Wskaźnik masy ciała
Wskaźnik masy ciała[1] (ang. body mass index, BMI), wskaźnik Queteleta II – współczynnik powstały przez podzielenie masy ciała podanej w kilogramach przez kwadrat wysokości podanej w metrach[2]. Klasyfikacja (zakres wartości) wskaźnika BMI została opracowana wyłącznie dla dorosłych[3] i nie może być stosowana u dzieci. Dla oceny prawidłowego rozwoju dziecka wykorzystuje się siatki centylowe, które powinny być dostosowane dla danej populacji.
Oznaczanie wskaźnika masy ciała ma znaczenie w ocenie zagrożenia chorobami związanymi z nadwagą i otyłością, np. cukrzycą, chorobą niedokrwienną serca, miażdżycą. Przyjmuje się, że większe BMI wiąże się ze zwiększonym ryzykiem dla zdrowia i życia[4].
Historia wskaźnika BMI
edytujAntropometryczny współczynnik masy ciała został opracowany w 1832 r. przez belgijskiego matematyka Adolfa Queteleta[5].
Adolphe Quatelet w czasie swojej wieloletniej pracy prowadził badania, które miały na celu unifikację przyczyn zgonów w poszczególnych krajach. Prowadził także cały szereg badań związanych z medycyną, których zadaniem było określenie kształtu ówczesnego przeciętnego człowieka.
W badaniach Quateleta brały udział setki ochotników. Uczony dostrzegł pewną zależność, związaną z masą ciała i wzrostem człowieka. Okazało się, że waga ludzka rośnie w sposób proporcjonalny do kwadratu wzrostu człowieka. I tak właśnie powstał współczynnik Quateleta, który jest obecnie wykorzystywany powszechnie jako wskaźnik BMI.
W roku 1972 amerykański fizjolog Ancel Keys przemianował współczynnik Queteleta na znany obecnie wskaźnik masy ciała (ang. body mass index – BMI).
Wzór matematyczny
edytujWzór na BMI, gdzie masa ciała jest podana w kilogramach (kg), a wysokość ciała w metrach (m)[6]:
![{\displaystyle \mathrm {BMI={\frac {\text{masa}}{{\text{wys.ciala}}^{2}}}\,\left[{\frac {kg}{m^{2}}}\right]} .}](https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/7a508d238f2d4115452c214b3acacd82b0853e24)
Dla masy podanej w funtach (lb) a wysokości ciała w calach (in):
![{\displaystyle \mathrm {BMI={\frac {\text{masa}}{{\text{wys.ciala}}^{2}}}\times 703\,\left[{\frac {lb}{in^{2}}}\right]} .}](https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/4468d555831a9e429a46a7a0ab7b61c6a1e4eccd)
Zakresy wartości BMI
edytuj| Kategoria | BMI (kg/m²) | Waga ciała | Ryzyko chorób towarzyszących otyłości[4] | |
|---|---|---|---|---|
| wygłodzenie | < 16,0 | niedowaga | minimalne, ale zwiększony poziom wystąpienia innych problemów zdrowotnych | |
| wychudzenie | 16,0–16,99 | |||
| niedowaga | 17,0–18,49 | |||
| pożądana masa ciała | 18,5–24,99 | optimum | minimalne | |
| nadwaga | 25,0–29,99 | nadwaga | średnie | |
| otyłość I stopnia | 30,0–34,99 | otyłość | wysokie | |
| otyłość II stopnia (duża) | 35,0–39,99 | bardzo wysokie | ||
| otyłość III stopnia (chorobliwa) | ≥ 40,0 | ekstremalny poziom ryzyka |
Pożądany BMI zależy od wieku i wynosi odpowiednio[8]:
- 19 – 24 lata: 19 – 24
- 25 – 34 lata: 20 – 25
- 35 – 44 lata: 21 – 26
- 45 – 54 lata: 22 – 27
- 55 – 64 lata: 23 – 28
- ponad 64 lata: 24 – 29
Interpretacja wskaźnika BMI
edytujBMI jest standardowym wskaźnikiem oceny masy ciała wykorzystywanym do oceny porównawczej grup społecznych, populacji, gdyż dobrze koreluje z zawartością tkanki tłuszczowej w organizmie i jest raczej niezależny od wzrostu[8][9].
Minusem klasyfikacji BMI jest to że nie uwzględnia on typu budowy ciała np. udział tłuszczu ustrojowego człowieka przy BMI 27 może wynosić od 10 do 31% jego masy. Wysoka masa ciała nie musi wynikać z zawartości tkanki tłuszczowej w organizmie, lecz także: masy mięśniowej, zawartości wody pozakomórkowej wynikającej z obrzęków, masy kostnej[8]. Te różnice mogą być widoczne w przypadku nawet 1/3 dorosłych kobiet[9]. U kulturystów odmiennie wskaźnik BMI może wskazywać na skrajną otyłość przy niewielkiej rzeczywistej zawartości tkanki tłuszczowej. Ten problem został rozwiązany przez bezpośredni pomiar grubości fałdu skórno-tłuszczowego najczęściej fałdomierzem. Spośród czterech najczęściej wybieranych miejsc najlepiej dostępny jest fałd skórno-tłuszczowy nad mięśniem trójgłowym ramienia[8] umożliwia on także najbardziej dokładny pomiar. Rozmieszczenie tkanki tłuszczowej w organizmie nie musi być równomierne dlatego uwzględnia się także stosunek obwodu talii do obwodu bioder. Popularna jest także metoda szacowania zawartości tkanki tłuszczowej w ciele metodą analizy bioimpedancyjnej[9]. Z drugiej strony, np. BMI zupełnie zdrowych, szczupłych i wysokich lekkoatletów może wskazywać na skrajną niedowagę (np. BMI Yohanna Diniza przy wzroście 185 cm i wadze 59 kg wyniesie 17,24).
