William Lyon Mackenzie King

premier Kanady

William Lyon Mackenzie King (ur. 17 grudnia 1874, zm. 22 lipca 1950) – kanadyjski polityk, który sprawował trzykrotnie urząd premiera Kanady: od 29 grudnia 1921 do 28 czerwca 1926, od 25 września 1926 do 7 sierpnia 1930 i od 23 października 1935 do 15 listopada 1948. Rządził z ramienia Partii Liberalnej.

William Lyon Mackenzie King
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

17 grudnia 1874
Berlin (Kitchener)

Data i miejsce śmierci

22 lipca 1950
hrabstwo Wright (Quebec)

10. Premier Kanady
Okres

od 23 października 1935
do 15 listopada 1948

Przynależność polityczna

Liberalna Partia Kanady

Poprzednik

Richard Bedford Bennett

Następca

Louis St. Laurent

Okres

od 25 września 1926
do 6 sierpnia 1930

Poprzednik

Arthur Meighen

Następca

Richard Bedford Bennett

Okres

od 29 grudnia 1921
do 28 czerwca 1926

Poprzednik

Arthur Meighen

Następca

Arthur Meighen

podpis
Odznaczenia
Order Zasługi (Wielka Brytania) Krzyż Komandorski Orderu Św. Michała i Św. Jerzego (Wielka Brytania)

Życiorys

edytuj

Urodził się w Kitchener w Ontario. Był wnukiem przywódcy rebelii w Górnej Kanadzie z 1837 – Williama Lyona Mackenzie.

Był najlepiej wykształconym spośród wszystkich premierów Kanady. Uzyskał pięć dyplomów uniwersyteckich – najpierw trzy na Uniwersytecie Toronto, po studiach w Chicago i na Harvardzie magisterium z ekonomii politycznej w 1898, a następnie doktorat w 1909.

Pierwszy raz wybrany do Parlamentu Kanady w 1909, stracił swój mandat w 1911. Niepowodzeniem zakończył się także start w wyborach 1917 r. Dopiero w 1919 zdobył ponownie mandat, stając się jednocześnie liderem Partii Liberalnej, którą to pozycję utrzymał do roku 1948. W wyborach 1921 poprowadził swoją partię do zwycięstwa i został premierem.

W czasie swej pierwszej kadencji King powrócił do rozpoczętych wcześniej rozmów z USA na temat strefy wolnego handlu, spotykając się jednak z opozycją Partii Progresywnej i Partii Konserwatywnej. W wyborach 1925 liberałowie utracili znaczną część mandatów. Zwycięsko z niej wyszli natomiast konserwatyści pod wodzą Arthura Meighena. Liberałowie nie zdołali zapewnić sobie większości. Wobec tej sytuacji King odmówił złożenia urzędu i zażądał od gubernatora generalnego rozwiązania parlamentu i zwołania nowych wyborów. Gubernator jednakże odmówił, powierzając Meighenowi misję tworzenia nowego rządu. Był to pierwszy przypadek w skonfederowanej Kanadzie, że Gubernator Generalny włączył się w partyjne spory. Zdarzenie przeszło do historii jako King-Byng Affair. Tymczasem Meighen wobec zaistniałej sytuacji czuł potrzebę zwołania przedterminowych wyborów, które niespodziewanie zakończyły się sukcesem liberałów i powrotem do władzy Kinga.

Druga kadencja Kinga upłynęła w spokoju. Jedną z najważniejszych decyzji tego czasu było utworzenie państwowego funduszu emerytalnego, którym mieli być objęci wszyscy pracujący obywatele Kanady. Mimo sporej popularności, King przegrał kolejne wybory i został zastąpiony przez Richarda Bennetta w 1930. Do rządu powrócił w 1935 w sytuacji, gdy zdewastowana wielkim kryzysem gospodarka światowa zaczęła wracać do życia. Zgodnie ze swymi obietnicami wyborczymi wprowadził w życie szereg ustaw socjalnych, powołując między innymi National Housing Act i National Employment Commission, regulujące rynek mieszkaniowy oraz sprawy stosunku pracodawca – pracobiorca. Powołał także Canadian Broadcasting Corporation CBS – kanadyjskie radio oraz Trans-Canada Airlines – pierwsze kanadyjskie linie lotnicze.

W okresie bezpośrednio poprzedzającym wybuch II wojny światowej miał nadzieję, że jej wybuch jest do uniknięcia. Spotkał się nawet osobiście z Adolfem Hitlerem. Niemniej jednak, gdy 1 września 1939 Niemcy napadły na Polskę, to zgodnie z sojuszniczymi zobowiązaniami (Kanada była dominium Wielkiej Brytanii) wypowiedział wojnę Niemcom, zwlekając jedynie do 10 września. Zwłoka była podyktowania chęcią zwrócenia uwagi, iż Kanada dąży do suwerenności w polityce międzynarodowej. King pomny na kryzys mobilizacyjny z 1917, starał się uniknąć podobnej sytuacji. Gdy okazało się jasne, że nabór ochotników (w ich liczbie znalazła się wielka grupa Polaków kanadyjskich) jest zbyt mały i stając w obliczu konieczności poboru, rozpisał ogólnonarodowy plebiscyt. Choć większość frankofonów wypowiedziała się przeciwko poborowi, King wyszedł zwycięsko z kryzysu. Zdarzenia te przeszły do historii jako kryzys mobilizacyjny 1944 roku. W 1945 na fali powojennej euforii King i liberałowie wygrali kolejne wybory, zdobywając olbrzymią przewagę w 19. Parlamencie Kanady. W czasie swej ostatniej kadencji premiera King rozszerzył program opieki socjalnej, wprowadzając powszechne zasiłki dla bezrobotnych (w zasadzie działające na zasadzie ubezpieczalni) oraz powszechne ubezpieczenia medyczne. King uczestniczył także w powołaniu ONZ. W 1948 przeszedł na emeryturę, przekazując funkcję Louisowi St. Laurent.

King był największym ekscentrykiem wśród ciekawej galerii postaci sprawujących władzę premiera Kanady. Na przykład zwykł twierdzić, że swe polityczne decyzje konsultuje z duchem swej zmarłej matki oraz ze swym psem Pat. King nigdy się nie ożenił, miał jednak jawną przyjaciółkę, niejaką Mary Joan Patteson, która zresztą była mężatką i z którą spędzał część swojego wolnego czasu. Znany był ze swych celnych i kontrowersyjnych wypowiedzi.

Mackenzie King zmarł w swym domu pod Ottawą 22 lipca 1950. Został pochowany na Mount Pleasant Cemetery w Toronto.

Linki zewnętrzne

edytuj
  • Biografia w Dictionary of Canadian Biography Online (ang.)
  • Biografia w Dictionnaire biographique du Canada en ligne (fr.)

Bibliografia

edytuj
  • B. Hutchinson, Mackenzie King, the Incredible Canadian, 1953
  • J. W. Pickersill, The Mackenzie King Record, Chicago, 1960