Witold Broniewski
Witold Firlej Broniewski (ur. 15 października 1880 w Pskowie[2], zm. 11 stycznia 1939 w Warszawie) – polski naukowiec, metaloznawca, metalurg. Minister robót publicznych w okresie II Rzeczypospolitej.
 Witold Broniewski (1926) | |
| Data i miejsce urodzenia |
15 października 1880 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Minister robót publicznych | |
| Okres |
od 15 maja 1926 |
| Poprzednik |
Mieczysław Rybczyński (p.o.) |
| Następca | |
| Odznaczenia | |
| |
Życiorys
edytujUrodził się w polskiej inteligenckiej rodzinie Juliana Firley-Broniewskiego i Anatolii z Suchockich. Ukończył II Gimnazjum Klasyczne w Petersburgu (1900). Od 1901 studiował matematykę i fizykę na Uniwersytecie w Petersburgu, następnie fizykę na Uniwersytecie Jagiellońskim (1901–1904), elektrotechnikę w Instytucie Elektrotechniki i Mechaniki Stosowanej uniwersytetu w Nancy (1904–1908, uzyskał tytuł inżyniera elektryka) i fizykę na paryskiej Sorbonie, gdzie był uczniem m.in. Marii Skłodowskiej-Curie (1908–1911, uzyskał doktorat nauk fizycznych). Habilitację otrzymał na Politechnice Lwowskiej (1912). Podczas studiów w Krakowie należał do Związku Młodzieży Polskiej „Zet”, organizacji narodowo-demokratycznej „Młodość” oraz Towarzystwa Szkoły Ludowej[3]. Do 1914 był członkiem Ligi Narodowej[4].
1914–1919
edytujW latach 1914–1919 wykładowca metalografii na Uniwersytecie Paryskim. Przez cały okres trwania I wojny światowej pracował w przemyśle zbrojeniowym, zajmując się kwestiami metalurgii przy produkcji amunicji. W 1918 jako ochotnik wstąpił do Armii Polskiej we Francji. 6 listopada 1918 został przyjęty do służby w stopniu kanoniera drugiej klasy w 1. Pułku Artylerii. Ukończył szkołę podoficerską artylerii w Vincennes (gdzie uczęszczał od marca do maja 1918), a następnie szkołę oficerską artylerii w Fontainableau (w której odbywał naukę od czerwca do września 1918). Rozpoczął służbę jako instruktor w III Grupie Artylerii Polowej w Le Mans. Później został oficerem łącznikowym przy sztabie 3. Grupy 1. Pułku Artylerii Polowej w Avalion do marca 1919. Następnie przydzielono go do 4. Biura Sztabu Głównego armii gen. Józefa Hallera. W tym czasie uzyskał awans na stopień podporucznika. Do kraju powrócił wraz z Błękitną Armią w 1919. Jako żołnierz 1. Pułku Artylerii wziął udział w starciach z bolszewikami oraz wojskami Zachodnioukraińskiej Republiki Ludowej. Najpierw jako podchorąży pracował w sztabie III Brygady Artylerii Polowej, następnie jako podporucznik otrzymał przydział do zbadania warunków do produkcji amunicji w kraju. Zagadnienia w tej sprawie kontynuował ponownie jako członek sztabu armii gen. Józefa Hallera, jednak na własną prośbę został przeniesiony do sztabu 5. dywizjonu 1. Pułku Artylerii Ciężkiej w Dąbrowie Górniczej, gdzie pełnił służbę oficera orientacyjnego. Służbę w armii zakończył 29 sierpnia 1919 na własną prośbę, w związku z nominacją na profesora zwyczajnego Politechniki Lwowskiej, w której był kierownikiem katedry maszyn przemysłowych i chemicznych[5].
II Rzeczpospolita
edytujDo służby w Wojsku Polskim powrócił jako ochotnik w 1920 w wyniku wojny polsko-bolszewickiej[3]. Zaciągnął się we Lwowie do 7. baterii 12. Pułku Artylerii Polowej jako szeregowy, gdyż zataił informację o swoim wykształceniu i zajmowanym stanowisku. Zakończył służbę w wojsku 3 listopada 1920, dzięki wstawiennictwu Macieja Rataja – ministra wyznań religijnych i oświecenia publicznego, motywując to tym, iż bardziej przyda się w służbie cywilnej jako profesor na uniwersytecie. Do rezerwy został przeniesiony rozkazem personalnym z 24 listopada 1921. Rozpoczął pracę na Politechnice Warszawskiej w Katedrze Technologii Metali, będąc jej kierownikiem aż do śmierci w 1939. W jej ramach stworzył Zakład Metalurgiczny. Prowadził badania w zakresie metalografii i fizykochemii metali, a także obróbki plastycznej i cieplnej. Pionier polskich badań nad zjawiskiem pełzania metali. Swoje wyniki badań, w większości prekursorskich, publikował głównie po francusku, co przyniosło mu międzynarodowe uznanie. Wziął udział w wielu międzynarodowych kongresach i konferencjach np. na Międzynarodowym Kongresie Badań Materiałów (Londyn 1937)[6].
