rózga

rózga (język polski)

wymowa:

IPA: [ˈruzɡa], AS: [ruzga]

​

znaczenia:

rzeczownik, rodzaj żeński

(1.1) cienka, elastyczna, bezlistna gałązka

(1.2) przest. uderzenie rózgą (1.1)

(1.3) symboliczny pęk rózg (1.1) wręczany tradycyjnie niegrzecznym dzieciom przez Świętego Mikołaja

odmiana:

(1.1-3)

 

przypadek	liczba pojedyncza	liczba mnoga
mianownik	rózga	rózgi
dopełniacz	rózgi	rózg
celownik	rózdze	rózgom
biernik	rózgę	rózgi
narzędnik	rózgą	rózgami
miejscownik	rózdze	rózgach
wołacz	rózgo	rózgi

przykłady:

(1.1) Brzozowe rózgi są dobre do robienia mioteł.

(1.1) — Wiecie, a to moja rózga zakwitła! — krzyknęła do chodzącej Jagny. — Jaka rózga? — A tom ją ucięła w Jędrzejki, zasadziłam w piasek, trzymałam na piecu i zakwitła!

(1.2) Za gadanie na lekcji, dostawało się kiedyś od belfra rózgę po łapach.

(1.2) Rózga i karność mądrość daje; ale dziecię swawolne zawstydza matkę swoję.

(1.3) Jacusiu, jak będziesz tak rozrabiał, to dostaniesz rózgę zamiast prezentów.

składnia:

kolokacje:

synonimy:

(1.1) witka, gałązka, łoza, trzcinka

(1.2) bicie, chłosta, lanie

antonimy:

hiperonimy:

hiponimy:

holonimy:

meronimy:

wyrazy pokrewne:

rzecz. różdżkarz m, różdżkarstwo n, rózgi lm nmos

zdrobn. różdżka ż, rózeczka ż

przym. rózgowaty, rózgowy, różdżkarski

związki frazeologiczne:

Czarna Rózga • Rózga Pasterza • rózga weselna • rózgi liktorskie • złota rózga

przysłowia: kogo rodzice nie karzą rózgą, tego kat mieczem karze • kto folguje rózdze, nienawidzi syna swego, lecz kto go miłuje, ustawnie ćwiczy

etymologia:

(1.1) używane od XV w.; st.pol. rozga → gałązka, młody pęd < prasł. *rozga → pęd, latorośl, młoda gałązka, łac. restis → powróz, sznur, lina. Esencją słowa rózga było zatem „pęd odpowiedni do splatania”. W zamierzchłych czasach Słowianie używali splecionych, giętkich gałęzi jako wiązadeł.

uwagi:

(1.2) zwykle w lm „rózgi”

tłumaczenia:

• angielski: (1.1) rod, twig, birch, stick; przest. switch
• esperanto: (1.1) vergo; (1.2) vergo
• francuski: (1.1) férule ż, verge ż
• hiszpański: (1.1) junco m, varilla ż; (1.2) azote m
• kazachski: (1.1) шыбық
• litewski: (1.1) rykštė ż
• nowogrecki: (1.1) βέργα ż, βίτσα ż; (1.2) ξυλιά ż
• rosyjski: (1.1) розга ż, прут m
• ukraiński: (1.1) різка ż

źródła: