Zosterowate (Zosteraceae Dumort.) – rodzina roślin jednoliściennych. Obejmuje dwa rodzaje (zostera Zostera i Phyllospadix) z ponad 20 gatunkami. Są to rośliny wodne występujące w wodach morskich głównie strefy umiarkowanej półkuli północnej, także w strefie międzyzwrotnikowej wzdłuż wybrzeży wschodniej Afryki, Australii i Nowej Zelandii oraz Chile[2][3]. Na północy sięgają do Morza Beringa[4].

Zosterowate
Ilustracja
Zostera marina
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

liliopodobne (≡ jednoliścienne)

Rząd

żabieńcowce

Rodzina

zosterowate

Nazwa systematyczna
Zosteraceae Dumort.
Anal. Fam. Pl.: 65, 66. 1829, nom. cons.
Phyllospadix scouleri na wybrzeżu Kalifornii

Rośliny te zaliczane są do tzw. traw morskich. Liście zostery morskiej wykorzystywane były jako materiał do wyścielania opakowań[3], wykorzystywane są też jako zielony nawóz[4]. Korzenie zostery morskiej stosowane są przez Indian jako przyprawa do potraw mięsnych[4]. Rośliny z tej rodziny ogrywają ogromną rolę w ekosystemach morskich tworząc charakterystyczne „łąki podmorskie”, siedlisko istotne dla wielu grup ekologicznych organizmów morskich, włączając w to ekonomicznie istotne dla człowieka gatunki ryb i skorupiaków[3].

Morfologia

edytuj
 
Zostera morska
Łodyga
Rośliny kłączowe, tworzące w węzłach krótkie pędy z kilkoma liśćmi. Nie tworzą turionów[5][6].
Liście
Skrętoległe, dwurzędowe[3]. Blaszki liściowe równowąskie o równoległym użyłkowaniu[3]. Pochwa liściowa uszkowata i języczkowata, bardziej trwała niż blaszka liściowa[5][6].
Kwiaty
Jednopłciowe, przy czym rośliny bywają jednopienne i dwupienne. Kwiaty zebrane są w kolby otoczone liściową pochwą kwiatostanową, wyrastające naprzeciw liścia[5][6]. Oś kwiatostanowa jest spłaszczona, a kwiaty wyrastają po jednej jej stronie w dwóch rzędach[4]. Kwiaty męskie i żeńskie pozbawione są okwiatu, często wsparte są natomiast przysadką. W kwiatach męskich obecny jest pojedynczy pręcik z pylnikami pękającymi podłużną szczeliną[5][6]. Kwiaty żeńskie z pojedynczą zalążnią, z krótką szyjką i dwoma długimi znamionami[3].
Owoce
Niełupki[3], zawierające pojedyncze nasiono[5][6].

Biologia i ekologia

edytuj

W większości są to byliny, rzadko rośliny jednoroczne[5][6]. Rozmnażające się wegetatywnie rośliny mogą być bardzo długowieczne. Wiek niektórych klonów rosnących na dnie Bałtyku oceniono na co najmniej tysiąc lat[3]. Kwiaty nie wynurzają się ponad powierzchnię wód – zapylenie następuje w wodzie, adaptacją do niego są długie, nitkowate ziarna pyłku i silnie wydłużone znamiona słupka[3].

Są to hydrofity żyjące wyłącznie w wodach zasolonych[5], na podłożu piaszczystym lub mulistym, czasem też na skałach. Rosną zwykle w miejscach płytkich, w strefie pływów morskich[3].

Systematyka

edytuj

Rodzina oddzieliła się od siostrzanej rdestnicowatych Potamogetonaceae ok. 30 milionów lat temu. Nie są jednak znane żadne ślady kopalne (w przeszłości błędnie opisano jako należący tutaj rodzaj Archeozostera)[3].

Systematyka według Angiosperm Phylogeny Website (aktualizowany system APG IV z 2016)

Zosterowate należą do rzędu żabieńcowców i zajmują w jego drzewie filogenetycznym następującą pozycję[2]:

żabieńcowce

obrazkowate Araceae




kosatkowate Tofieldiaceae






żabiściekowate Hydrocharitaceae



łączniowate Butomaceae




żabieńcowate Alismataceae





bagnicowate Scheuchzeriaceae




onowodkowate Aponogetonaceae




świbkowate Juncaginaceae




Maundiaceae





posydoniowate Posidoniaceae




rupiowate Ruppiaceae



bałwanicowate Cymodoceaceae






zosterowate Zosteraceae



rdestnicowate Potamogetonaceae











Pozycja w systemie Reveala (1994-1999)

Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa jednoliścienne (Liliopsida Brongn.), podklasa żabieńcowe (Alismatidae Takht.), nadrząd Alismatanae Takht., rząd rdestnicowce (Potamogetonales Dumort.), podrząd Potamogetonineae Engl., rodzina zosterowate (Zosteraceae Dumort.)[7]

Wykaz rodzajów[8]

Przypisy

edytuj
  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. a b c Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2016-10-28] (ang.).
  3. a b c d e f g h i j k Maarten J. M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase: Plants of the World: An Illustrated Encyclopedia of Vascular Plants. Richmond, Chicago: Kew Publishing, The University of Chicago Press, 2017, s. 127–128. ISBN 978-1842466346.
  4. a b c d Rośliny kwiatowe. [T.] 2, Warszawa: Muza, 1998, s. 351, ISBN 83-7079-779-2, OCLC 830208478.
  5. a b c d e f g Youhao Guo, Robert R. Haynes, C. Barre Hellquist: Zosteraceae. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2021-01-23].
  6. a b c d e f Robert R. Haynes: Zosteraceae Dumortier. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2021-01-23].
  7. Crescent Bloom: Zosteraceae. The Compleat Botanica. [dostęp 2009-01-30]. (ang.).
  8. Rafaël Govaerts: World Checklist of Selected Plant Families. The Board of Trustees of the Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2011-02-06]. (ang.).