Wikipedia

Wiktor Poliszczuk

politolog, historyk i publicysta ukraińsko-polski

Wiktor Poliszczuk (ukr. Віктор Поліщук, ur. 10 października 1925 w Dubnie, zm. 17 listopada 2008 w Toronto) – kanadyjski prawnik i politolog[1][2] (specjalność: historia myśli politycznej), doktor habilitowany nauk społecznych, dziennikarz i publicysta pochodzenia ukraińsko-polskiego.

Wiktor Poliszczuk
Віктор Поліщук
Data i miejsce urodzenia

10 października 1925
Dubno, Polska

Data i miejsce śmierci

17 listopada 2008
Toronto, Kanada

Zawód, zajęcie

prawnik, politolog

Narodowość

ukraińska

Tytuł naukowy

doktor habilitowany

Odznaczenia
Komandoria Missio Reconciliationis

Życiorys

edytuj

Pochodził z mieszanej rodziny polsko-ukraińskiej, sam określał się jako "prawosławny Ukrainiec"[3]. Posiadał obywatelstwo polskie i kanadyjskie[4]. Ojciec Bartłomiej, matka Aniela (Nina) z Witkowskich[5]. Ojciec, do 1934 r. wójt gminy Dubno, po agresji ZSRR na Polskę został aresztowany przez NKWD, a w kwietniu 1940 r. rozstrzelany bez sądu[6][7]. 13 kwietnia 1940 Wiktor wraz z matką i siostrami został wywieziony do Kazachstanu, gdzie przebywał do listopada 1944. Potem rodzina przesiedliła się do obwodu dniepropetrowskiego USRR. W 1946 r. Poliszczukowie przybyli do Polski[8].

Po ukończeniu w 1950 r. Liceum Pedagogicznego w Legnicy pracował jako nauczyciel języka rosyjskiego w Gimnazjum Kamieniarskim w Jaworze. Po ukończeniu studiów na Wydziale Prawa Uniwersytetu Wrocławskiego i uzyskaniu tytułu magistra otrzymał nakaz pracy w prokuraturze powiatowej w Jaworze, gdzie doszedł do rangi podprokuratora[9]. Następnie pracował jako radca prawny i adwokat; z Polski wraz z rodziną wyemigrował do Kanady w 1981 r.[4]

Na emigracji rozpoczął pracę jako korektor techniczny w wydawanym w Toronto tygodniku diaspory ukraińskiej Новий Шлях(inne języki) (pol. Nowa Droga), związanym z emigracyjnym OUN-M[10]. Jak stwierdził, wówczas zainteresował się i rozpoczął badania nad nacjonalizmem ukraińskim[11][12], którego ofiarą padła siostra jego matki (zamordowana za publiczne używanie języka polskiego)[11]. Tak opisał motywy podjęcia badań nad zagadnieniem nacjonalizmu ukraińskiego:

W Kanadzie już po pierwszych miesiącach mego pobytu zetknąłem się z wręcz zoologicznym nacjonalizmem ukraińskim, z nienawiścią do wszystkiego, co polskie i co rosyjskie. Ja, wychowany w duchu patriotyzmu ukraińskiego, ukształtowany na klasyce polskiej, ukraińskiej, rosyjskiej, zachodnioeuropejskiej i amerykańskiej, nie mogłem się pogodzić z takim spojrzeniem na świat i na ludzi, dlatego też, jak i w związku ze świadomością tego, czego dopuścili się banderowcy na Wołyniu wobec ludności polskiej, podjąłem decyzję o poszukiwaniu materiałów stanowiących bazę moich badań nad nacjonalizmem ukraińskim. Temat ten pochłonął mnie całkowicie, pracowałem nad nim bezustannie[13].

W latach 90. XX wieku rozpoczął własnym nakładem publikacje w tym zakresie. Autor ponad dwustu opracowań, książek naukowych i publicystycznych, artykułów naukowych, polemik, recenzji, publikacji prasowych w języku angielskim, ukraińskim i polskim opublikowanych w periodykach w Kanadzie i USA, w tym 5 obszernych tomów wyboru dokumentów pod wspólnym tytułem Integralny nacjonalizm ukraiński jako odmiana faszyzmu.

Pracę doktorską (Ideologia nacjonalizmu ukraińskiego według Dmytra Doncowa) obronił w 1994 na Wydziale Nauk Społecznych Uniwersytetu Wrocławskiego, promotorem był prof. Bernard Janusz Albin[1]. Pracę habilitacyjną (Dowody zbrodni OUN i UPA) w roku 2002 na Wydziale Nauk Społecznych Uniwersytetu Śląskiego[14]. Jego ostatnią pracą było tłumaczenie na język polski książki Dmytro Doncowa Nacjonalizm[11].

