Izrael

Izrael

Lokalizacja

Flaga

Główne informacje
Stolica	Jerozolima
Ustrój polityczny	demokracja parlamentarna
Waluta	nowy szekel izraelski
Powierzchnia	22 072
Liczba ludności	8 238 300 (2014)
Język	hebrajski, arabski, angielski
Religia	judaizm

Numer kierunkowy	+972
Domena internetowa	.il
Strefa czasowa	UTC zima: +2 lato: +3

Izrael (hebr. יִשְרָאֵל, Jisra’el, arab. إسرائيل, Isrā’īl) – państwo na Bliskim Wschodzie położone na wschodnim brzegu Morza Śródziemnego. Graniczy na północy z Libanem, na północnym wschodzie z Syrią, na wschodzie z Jordanią i na południowym zachodzie z Egiptem. Przylega do niego również Autonomia Palestyńska, czyli Zachodni Brzeg oraz Strefa Gazy, której zewnętrzne granice są kontrolowane przez władze izraelskie.

Charakterystyka

Pomimo stosunkowo małej powierzchni Izrael jest zróżnicowany geograficznie. W populacji liczącej 8,24 miliona większość stanowią Żydzi (75,5%), drugą co do wielkości grupę stanowią Arabowie (20%), mniejszą grupą etniczną są Samarytanie. Pod względem wyznaniowym w Izraelu występuje duże zróżnicowanie – obok Żydów (judaizm) mieszkają tu Arabowie (głównie muzułmanie), chrześcijanie i druzowie, jak również inne mniejsze grupy religijne.

Geografia

Izrael jest niewielkim krajem, a pomimo tego ma bardzo zróżnicowane ukształtowanie. Jest krajem wyżynno-górzystym z wąskim pasem nizin nad Morzem Śródziemnym oraz z depresją nad Morzem Martwym. Na północy kraju, w rejonie Galilei znajduje się pasmo górskie z najwyższym szczytem Hermonem, 2814 m n.p.m. Na południu kraju rozciąga się pustynia Negew (ok. 50% obszaru Izraela). Kraj ma długie wybrzeże nad Morzem Śródziemnym oraz dostęp do Morza Czerwonego z portem Eljat.

Klimat

Na północy, na wybrzeżu Morza Śródziemnego i nad Morzem Martwym klimat jest podzwrotnikowy, wilgotny i morski. Południe i centrum kraju to pustynia i wyżyny; jest tam bardzo sucho i gorąco, a opadów praktycznie nie ma. W zimie - styczeń, luty - padają ulewne deszcze (głównie na północy).

Historia

Polityka

Izrael jest w stanie permanentnego konfliktu z większością państw arabskich. Pieczątka izraelska w paszporcie uniemożliwia wjazd do wielu państw arabskich (np. Libia, Syria, Liban, Zjednoczone Emiraty Arabskie, Oman). Ostatnio (2015) służby graniczne Izraela nie wbijają do paszportów stempli, zastępując je wstawionymi komputerowo potwierdzeniami. Wskaźnik demokracji: 30 Izrael 7,79 Demokracja wadliwa Demokracja parlamentarna, unikameralizm

Gospodarka

Wizy

Przy pobytach turystycznych do 90 dni obywatele polscy nie potrzebują wizy. Izraelskie służby graniczne nie wstawiają pieczątek do paszportów. W zamian tego drukują karteczki z danymi osobowymi i zdjęciem potwierdzające wjazd i wyjazd. Istnieje obowiązek posiadania środków na pobyt, ale nie jest on rygorystycznie egzekwowany. Należy się liczyć z możliwością rozmowy ze służbami granicznymi na temat celu podróży, posiadanych środków, a w przypadku posiadania w paszporcie pieczątek z krajów arabskich - koniecznością udzielenia informacji na temat pobytu w tych krajach.

Dojazd

Samochodem

Izrael dysponuje bardzo dobrze rozbudowaną siecią dróg i autostrad. Można dostać się jedynie drogą morską lub przez Egipt – też wyłącznie promem (lądem się nie da, bo zostaniemy cofnięci z granicy, jeśli mamy arabskie pieczątki/wizy w paszportach; nie dotyczy Jordanii, Egiptu, Tunezji i Maroka).