Witold Broniewski jest także jednym z założycieli powstałej w 1920 Akademii Nauk Technicznych. W latach 1928–1936 był jej sekretarzem generalnym.
Po zamachu majowym pełnił trzykrotnie rolę ministra robót publicznych w pierwszym (od 15 maja do 4 czerwca 1926), drugim (od 8 czerwca do 24 września 1926) oraz trzecim (od 27 do 30 września 1926) rządzie Kazimierza Bartla. Zajmował się przede wszystkim sprawami związanymi z infrastrukturą drogową. Wybudowano stałe mosty m.in. w Grodnie, Toruniu i Mysłowicach. Ponadto wziął udział w planowaniu kanału łączącego Wisłę z Wartą oraz koordynował odbudowę kanału Ogińskiego.
19 października 1936 został skazany przez Sąd Okręgowy w Warszawie na karę dwóch miesięcy aresztu w zawieszeniu oraz 500 zł grzywny w procesie o zniesławienie wytoczonym przez prof. Jana Czochralskiego[7].
Zmarł 11 stycznia 1939. Został pochowany na cmentarzu Bródnowskim w Warszawie (kwatera 29 A-6-7)[8].
Życie prywatne
edytujJego żoną była Celina z Broniewskich[9].
Publikacje
edytuj- Recherches sur les propriétés électriques des alliages d’aluminium, 1911.
- Zasady metalografii, Lwów-Warszawa 1921.
- O stopach antymonu z cyną i antymonu z ołowiem / W. Broniewski i L. Śliwowski. O stopach miedzi z cyną: bibliografja / W. Broniewski i B. Hackiewicz, Warszawa 1929: wyd. Akademji Nauk Technicznych.
- Travaux pratiques de metallographie, 1930.
- Sur l’ecrouissage du fer, 1931.
Ordery i odznaczenia
edytuj- Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (3 maja 1928)[10][11]
- Medal im. Berthelota Akademii Francuskiej (1910)[12]
- Laureat nagrody im. Alhumberta Akademii Francuskiej (1910)[12]
Upamiętnienie
edytujImieniem Witolda Broniewskiego nazwano jedno z audytoriów w gmachu wydziału mechaniczno-technologicznego Politechniki Warszawskiej, a 10 października 1967 odsłonięto w nim tablicę pamiątkową[3].
Przypisy
edytuj- ↑ Od 4 do 8 czerwca, od 24 do 27 września i od 30 września 1926 jako p.o.
- ↑ Stanisław Łoza (red.), Czy wiesz kto to jest?, (Przedr. fotooffs., oryg.: Warszawa : Wydaw. Głównej Księgarni Wojskowej, 1938.), Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe : na zam. Zrzeszenia Księgarstwa, 1983, s. 73.
- ↑ a b c Broniewski Witold [online], Giganci Nauki [dostęp 2022-06-01].
- ↑ Stanisław Kozicki, Historia Ligi Narodowej (okres 1887–1907), Londyn 1964, s. 571.
- ↑ Premierzy i ministrowie Rzeczypospolitej Polskiej 1918–1939 [online], polona2.pl, s. 134–135 [dostęp 2023-09-15].
- ↑ Premierzy i ministrowie Rzeczypospolitej Polskiej 1918–1939 [online], polona2.pl, s. 135–136 [dostęp 2023-09-15].
- ↑ Skazanie prof. Broniewskiego. „Gazeta Lwowska”, s. 1, Nr 241 z 20 października 1936.
- ↑ Cmentarze Bródzieńskie [online], brodnowski.grobonet.com [dostęp 2023-09-15].
- ↑ Premierzy i ministrowie Rzeczypospolitej Polskiej 1918–1939 [online], polona2.pl, s. 136 [dostęp 2023-09-15].
- ↑ M.P. z 1928 r. nr 111, poz. 174 („za wybitne zasługi na polu naukowem”).
- ↑ Odznaczenia orderem „Polonia Restituta”. „Kurier Warszawski”. Nr 133, s. 13, 14 maja 1928.
- ↑ a b Sylwetki profesorów Politechniki Warszawskiej. Witold Broniewski (1880–1939) [dostęp 2022-06-01].