W 1998 odznaczony przez Kongres Polonii Kanadyjskiej Złotą Odznaką Zasługi za działalność na rzecz Polonii. Odznaczony również Missio Reconciliationis i Krzyżem "Za zasługi dla ZKRPiBWP"[15].

Zmarł 17 listopada 2008 w Toronto. Msza pogrzebowa odbyła się w rzymskokatolickim polskim kościele św. Antoniego (St. Anthony's Polish Catholic Church) w Oakville (prowincja Ontario)[4].

16 kwietnia 2009 Kresowy Ruch Patriotyczny przyznał mu pośmiertnie laur „Polonia Mater Nostra Est”, który odebrała żona[16][17].

W 2012 r. na Ukrainie ponowiono w nakładzie 10 tys. egzemplarzy wydanie jego książki Gorzka prawda. Zbrodniczość OUN - UPA. W prezentacji książki w Symferopolu, którą prowadził deputowany Wadym Kołesniczenko, wzięli udział członkowie Prezydium Rady Najwyższej Republiki Autonomicznej Krymu z wiceprzewodniczącym Rady Grigorijem Joffe[18].

5 lipca 2013 r. 148 deputowanych Rady Najwyższej Ukrainy z Partii Regionów (Wadym Kołesniczenko i in.) i Komunistycznej Partii Ukrainy (Petro Symonenko i in.) [19][20] zwróciło się do Sejmu RP z apelem o uznanie rzezi wołyńskiej za ludobójstwo. Deputowani opisali zagrożenia płynące dla Ukrainy ze strony nacjonalizmu, w liście znalazło się odwołanie do słów Wiktora Poliszczuka:

Jak pisał znany historyk Wiktor Poliszczuk, bez przezwyciężenia nacjonalizmu ukraińskiego nad narodem Ukrainy zawiśnie groźba degeneracji[21].

Poglądy

edytuj

Jedną z głównych tez Poliszczuka było uznanie ideologii integralnego nacjonalizmu ukraińskiego, stanowiącego podporę programową Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów (OUN) za podstawową przyczynę zbrodni popełnionych na Polakach przez ukraińskich nacjonalistów podczas II wojny światowej[22]. Równocześnie Poliszczuk interpretował politykę polską wobec mniejszości ukraińskiej w okresie międzywojennym, jak również późniejszą politykę narodowościową III Rzeszy na ziemiach okupowanych jedynie jako czynniki sprzyjające podburzaniu Ukraińców do działań antypolskich, co mieli czynić nacjonaliści[23]. Jednocześnie Poliszczuk uważał, że OUN "miała również charakter antyukraiński" i argumentował to krwawymi represjami, jakich dopuścili się działacze OUN wobec Ukraińców, którzy nie chcieli popierać tego ugrupowania[24].

Stanowisko Poliszczuka stało się obiektem krytyki Ihora Iljuszyna, który stwierdził, iż prace Poliszczuka stawiały sobie za cel "udowodnienie za wszelką cenę zbrodniczego charakteru ideologii i praktyki OUN-UPA, a nie obiektywną analizę motywów działania uczestników konfliktu ukraińsko-polskiego i warunków, w jakich przyszło im działać"[25]. Za niewiarygodne teksty Poliszczuka uważają także Michał Klimecki, Hurij Buchało[26] i Rafał Wnuk[27]. Z kolei w tonie pozytywnym wypowiadała się o jego badaniach m.in. historyk Lucyna Kulińska[28], a także publicysta kresowy ks. Tadeusz Isakowicz-Zaleski, nazywając Poliszczuka "sprawiedliwym Ukraińcem", który "poprzez prawdę dążył do pojednania"[29]. Zdaniem Bogumiła Grotta dorobek naukowy Wiktora Poliszczuka jest krytykowany bądź ignorowany z powodów politycznych, nakazujących przemilczanie zbrodni OUN i UPA[11].

Poliszczuk bronił decyzji władz komunistycznych o przeprowadzeniu Akcji „Wisła”, tłumacząc ją "stanem wyższej konieczności"[30]. Jedyny wyjątek robił dla deportacji Łemków, wśród których nacjonalizm ukraiński pojawił się dopiero po 1947 r.[31] Krytycznie wypowiadał się o pomarańczowej rewolucji na Ukrainie w grudniu 2004 r.[32][33] Określił ją jako walkę USA o oderwanie Ukrainy od Rosji, przeprowadzoną według scenariusza opracowanego na zlecenie rządu Stanów Zjednoczonych[34], a poparcie polskich elit politycznych dla pomarańczowej rewolucji uważał za polityczną ślepotę[35].

