Wikipedia

Witowice (województwo świętokrzyskie)

wieś w województwie świętokrzyskim
Zobacz też: Witowice w innych znaczeniach tej nazwy.

Witowice – wieś w Polsce, położona w województwie świętokrzyskim, w powiecie staszowskim, w gminie Bogoria[5][4].

Witowice
wieś
Państwo

 Polska

Województwo

 świętokrzyskie

Powiat

staszowski

Gmina

Bogoria

Liczba ludności (2021)

326[2]

Strefa numeracyjna

15

Kod pocztowy

28-210[3]

Tablice rejestracyjne

TSZ

SIMC

0788643[4]

Położenie na mapie gminy Bogoria
Mapa konturowa gminy Bogoria, po prawej znajduje się punkt z opisem „Witowice”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „Witowice”
Położenie na mapie województwa świętokrzyskiego
Mapa konturowa województwa świętokrzyskiego, po prawej znajduje się punkt z opisem „Witowice”
Położenie na mapie powiatu staszowskiego
Mapa konturowa powiatu staszowskiego, u góry po prawej znajduje się punkt z opisem „Witowice”
Ziemia50°38′59″N 21°21′16″E/50,649722 21,354444[1]

W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa tarnobrzeskiego.

Wierni kościoła rzymskokatolickiego należą do parafii św. Wawrzyńca w Olbierzowicach.

Części wsi

edytuj
Integralne części wsi Witowice[5][4]
SIMC Nazwa Rodzaj
0788212 Józefów Witowicki kolonia

Dawne części wsi – obiekty fizjograficzne

edytuj

W latach 70. ubiegłego wieku przyporządkowano i opracowano spis lokalnych części integralnych dla Witowic zawarty w tabeli 1.

Tabela 1. Wykaz urzędowych nazw miejscowych i obiektów fizjograficznych[6]
Nazwa wsi – miasta Nazwy części wsi
– miasta 		Nazwy obiektów fizjograficznych
– charakter obiektu
I. Gromada JURKOWICE
  1. Witowice
  1. Dwór
  2. Józefów Witowicki
  3. Kapia Góra
  4. Rudy
  5. Zakręty
  1. Dworskie — pole
  2. Dwór — pole
  3. Grabówki — pole
  4. Kapia Góra — pole, wzniesienie
  5. Las Ułanowski — pole, krzaki
  6. Pastwiska — pole
  7. Pod Lasem — pole
  8. Rudy — pole
  9. Sadowieksze — pole
  10. Zakręty — lasek, wąwóz, pastwi-
    sko, nieużytki, pole

Historia

edytuj

O wsi Witowice należącej do parafii w Olbierzowicach wspomina już Jan Długosz w Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis napisanej w latach 1470–1480. Jako właściciela wsi wymienia Jakuba herbu Syrokomla. We wsi znajdowały się łany kmiece, folwarczne z których dziesięcinę pobierał pleban Olbierzowic.[7]

W drugiej połowie XVI wieku wieś Witowice należała do braci polskich (nazywanych arianami)[8].

W 1578 roku wieś składała się z wielu części, podatki z wsi płacili właściciele[9]:

  • Krzysztof Krzesimowski za 2 osadników, 1/2 łana, 1 zagrodnika z rolą i jednego ubogiego;
  • Stanisław Krzesimowski za 1 osadnika, 1/4 łana, 1 ubogiego;
  • Andrzej Krzesimowski syn Andrzeja za 1/4 łana który sam uprawiał;
  • Andrzej Krzesimowski syn Jerzego za 1 osadnika, 1/4 łana i 2 zagrodników z rolą;
  • Mikołaj Krzesimowski za 2 osadników i 1/3 łana;
  • Elżbieta Krzesimowska – brak podanego majątku;
  • Chrzanowska za 1 osadnika i 1/2 łana;
  • Jakub Żbikowski za 1 osadnika i 1/4 łana.

W 1629 podatki z wsi płacili: Jan Deszyński, spadkobiercy Stanisława Krzesimowskiego, Wojciech Dzik, Walenty Krzesimowski za 0,25 łana – 1 złoty polski, Mikołaj Złocki, Wojciech Lipnicki[10].

Dwór w Witowicach został spalony w czasie wojny północnej (1700 - 1721). Z pożaru ocalał jedynie hebanowy krucyfiks znajdujący się obecnie w kościele Św. Wawrzyńca w Olbierzowicach. Zachowała się informacja o tym wydarzeniu:

"Gdy ostatni raz Szwedzi znajdowali się w Polszcze i onesz grasując palili wsi dwory, spalili też i dwór Witowski, która wieś jest teraz dziedziczna W.I.M. Pana Stanisława Moszyńskiego, Pisarza, Podstolego Sandomierskiego. Ten krucyfix, wisząc na ścianie drewnianej w szpiklerzu lub był jako jest z drzewa rznięty, przy spaleniu całego szpichlerza nienaruszony został. Przeniesiony potym do kościoła tego, długo wisiał na tęczy, aż dopiero przy pobożności I. Pana Stanisława Złotnickiego, który widział w ludziach wiele łask, doznających przy tym obrazie, w ołtarz jego sumptem wystawiony jest".[11]

W 1751 roku mały chłopczyk, Sebastian Kurpiel, został rozszarpany przez wilki[12].

