Aneks:Język łaciński - deklinacja I

Spis treści aneksu | Język łaciński | hasła w języku łacińskim

Deklinacja I (zwana też deklinacją -a) obejmuje głównie rzeczowniki rodzaju żeńskiego, które w Nom. sg. są zakończone na -a krótkie (-ă), a w Gen. sg. na -ae. Prócz tego w tej deklinacji odmieniają się rzeczowniki rodzaju męskiego, oznaczające nazwy zawodów bądź narodowości (np. poeta; Persa). Prócz tego rozróżnia się w tej odmianie rzeczowniki pochodzenia greckiego (rodzaju męskiego i żeńskiego) o zakończeniach:

	M. lp Nom. sg.	D. lp Gen. sg.
rodzaj żeński femininum	-e	-es
rodzaj męski masculinum	-es	-ae

Nom. sg. oraz Gen. sg. nazywamy formami podstawowymi (bez ich znajomości określenie deklinacji, w której odmienia się dany rzeczownik bądź form, jakie tworzy w poszczególnych przypadkach nie jest możliwe).

Forma dopełniacza lp przyjmuje końcówkę -ae. Forma wołacza lp różni się długością wymowy końcówki.

Rzeczowniki rodzaju żeńskiego I deklinacji

Tabela deklinacji z przykładem odmiany rzeczownika gloria, -ae:

	liczba pojedyncza singularis	liczba mnoga pluralis
mianownik nominativus	-a gloria	-ae gloriae
dopełniacz genetivus	-ae gloriae	-ārum gloriārum
celownik dativus	-ae gloriae	-is gloriis
biernik accusativus	-am gloriam	-as glorias
(narzędnik) ablativus	-ā gloriā	-is gloriis
wołacz vocativus	-a gloria	-ae gloriae

Początkowo dopełniacz lp miał końcówke -as (co przetrwało np. w zwrocie pater familias); celownik i narzędnik lm miały końcówkę -abus (por. cum dis et deabus).

Forma miejscownika (locativus) jest równa formie dopełniacza.

ā - głoska długa;

ă - głoska krótka.

Według tej deklinacji odmieniają się również przymiotniki rodzaju żeńskiego ze wzoru -us, -a, -um (zob. deklinacja II). Dopełnienie w liczbie pojedynczej różni się tym, że nie ma formy podstawowej.

Rzeczowniki rodzaju męskiego I deklinacji

Odmiana poeta, -ae:

	liczba pojedyncza singularis	liczba mnoga pluralis
mianownik nominativus	-a poeta	-ae poetae
dopełniacz genetivus	-ae poetae	-ārum poetārum
celownik dativus	-ae poetae	-is poetis
biernik accusativus	-am poetam	-as poetas
(narzędnik) ablativus	-ā poetā	-is poetis
wołacz vocativus	-a poeta	-ae poetae

Rzeczowniki te odmieniają się podobnie, jak feminina I deklinacji.

Rzeczowniki pochodzenia greckiego

Pierw tabela odmiany dla rzeczownika systole, -es f:

	liczba pojedyncza singularis	liczba mnoga pluralis
mianownik nominativus	-e systole	-ae systolae
dopełniacz genetivus	-es systoles	-ārum systolārum
celownik dativus	-ae systolae	-is systolis
biernik accusativus	-en systolen	-as systolas
(narzędnik) ablativus	-e / -a systole (systola)	-is systolis
wołacz vocativus	-e systole	-ae systolae

Oraz dla diabetes, -ae m:

	liczba pojedyncza singularis	liczba mnoga pluralis
mianownik nominativus	-es diabetes	-ae diabetae
dopełniacz genetivus	-ae diabetae	-ārum diabetārum
celownik dativus	-ae diabetae	-is diabetis
biernik accusativus	-en diabeten	-as diabetas
(narzędnik) ablativus	-a diabeta	-is diabetis
wołacz vocativus	-e diabete	-ae diabetae