Wybrane prace

edytuj
  • Trzy niepublikowane rozprawy:
    • Prawa człowieka w teorii i praktyce ZSRR,
    • Prawa narodów w teorii i praktyce ZSRR
    • Zarys anatomii bolszewizmu
  • Gorzka prawda - zbrodniczość OUN-UPA- rozprawa doktorska, Toronto, 1994, Wydawnictwo: Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej, ISBN 83-901947-8-3
  • Ideologia nacjonalizmu ukraińskiego według Dmytra Doncowa, Wydawnictwo: Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej Okręg Wołyń, Warszawa 1995
  • Apokalipsa według Wiktora Ukraińca, Toronto, 1996
  • Fałszowanie historii najnowszej Ukrainy, Toronto, 1996,
  • Ocena polityczna i prawna OUN i UPA, (także w wersji angielskiej: Legal and political assessment of the OUN and UPA), Toronto, 1997, ISBN 0-9699444-4-6
  • Akcja Wisła - próba oceny, Toronto, 1997,
  • Zginęli z rąk ukraińskich, Toronto, 1998,
  • Pojęcie integralnego nacjonalizmu ukraińskiego, Toronto, 1997,
  • Posłanie do braci Polaków. Prawosławnego Ukraińca w 55-tą rocznicę mordów wołyńskich., Toronto - Warszawa 1998, ISBN 0-9699444-7-0
  • Manowce polskich historyków, Toronto, 1998,
  • Ukraińskie ofiary OUN-UPA, Toronto, 1998,
  • Rok 1943: OUN Bandery na Wołyniu, Warszawa 2002
  • Integralny nacjonalizm ukraiński jako odmiana faszyzmu t. I, Wyd. Wiktora Poliszczuka, Toronto, 2003,
  • Dowody zbrodni OUN i UPA - Integralny nacjonalizm ukraiński jako odmiana faszyzmu, t. II, Toronto, 2000 - rozprawa habilitacyjna. Wydanie polskie - Wydawnictwo NORTOM, ISBN 0-9685668-1-2
  • Nacjonalizm ukraiński w dokumentach - integralny nacjonalizm ukraiński jako odmiana faszyzmu cz.1, t. III, Toronto 2002,
  • Nacjonalizm ukraiński w dokumentach - integralny nacjonalizm ukraiński jako odmiana faszyzmu cz.2, t. IV, Toronto 2002,
  • Nacjonalizm ukraiński w dokumentach - integralny nacjonalizm ukraiński jako odmiana faszyzmu cz.3, t. V, Toronto 2003,
  • Ludobójstwo nagrodzone, 2003
  • Gwałt na prawdzie. O zbrodniach OUN Bandery, Toronto, 2003,
  • Gorzka prawda: cień Bandery nad zbrodnią ludobójstwa, Toronto, Warszawa (wydawnictwo Antyk), 2005,
  • Doktryna D.Doncowa - tekst i analiza, Toronto, 2006
  • Podręcznik nacjonalisty ukraińskiego (katastrofalny stan nauki polskiej). glaukopis.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-04-02)].. Toronto: Glaukopis, 2006
  • Ponadto ponad 250 artykułów, recenzji i innych publikacji.