W 1787 roku w Witowicach mieszkało 121 osób wyznania rzymskokatolickiego (36 mężczyzn, 37 kobiet, 9 dzieci w wieku od 7 lat i 39 dzieci w wieku do 7 lat), a także 10 Żydów (2 mężczyzn, 2 kobiety i 4 dzieci).[13]

W 1827 roku wieś z folwarkiem liczyła 24 domy i 105 mieszkańców[9]. W 1863 roku jako właściciel wsi wymieniany jest lekarz Dowgiałło ze Staszowa, który zginął w walkach powstańców styczniowych z armią rosyjską w bitwie pod Jurkowicami[14].

Pod koniec XIX wieku, według „Słownika geograficznego Królestwa Polskiego”, wieś i folwark Witowice należały do powiatu sandomierskiego, gminy Górki i parafii Olbierzowice. Znajdowały się w odległości 26 wiorst od Sandomierza. W 1886 roku dobra witowickie, w skład których wchodził folwark Witowice i Józefów, liczyły 584 morgi. Folwark Witowice obejmował 257 mórg gruntów ornych i ogrodów, 10 mórg łąk, 44 morgi pastwisk oraz 5 mórg nieużytków. Składał się z dworu i 12 drewnianych budynków. Witowiccy chłopi (22 osadników) posiadali wówczas 155 mórg[9].

W 1893 roku wieś z folwarkiem liczyła 219 mieszkańców i 24 domy. Dwór obejmował 406 mórg gruntu, a chłopi posiadali 154 morgi[9]. W 1929 roku połowa gruntów ornych należała do miejscowego folwarku, a druga połowa była rozparcelowana między miejscowych chłopów[15].

Przed rokiem 1929 we wsi została założona mleczarnia spółdzielcza i Kasa Stefczyka[16].

Dwór i folwark zostały zniszczone w trakcie II wojny światowej, podczas walk na przyczółku sandomierskiem w lecie 1944 roku.

Zabytki i pomniki przyrody

edytuj
  • Park podworski z XIX wieku o powierzchni 3,33 ha znajduje się w ewidencji zabytków.[potrzebny przypis]
  • Na terenie parku podworskiego znajduje się lipa drobnolistna, uznana za pomnik przyrody 30 grudnia 1988 r. (obwód 500 cm, wysokość 23 m), rośnie w południowej części parku (nr w rej. RDOŚ: 528)[17].

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 9 stycznia 2024, identyfikator PRNG: 148957
  2. ↑ Wieś Witowice w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2022-10-20], liczba ludności na podstawie danych GUS.
  3. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1461 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  4. ↑ a b c GUS. Rejestr TERYT
  5. ↑ a b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
  6. ↑ Por. Leon Kaczmarek (red. nauk. zeszytu), Witold Taszycki (red. nauk. wyd.): Urzędowe Nazwy miejscowości i obiektów fizjograficznych. 33. Powiat staszowski województwo kieleckie. Komisja ustalania nazw miejscowości i obiektów fizjograficznych (do użytku służbowego). Z: 33. Warszawa: Urząd Rady Ministrów. Biuro do Spraw Prezydiów Rad Nadzorczych, 1970, s. 13-14, 77-96.
  7. ↑ Jan Długosz, Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis, tom II, str. 348
  8. ↑ St. Chmielnicki, Olbierzowice i parafia Olbierzowice, Olbierzowice 1929, odbito w „Drukarni Nowoczesnej” w Sandomierzu, s. 6.
  9. ↑ a b c d Witowice (1), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIII: Warmbrun – Worowo, Warszawa 1893, s. 678.
  10. ↑ Zbigniew Anusik „Własność ziemska w powiecie sandomierskim w roku 1629”, Przegląd Nauk Historycznych 2012, R. XI, NR 2, s. 70 - 74.
  11. ↑ St. Chmielnicki, Olbierzowice ..., 1929, s. 4.
  12. ↑ Jan Wiśniewski „Dekanat sandomierski”, Wydawnictwo Jedność 2000r, s. 115, ISBN 83-7224-241-0.
  13. ↑ ks. Bolesław Kumor „Spis ludności Diecezji Krakowskiej prymasa Michała Jerzego Poniatowskiego z 1787 roku”, T. 38, Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne, Ośrodek Archiwów, Bibliotek i Muzeów Kościelnych przy KUL, Lublin 1979, s. 161,ISSN 2545-3491
  14. ↑ St. Chmielnicki, Olbierzowice ..., 1929, s. 11.
  15. ↑ St. Chmielnicki, Olbierzowice ..., 1929, s. 7.
  16. ↑ St. Chmielnicki, Olbierzowice ..., 1929, s. 8.
  17. ↑ Rejestr pomników przyrody: Pomniki przyrody w województwie świętokrzyskim. 2015-09-15. [dostęp 2015-09-20].

Literatura

edytuj
  1. Kaczmarek Leon (red. nauk. zeszytu), Taszycki Witold (red. nauk. wyd.): Urzędowe Nazwy miejscowości i obiektów fizjograficznych. 33. Powiat staszowski województwo kieleckie. Komisja ustalania nazw miejscowości i obiektów fizjograficznych (do użytku służbowego). Z: 33. Warszawa: Urząd Rady Ministrów. Biuro do Spraw Prezydiów Rad Nadzorczych, 1970.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Witowice_(województwo_świętokrzyskie)&oldid=72566856”