network|Xbox Live Arcade]] i [[PlayStation Network]], spowodował rozwój tego typu sprzedaży elektronicznej rozrywki<ref name="Steam" />; nowe możliwości dystrybucji swoich dzieł zarazem zyskali twórcy niezależni<ref name="Steam">{{cytuj pismo|nazwisko=Smektała|imię=Tymon|tytuł=Hity na parze|czasopismo=CD-Action|wydawca=Wydawnictwo Bauer|wolumin=07/2007|strony=94–97|issn=1426-2916}}</ref>. Wśród nich sukcesy odnieśli Auriea Harvey i Michaël Samyn (''The Path'', 2007), Kyle Gabler (''[[World of Goo]]'', 2008), Jonathan Blow (''[[Braid (gra komputerowa)|Braid]]'', 2008), [[Jenova Chen]] (''[[Flower (gra komputerowa)|Flower]]'', 2009)<ref name="Przelomowe gry" />, a także Jeppe Carlsen (porównywane do dzieł [[Ekspresjonizm (kinematografia)|ekspresjonistycznych]] ''[[Limbo (gra komputerowa)|Limbo]]'', 2010<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.eurogamer.net/articles/limbo-hands-on|tytuł=Limbo|nazwisko=Porter|imię=Will|data=2010-03-12|opublikowany=Eurogamer|język=en|data dostępu=2012-08-12}}</ref>), [[Markus Persson]] (''[[Minecraft]]'', 2011<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.gry-online.pl/S013.asp?ID=70164|tytuł=Sprzedano 7 milionów egzemplarzy pecetowej wersji gry Minecraft|data=2012-08-13|opublikowany=GRY-OnLine|data dostępu=2012-08-14}}</ref>) i [[Scott Cawthon]] (Five Night at Freddy’s).

Specyficzną odmianą elektronicznej rozrywki były [[gra przeglądarkowa|gry przeglądarkowe]] (''[[OGame]]'', 2003; ''[[Plemiona (gra komputerowa)|Plemiona]]'', 2003; ''The West'', 2008)<ref>{{cytuj pismo|tytuł=Gry przeglądarkowe|czasopismo=CD-Action|wydawca=Wydawnictwo Bauer|wolumin=02/2009|strony=104–106|issn=1426-2916}}</ref>. Popularność zyskały gry społecznościowe, między innymi wirtualny świat ''[[Second Life]]'' (2006)<ref>{{cytuj pismo|nazwisko=Smektała|imię=Tymon|tytuł=Po-życie|czasopismo=CD-Action|wydawca=Wydawnictwo Bauer|wolumin=05/2007|strony=110–113|issn=1426-2916}}</ref>, oparta głównie na twórczości graczy ''[[LittleBigPlanet]]'' (2008)<ref name="Przelomowe gry" /> oraz dochodowe gry internetowe na bazie portali społecznościowych (''[[Mafia Wars]]'', 2008; ''[[FarmVille]]'', 2009)<ref>{{cytuj pismo|tytuł=Farmerzy i gangsterzy|czasopismo=CD-Action|wydawca=Wydawnictwo Bauer|wolumin=05/2010|strony=55–56|issn=1426-2916}}</ref>. Coraz większe sukcesy odnosiły gry na [[Telefon komórkowy|telefony komórkowe]] oraz smartfony, z przebojową fińską produkcją ''[[Angry Birds]]'' (2009) na czele<ref>{{cytuj pismo|nazwisko=Smektała|imię=Tymon|tytuł=Wściekłe ptaki i inni milionerzy|czasopismo=CD-Action|wydawca=Wydawnictwo Bauer|wolumin=02/2011|strony=84–85|issn=1426-2916}}</ref>, która zapoczątkowała serię pobraną ponad miliard razy do 2012 roku<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.gamespot.com/articles/angry-birds-hits-1-billion-downloads/1100-6375885/|tytuł=Angry Birds hits 1 billion downloads|nazwisko=Makuch|imię=Eddie|data=2012-05-09|opublikowany=GameSpot|język=en|data dostępu=2012-08-14}}</ref>. Przyszłość gier wyznacza rozpowszechnianie się technologii [[Chmura obliczeniowa|chmury obliczeniowej]], dzięki której wystartowały usługi [[OnLive]] (2010)<ref>{{cytuj pismo|nazwisko=Karaś|imię=Grzegorz|tytuł=Gramy w chmurze|czasopismo=CD-Action|wydawca=Wydawnictwo Bauer|wolumin=02/2011|strony=86–87|issn=1426-2916}}</ref> i [[Gaikai]] (2011)<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.ign.com/articles/2012/06/12/gaikai-vs-onlive-the-battle-for-the-gaming-cloud|tytuł=Gaikai Vs. Onlive: The Battle for the Gaming Cloud|nazwisko=Pikover|imię=James|data=2012-06-12|opublikowany=IGN|język=en|data dostępu=2012-08-15}}</ref>, a także pojawienie się przenośnych konsol [[PlayStation Vita]] i [[Nintendo 3DS]] (2011) z obsługą usług internetowych<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.gamespot.com/features/e3-2011-sony-playstation-vita-inside-and-out-6317468/|tytuł=E3 2011: Sony PlayStation Vita: Inside and Out|nazwisko=Shah|imię=Sarju|data=2011-06-06|opublikowany=GameSpot|język=en|data dostępu=2012-08-14}}</ref><ref>{{cytuj stronę|url=http://www.gamasutra.com/view/news/30680/InDepth_Nintendos_3DS_Specs_And_Features.php|tytuł=In-Depth: Nintendo's 3DS Specs And Features|nazwisko=Alexander|imię=Leigh|data=2010-09-29|opublikowany=Gamasutra|język=en|data dostępu=2012-08-14}}</ref>.