Samolotem

Głównym portem lotniczym Izraela jest port lotniczy Tel Awiw-Ben Gurion. Obsługuje on połączenia lotnicze z Warszawą (LOT, WizzAir, El Al, Ryanair (do Modlina), Katowicami (WizzAir), Krakowem i Wrocławiem (Ryanair) oraz szereg połączeń czarterowych z tych portów. Port lotniczy Dawid Ben Gurion posiada dwa terminale. Terminal 1 jest przeznaczony dla tzw. tanich linii lotniczych, Terminal 3 dla regularnych połączeń. Należy dodać, że Terminal 1 ma bardzo słabą infrastrukturę. Oba terminale łączy bezpłatny autobus. Jego rozkład jazdy jest dostępny na stronie internetowej portu lotniczego.

Drugim największym lotniskiem międzynarodowym jest Ramon, około 20 km od Ejlatu. Port lotniczy został otwarty w 2019 roku, zastępując dotychczasowo funkcjonujące lotniska w Ejlat-Owda oraz Ejlat. Niewielkie lotnisko międzynarodowe znajduje się również w Hajfie, jednak ze względu na krótki pas startowy obsługuje jedynie mniejsze samoloty, latające sezonowo do pobliskich krajów.

W wypadku lotu samolotem do Izraela należy się liczyć z znacznie bardziej drobiazgową kontrolą bezpieczeństwa, składającą się m.in. z przeszukiwania bagażu oraz "wywiadu" z podróżnym, który może trwać nawet godzinę. W wypadku lotu liniami El Al odbywa się to zwykle na lotnisku wylotu (warto przybyć odpowiednio wcześniej), przy innych liniach najczęściej już w Izraelu.

Pociągiem

Brak połączeń kolejowych z państwami ościennymi.

Autobusem

Statkiem

Brak stałych pasażerskich połączeń promowych. Do izraelskich portów zawijają liczne statki wycieczkowe.

Podział administracyjny

Dystrykty Izraela

Dystrykt Północny

Dystrykt Północny (Mechoz ha-Cafon). Stolica dystryktu: Nazaret.

Poddystrykty:

   Safed
   Tyberiada
   Jezreel
   Akko
   Golan (nie uznane przez ONZ za terytorium Izraela)

Hajfa

Dystrykt Hajfa (Mechoz Hejfa). Stolica dystryktu: Hajfa

Poddystrykty:

   Hajfa
   Hadera

Dystrykt Centralny

Dystrykt Centralny (Mechoz ha-Merkaz). Stolica dystryktu: Ramla.

Poddystrykty:

   Szaron
   Petach Tikwa
   Ramla
   Rechowot

Tel Awiw

Dystrykt Tel Awiw (Mechoz Tel Awiw). Stolica dystryktu: Tel Awiw. Jerozolima

Dystrykt Jerozolima (Mechoz Jeruszalaim). Stolica dystryktu: Jerozolima. Dystrykt Południowy

Dystrykt Południowy (Mechoz ha-Darom). Stolica dystryktu: Beer Szewa.

Poddystrykty:

   Aszkelon
   Beer Szewa

Miasta

Według danych oficjalnych pochodzących z 2011 roku Izrael posiadał ponad 70 miast o ludności przekraczającej 20 tys. mieszkańców. Stolica kraju Jerozolima jako jedyne miasto liczyło ponad 500 tys. mieszkańców. Tel Awiw-Jafa plasuje się na drugim miejscu i razem z innymi 12 miastami liczyło od 100 do 500 tys. mieszkańców; 14 miast z ludnością 50÷100 tys.; 32 miast z ludnością 25÷50 tys. oraz reszta miast poniżej 25 tys. mieszkańców.

Ciekawe miejsca

Obiekty z listy światowego dziedzictwa UNESCO

Białe Miasto Tel-Awiw – styl międzynarodowy
Pałac-twierdza Masada
Szlak kadzidlany i miasta na pustyni Negew
Telle biblijne w Megiddo, Hazor i Beer Szebie
Zespół zabytkowy Akko

Transport

Pociąg

Sieć kolejowa zapewnia połączenia z większością miejscowości w Izraelu. Pociągi są nowoczesne i klimatyzowane. Ceny biletów bardzo umiarkowane. Na stacjach kolejowych należy liczyć się z kontrolą antyterrorystyczną.