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b Dr hab. Wiktor Poliszczuk, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI PIB) [dostęp 2009-04-09].
  2. ↑ Kryzys na Ukrainie. ekotrendy.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-04-09)].
  3. ↑ W. Poliszczuk, Gorzka prawda. Zbrodniczość OUN-UPA, Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej, Toronto 1997, s. 14.
  4. ↑ a b c Z. Baranowski. Zmarł Wiktor Poliszczuk. „Nasz Dziennik”, 19.11.2008. 
  5. ↑ Wiktor Poliszczuk, Gorzka prawda, wyd. II, Antyk, Warszawa 2006, s. 14.
  6. ↑ W. Poliszczuk: Gorzka prawda..., s. 16.
  7. ↑ Na tzw. Ukraińskiej Liście Katyńskiej pod nr 2343 figuruje Bartłomiej Poleszuk (Poliszuk) Listy katyńskiej ciąg dalszy. Straceni na Ukrainie s.74.
  8. ↑ "Мой отец - украинец, мать - полька, венчались в православной церкви и по традиции, бытовавшей на Волыни, семья стала украинской. Рос я в многонациональном окружении - среди украинцев, поляков, евреев, чехов и не было ни одного случая, чтобы ссоры между детьми носили какую-нибудь национальную окраску, никто никого не называл "ляхом", "хохлом", "жиденком" или "пепичком". Также вели себя и взрослые: если и были ссоры (преимущественно между женщинами), то они тоже никогда не касались национального происхождения. Наша семейная жизнь проходила в согласии, во время католических праздников нас приглашали к себе католики-поляки, в свою очередь, во время православных праздников мои отец с матерью устраивали угощение у нас в доме. В 1940 году большевистская власть депортировала нас на север Казахстана, среди депортированных было около 85% поляков, где-то 10% - украинцев и некоторое количество белорусов и евреев. Было время, когда мы жили в бараке, в котором ютилось более 300 человек и не случалось, чтобы возникали ссоры на национальной почве. Итак, я вырос и возмужал, относясь к людям без оглядки на их национальную или вероисповедную принадлежность. С ноября 1944 по март 1946 года мы жили на левобережье Украины, на Днепропетровщине, и представьте себе, что там никто даже не слышал о том, что творилось на Волыни и в Галиции во время войны. Об этих событиях я впервые узнал от своей тетки по матери, когда в 1946 году мы приехали в Польшу. Это было для меня сильным потрясением, ужасом, я не верил, что такое могло быть." Bogdan Bezpałko wywiad z Wikorem Poliszczukiem Евразийский Вестник Nr 11 Журнал теории и практики Евразийства (ros.)
  9. ↑ W. Poliszczuk, List otwarty do docenta Ryszarda Torzeckiego, Na rubieży, Nr 55, s. 5 wersja elektroniczna
  10. ↑ "Именно поэтому, когда в 1981 году я с женой и детьми эмигрировал в Канаду, меня взяли на работу как технического корректора в мельниковский (его издавали сторонники фракции ОУН А.Мельника) еженедельник "Новый Шлях", который выходил в Торонто. Именно в редакции этого еженедельника я наткнулся на украинскую националистическую литературу и на подшивку довоенного периода". Wywiad z Wiktorem Poliszczukiem: Евразийский Вестник Nr11 Журнал теории и практики Евразийства (ros.)
  11. ↑ a b c d Bogumił Grott: Wiktor Poliszczuk - historyk przemilczanych zbrodni. 2008-12-05. [dostęp 2008-12-16]. (pol.).
  12. ↑ Именно в редакции этого еженедельника я наткнулся на украинскую националистическую литературу и на подшивку довоенного периода. Читая эти материалы, я ужаснулся тому шквалу ненависти, который бушевал в ней ко всему польскому и русскому. Кроме того, украинское окружение в Торонто питало и проявляло ненависть по отношению к полякам и русским. Все это и побудило меня заняться украинским национализмом, я начал собирать материалы, касающиеся этой темы, поднял довоенные публикации изданий этого движения.Евразийский Вестник Nr11 Журнал теории и практики Евразийства (ros.)
  13. ↑ W. Poliszczuk, Gorzka prawda, wyd. II, Antyk, Warszawa 2006, s. 24.
  14. ↑ Dr hab. Wiktor Poliszczuk, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI PIB) [dostęp 2009-04-09]. Recenzentami pracy byli : prof. Antoni Giza, prof. Bogumił Grott i prof. Tomasz Wituch.
  15. ↑ Wiktor Poliszczuk. [dostęp 2013-10-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-10-30)].
  16. ↑ Wiktor Poliszczuk pośmiertnie udekorowany. wicipolskie.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-04-02)].
  17. ↑ Laury dla Wiktora Poliszczuka i Kresowian [online], 19 kwietnia 2009 [zarchiwizowane z adresu 2012-03-31].
  18. ↑ В Крыму презентовали исследование «Горькая правда. Преступность ОУН-УПА» (ФОТО)
  19. ↑ ПР і КПУ просять сейм Польщі "заради дружби" визнати Волинську трагедію геноцидом поляків (Документ), Tyzhden.ua 5 lipca 2013- oryginał dokumentu
  20. ↑ Звернення до польського Сейму по Волині підписали 119 регіоналів, 23 комуністи й 6 позафракційних Ukrinform 5 lipca 2013. Lista deputowanych-sygnatariuszy. ukrinform.ua. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-04-02)].