Związek między wielkością wskaźnika a ryzykiem chorób różni się między populacjami o różnych proporcjach ciała. I tak wśród Azjatów ryzyko cukrzycy jest znacząco wyższe przy niższych wartościach BMI[3]. Zawartość tłuszczu w organizmie jest też wyższa u kobiet, niż u mężczyzn przy normalnej masie ciała. W przypadku kobiet tkanka tłuszczowa odpowiada za płodność i dojrzewanie płciowe[10]. U obu płci obecność tkanki tłuszczowej jest ważna ponieważ m.in. chroni ona narządy wewnętrzne przed urazami, pełni funkcję termoizolacyjną, pozwala przetrwać dłuższe stany chorobowe tzw. paradoks otyłości[11][12].
W praktyce klinicznej nie stosuje się wskaźnika BMI do oznaczania prawidłowej masy ciała u dzieci. Dla dzieci do 19 roku życia[13], służą do tego tabele centylowe, które powinny być dostosowane dla danej populacji i odpowiednia interpretacja danych dot. masy ciała i wzrostu – głównie bierze się pod uwagę jaka jest różnica w tzw. kanałach centylowych wzrostu i masy ciała dla danego dziecka.
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Bogusława Baranowska, Barbara Krzyżanowska-Świniarska: Zaburzenia odżywiania. W: Piotr Gajewski, Andrzej Budaj, Wiktoria Leśniak, Ewa Niżankowska-Mogilnicka, Filip Mejza, Witold Bartnik, Łukasz Streszyński, Barbara Jarząb, Ewa Płaczkiewicz-Jankowska, Franciszek Kokot, Robert Drabczyk, Andrzej Hellman, Bogdan Ochrem, Irena Zimmermann-Górska, Jan Sznajd, Marek L. Kowalski, Agnieszka, Padjas, Anna Członkowska, Marek Bodzioch, Maciej Krzakowski, Krzysztof Krzemieniecki, Wojciech Wysocki, Piotr Zaborowski, Janusz Szajewski, Konstanty Szułdrzyński, Jacek Łuczak, Roman Jaschke, Miłosz Jankowski, Bogdan Solnica, Jacek Mrukowicz, Grzegorz Goncerz & Bartłomiej Rogorz: Interna Szczeklika. Podręcznik chorób wewnętrznych 2013. Kraków: Medycyna Praktyczna, 2013, s. 1402. ISBN 978-83-7430-379-8.
- ↑ Chapter 75. Evaluation and Management of Obesity. W: Anthony S. Fauci, Eugene Braunwald, Dennis L. Kasper, Stephen L Hauser, Dan L. Longo, Joseph Loscalzo: Harrison’s principles of internal medicine. New York: McGraw-Hill Medical, 2008. ISBN 978-0-07-146633-2.
- ↑ a b WHO :: Global Database on Body Mass Index.
- ↑ a b Alicja Głowacka-Rębała, Zachowania zdrowotne w rodzinie a problem otyłości u dzieci, Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu Wydział Nauk o Zdrowiu 2013.
- ↑ Garabed Eknoyan, Adolphe Quetelet (1796–1874) – the average man and indices of obesity, „Nephrology Dialysis Transplantation”, 23 (1), 2008, s. 47–51, DOI: 10.1093/ndt/gfm517, ISSN 0931-0509 [dostęp 2019-10-23] (ang.).
- ↑ About BMI for Adults. Centers for Disease Control and Prevention. [dostęp 2012-03-28]. (ang.).
- ↑ WHO | Mean Body Mass Index (BMI) [online], WHO [dostęp 2019-10-20].
- ↑ a b c d Grimm i inni, Żywienie. Atlas i podręcznik, wyd. 1 pol., Wrocław: Elsevier Urban & Partner, 2012, ISBN 978-83-7609-653-7, OCLC 812586971 [dostęp 2019-10-20].
- ↑ a b c Romuald Stupnicki, Paweł Tomaszewski, Wskaźnik masy ciała a zawartość tkanki tłuszczowej u dorosłych, „Hygeia Public Health”, 2006.
- ↑ Bogusław Pawłowski, Małgorzata Rozmus-Wrzesińska: Atrakcyjność względnej masy i kształtu ciała. W: Bogusław Pawłowski: Biologia atrakcyjności człowieka. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2009, s. 111. ISBN 978-83-235-0487-0.
- ↑ Katherine M. Flegal i inni, Association of All-Cause Mortality With Overweight and Obesity Using Standard Body Mass Index Categories: A Systematic Review and Meta-analysis, „Journal of the American Medical Association”, 309 (1), 2013, s. 71–82, DOI: 10.1001/jama.2012.113905, ISSN 0098-7484 [dostęp 2019-10-27] [zarchiwizowane z adresu 2021-03-09] (ang.).
- ↑ Dorota Lizak i inni, Przegląd antropometrycznych mierników otłuszczenia ciała stosowanych w diagnozowaniu otyłości, „Hygeia Public Health”, 2016.
- ↑ Growth reference data for 5-19 years [online], www.who.int [dostęp 2022-01-20] (ang.).