Ważne, w szabat czyli od zachodu słońca w piątek do zachody słońca w sobotę oraz w święta żydowskie pociągi nie kursują.

Główne połączenia kolejowe:

Nahariyya - Hajfa-Tel Awiw-Ber Shewa
Nahariyya-Hafjfa-Tel Awiw-Modi'in
Binyamina-Tel Awiw-Ashkelon
Tel Awiw-Jerozolima
Yvane-Tel Awiw-Hod HaSharon
Tel Awiw HaHagana-Rishon Le Tsiyyon HaRishonim

Autobus

Autobusy międzymiastowe nie zawsze są punktualne. Tak jak pociągi, autobusy w szabat nie kursują. Wyszukiwarka większości połączeń autobusowych dostępna jest tutaj.

Samochód

Zdaniem bywalców indywidualne zwiedzanie Izraela samochodem jest najbardziej efektywnym sposobem podróżowania. Drogi są dobre, sieć dróg w północnej i środkowej części kraju gęsta. Tablice drogowe są w trzech językach - hebrajskim, arabskim, angielskim.

Styl jazdy jest odmienny od tego z jakim mamy do czynienia w Europie. Dwie zasadnicze różnice to:

nagminne używanie sygnałów dźwiękowych (klaksonów) przy niechęci do korzystania z kierunkowskazów,
nie ustępowanie innym pojazdom przy zmianie pasa ruchu lub przy włączaniu się do ruchu drogowego.

Szczególnie agresywne są tu młode kobiety, ich styl jazdy przypisuje się faktowi zdobywania prawa jazdy podczas służby wojskowej.

Miejsca płatnego parkowania w miastach oznaczone są żółtymi pasami na krawężnikach.

Działają wszystkie światowe wypożyczalnie samochodów. Nie wypożycza się samochodów kierowcom poniżej 25 roku życia. Wjazd samochodem z wypożyczalni na teren autonomii palestyńskiej jest zabroniony, gdyż samochody nie mają na tym terenie ubezpieczenia. Wyjątkiem jest odcinek drogi nr 1 na terenie Autonomii Palestyńskiej i odcinek drogi nr 90 wzdłuż Morza Martwego, też na terenie Autonomii, gdyż drogi te są pod kontrolą Sił Obronnych Izraela SOI.

Firma Hertz oferuje (2015) jako nawigację tablety iPad mini z wgraną nawigacją, choć personel wypożyczalni zaleca korzystanie z nawigacji Googla, która się znakomicie sprawdza. Dodatkowo tablet ma nielimitowane połączenie z internetem poprzez sieć telefonii komórkowej GSM, co rozwiązuje całkowicie problem braku dostępu do internetu. Koszt wynajęcia tego urządzenia to około 80 NIS dziennie.

Jedyną płatną drogą jest autostrada nr 6. Pobór opłat jest automatyczny. Następuje poprzez identyfikację tablic samochodowych. Opłatę się wnosi razem z opłatą za wypożyczenie samochodu. W ten sam sposób opłaca się też mandaty z licznych fotoradarów.

Samolot

Język

Językami urzędowymi w Izraelu są hebrajski i arabski. Hebrajski używany jest powszechnie, natomiast języka arabskiego używa głównie mniejszość palestyńska i arabska. Ponieważ w szkołach uczy się angielskiego od pierwszej klasy, jego znajomość jest wśród Izraelczyków powszechna, mimo że nie jest językiem urzędowym w Izraelu. Natomiast trudniej się jest porozumieć po angielsku z Palestyńczykami.

Często można też słyszeć język rosyjski, związany z dużą emigracją z terenów dawnego Związku Radzieckiego.

Język polski, tak popularny w latach 40. czy 50. prawie całkowicie zanikł.

Zakupy

Ceny w sklepach w Izraelu są znacząco wyższe od tych w Polsce. Alternatywą są zakupy w sklepach prowadzonych przez Arabów lub na targowiskach. Warto zainteresować się też siecią bardzo tanich kawiarni - Coffix.

Klasycznymi pamiątkami są przedmioty kultu religijnego z miejsc związanych z tradycją chrześcijańską. Ponadto lokalne wyroby izraelskie jak słodycze czy wino.