Kolejną zauważalną tendencją, występującą szczególnie w grach MMO, jest przechodzenie z systemu abonamentowego na model [[free-to-play]] z zastosowaniem [[mikropłatność|mikropłatności]]<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.cdaction.pl/news-15919/analitycy-coraz-trudniej-uzasadnic-obecnosc-abonamentu-w-mmo.html|tytuł=Analitycy: „Coraz trudniej uzasadnić obecność abonamentu w MMO”|data=2010-11-12|opublikowany=CD-Action|data dostępu=2012-08-14}}</ref> (''[[Star Wars: The Old Republic]]'', 2011<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.rockpapershotgun.com/2012/06/15/hmmm-the-old-republic-looking-at-free-to-play/|tytuł=Hmmm: The Old Republic “Looking At” Free-To-Play|nazwisko=Grayson|imię=Nathan|data=2012-06-15|opublikowany=Rock, Paper, Shotgun|język=en|data dostępu=2012-08-14}}</ref>). Osobliwym zjawiskiem we współczesnych grach jest pojawienie się płatnej [[zawartość do pobrania|zawartości do pobrania]]<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.gamespot.com/features/the-future-of-gaming-dlc-6274757/|tytuł=The Future of Gaming: DLC|nazwisko=Parker|imię=Laura|data=2010-08-31|opublikowany=GameSpot|język=en|data dostępu=2012-08-15}}</ref><ref group="uwaga">Twórcy współczesnych gier są w związku z tym oskarżani o dzielenie pełnego produktu na części w celu odniesienia jak największych zysków. {{cytuj stronę|url=http://www.gamespot.com/features/the-future-of-gaming-dlc-6274757/|tytuł=The Future of Gaming: DLC|nazwisko=Parker|imię=Laura|data=2010-08-31|opublikowany=GameSpot|język=en|data dostępu=2012-08-15}}</ref> oraz wielka popularność systemu [[Osiągnięcie (gry komputerowe)|osiągnięć]]<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.gamasutra.com/view/feature/3976/unlocking_achievements_rewarding_.php|tytuł=Unlocking Achievements: Rewarding Skill With Player Incentives|nazwisko=Irwin|imię=Mary Jane|data=2009-04-01|opublikowany=Gamsutra|język=en|data dostępu=2012-08-15}}</ref>. Gry komputerowe stały się dochodowym źródłem biznesu, o czym świadczyła wartość rynku wynosząca w 2011 roku 52 miliardy dolarów na świecie<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.komputerswiat.pl/nowosci/gry/2012/24/rynek-gier-komputerowych-w-2017-roku-ile-bedzie-wart.aspx|tytuł=Rynek gier komputerowych w 2017 roku. Ile będzie wart?|nazwisko=Kasperski|imię=Mateusz|data=2012-06-11|opublikowany=Komputer Świat|data dostępu=2012-08-12}}</ref> i 692 miliony złotych w Polsce<ref>{{cytuj stronę|url=http://biznes.gazetaprawna.pl/artykuly/572081,rynek_gier_komputerowych_w_polsce_wart_692_mln_zl.html|tytuł=Rynek gier komputerowych w Polsce wart 692 mln zł|data=2011-12-02|opublikowany=Gazeta Prawna|data dostępu=2012-08-12}}</ref>.

== Zobacz też ==
{{Literatura}}

== Uwagi ==
{{Uwagi}}

== Przypisy ==
{{Przypisy}}

== Bibliografia ==
* {{cytuj książkę|nazwisko=Kluska|imię=Bartłomiej|tytuł=Dawno temu w grach|wydawca=Orka|miejsce=Łódź|data=2008|isbn=978-83-927229-0-8|url=http://bi.gazeta.pl/ogl/adv/upload_cms/g/9/25/0484727d14.pdf}}

== Linki zewnętrzne ==
<!-- ============================================================ -->
<!-- NIE DODAWAJ WIĘCEJ LINKÓW. WIKIPEDIA NIE JEST ZBIOREM LINKÓW -->
<!-- ANI MIEJSCEM NA TWOJĄ (LUB CZYJĄKOLWIEK) REKLAMĘ!!! -->
<!-- Jeżeli sądzisz, że Twój link może się przydać, zamiast tutaj -->
<!-- umieść go najpierw na stronie dyskusji tego artykułu. Linki -->
<!-- umieszczone bez przeprowadzonej weryfikacji ZOSTANĄ USUNIĘTE -->
<!-- ============================================================ -->
* [http://www.thedoteaters.com Strona szczegółowo opisująca historię gier komputerowych] {{lang|en}}
{{Historia gier komputerowych}}

[[Kategoria:Historia gier komputerowych| ]]