Gastronomia

To z czym możemy się spotkać podczas pobytu w Izraelu to dwie kuchnie: żydowska i arabska.

Kuchnia żydowska oznacza przestrzeganie zasad koszerności a nie jakieś konkretne potrawy. Choć prawie połowa mieszkańców Izraela deklaruje się jako obojętna religijnie, to prawie wszyscy zwyczajowo przestrzegają tych zasad uważając, że jest to zdrowe. Co to oznacza? Produkty użyte do przygotowania potraw są koszerne, potrawy przygotowano w kuchni urządzonej zgodnie z zasadami koszerności, a przy gotowaniu również tych zasad przestrzegano. W praktyce oznacza to, że w Izraelu nie spotkamy się z wieprzowiną, owocami morza czy rybami nie posiadającymi łusek czy wykształconych płetw. Natomiast jeżeli chodzi o to co kojarzy nam się z kuchnią żydowską - takie potrawy jak czulent czy gęsie pipki to te restauracje serwują na krakowskim Kazimierzu a nie w Izraelu. Zaskoczyć może powszechnie występująca w restauracyjnym menu pizza lub inne tego typu zapiekanki. Poza tym menu nie różni się od popularnego europejskiego. Ciekawostką może być istnienie koszernych McDonaldsów które rozpoznajemy po ciemnym tle szyldów.

Ceny w restauracjach są wysokie, mniej więcej dwa trzy razy wyższe niż w Polsce. To samo dotyczy napoi alkoholowych. Piwo, 0,4 litra kosztuje w lokalu od 20 do 25 NIS (2015). Ceny za butelkę wina rozpoczynają się od 75 NIS, ale nie jest coś co można polecić. W miarę dobre wina izraelskie kosztują powyżej 150 NIS.

Tańszą alternatywą jest gastronomia arabska, w miejscach gdzie występuje.

Noclegi

Baza noclegowa jest bardzo rozbudowana. Nie ma problemu ze znalezieniem noclegu. Natomiast ceny zarówno w hotelach jak i hostelach mogą niemile zaskoczyć. W przypadku hotelu należy się liczyć z minimalnymi cenami na poziomie 400 NIS a w przypadku hosteli 100 NIS. Alternatywą są tańsze noclegi na terenie Autonomii Palestyńskiej, zwłaszcza w Betlejem.

Bezpieczeństwo

Izrael jest w stanie permanentnego konfliktu z częścią ludności palestyńskiej. Cyklicznie Palestyńczycy przeprowadzają zamachy terrorystyczne. Ich głównym celem są ortodoksyjni Żydzi i służby mundurowe. Czasem też żydowscy osadnicy z enklaw na Zachodnim Brzegu. Ataki na turystów są sporadyczne. Nie mniej należy się z nimi liczyć. Rejonami objętymi konfliktem są: stare miasto i wschodnia, arabska dzielnica Jerozolimy, Betlejem, Nazaret, południowa Jaffa. Dla indywidualnego turysty nie wskazane jest podróżowanie po terenach autonomii palestyńskiej. Widok uzbrojonych funkcjonariuszy czy funkcjonariuszek różnych formacji oraz prywatnych firm ochroniarskich nie należy do rzadkości. W przypadku kontroli przez patrole służb mundurowych należy bezdyskusyjnie podporządkować się ich zaleceniom. Nie próbować dyskutować czy próbować żartować. Jednak dodać należy, że kontrole turystów należą do rzadkości,a patrole są do nich nastawione przyjaźnie.

Przejazd samochodem przez tereny Zachodniego Brzegu drogami nr 1 i 90 uważany jest za bezpieczny i wypożyczalnie samochodów go nie zabraniają. Natomiast nie pozwalają na wjazd na pozostałe tereny autonomii.

Pozostałe rejony Izraela są jedynie zagrożone pospolitą przestępczością - kradzieże kieszonkowe czy okradanie samochodów. Dlatego w samochodach nie należy na siedzeniach niczego zostawiać.

Poza starym miastem w Jerozolimie i dzielnicami arabskimi mniejszości seksualne nie wzbudzają emocji. Tak samo też samotne kobiety.