  21. ↑ Ukraińscy parlamentarzyści: rzeź wołyńska to ludobójstwo
  22. ↑ W. Poliszczuk, Gorzka prawda..., s. 50.
  23. ↑ I. Iljuszyn, UPA i AK. Konflikt w Zachodniej Ukrainie, Tyrsa, Warszawa 2009, s. 29-30.
  24. ↑ W. Poliszczuk, Potępić UPA!, Capital, Warszawa 2013, s. 11.
  25. ↑ I. Iljuszyn, UPA i AK, s. 31.
  26. ↑ Polska-Ukraina. Trudne pytania, t.10, Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej, Warszawa 2002, s. 333-334.
  27. ↑ "W. Poliszczuk zajmuje szczególne miejsce wśród nie-naukowców. Jako ukraiński politolog, który zajmuje się, można określić, „naukowo” problemem nacjonalizmu ukraińskiego jest czasem odbierany jako osoba wiarygodna. Dla czytelnika polskiego próbuje grać rolę „dobrego Ukraińca”, dobrego, bo potępia nacjonalizm ukraiński"; "W.Poliszczuk holds a special place among the non-scientists. As a Ukrainian politologist who deals, so to speak, "scientifically" with the problem of Ukrainian nationalism, he is sometimes seen as a credible person. To the Polish reader, he tries to play the role of the "good Ukrainian"; good, because he condemns Ukrainian nationalism. W.Poliszczuk claims that the OUN-UPA was scarcely supported by Ukrainian civilians, and that its dense web was built only because of the terror they used against the Ukrainians. He persistently disregards strongly emphasized elements of independence fights in the program of Ukrainian nationalists. In his opinion, the source of all evil in Polish-Ukrainian relations is "Ukrainian nationalism, which should not be confused with the Ukrainian independence movement... For tactical reasons Ukrainian nationalism has identified its ideology with Ukrainian patriotism from the very beginning of its existence, thus misleading not only ordinary Ukrainians, but also scientists, politicians, and many Polish and western historians. Frankly speaking, Ukrainian nationalism, being a developed and intensified form of fascism-Nazism, was antagonistic to Ukrainian patriotism." W.Poliszczuk creates the following interdependence: integral Ukrainian nationalism is Nazism, and the Greek-Catholic Church helped it spread around. Greek-Catholics were thus nationalists and not patriots. The real, genuine Ukrainian patriotism can be found only in eastern Ukraine, not in Galicia or Volynia. Writing about the Greek-Catholic Church he says, "This Church became a national Church, Ukrainian-Halic to be precise, so it left the road of the Catholic Church, which has lost the international character of the Roman Church." He considers right-wing organizations in western Ukraine and Ukrainian emigration circles to be of Banderian character. From his proofs he draws far-reaching conclusions of a purely political character, such as: "These days, Polish-Ukrainian talks could only be held between the states, since Ukrainian nationalism has not yet gained power. It is a mistake to hope for a positive result from any Polish-Ukrainian talks held while strong Ukrainian nationalism is present in Poland in the form of the Ukrainian Association in Poland, or while, in the west, the whole structure is under a strong influence of Ukrainian nationalism. W. Poliszczuk, like representatives of the non-scientific group of Polish nationality, gives full support to Vistula action. He also deliberately overlooks attempts to reach agreements and also presents exaggerated numbers of UPA casualties among Poles (125,000) and Ukrainians (40,000)." Por. Rafał Wnuk Recent Polish Historiography on Polish-Ukrainian Relations during World War II and its Aftermath, strona Columbia University, dostępne 5 grudnia 2012.
  28. ↑ L. Kulińska, Terroryzm w II RP - Ukraińska Wojskowa Organizacja i Organizacja Ukraińskich Nacjonalistów
  29. ↑ T. Isakowicz-Zaleski, "Gorzka prawda", czyli dzieło życia sprawiedliwego Ukraińca
  30. ↑ List Wiktora Poliszczuka do prezydenta Aleksandra Kwaśniewskiego z 22.04.1997. [dostęp 2014-02-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-02-21)].
  31. ↑ "Czy w takich warunkach można dziwić się, że Łemkowie zaczęli czuć się obywatelami drugiej albo nawet trzeciej kategorii? Deportowani często w sposób brutalny, otrzymywali najczęściej zdewastowane gospodarstwa poniemieckie, musieli żyć wśród obcego otoczenia, zostali pozbawieni opieki duchowej ze strony cerkwi. (...) Była to jednakże zbrodnia polskiego rządu komunistycznego, którego naród polski nie wybierał w drodze wolnych wyborów, był to bowiem rząd narzucony Polsce przez Moskwę. Za tę zbrodnię nie ponosi odpowiedzialności naród polski, tak samo jak naród ukraiński nie ponosi odpowiedzialności za działalność OUN-UPA". W. Poliszczuk, Gorzka prawda. Zbrodniczość OUN-UPA, s. 338-339.
  32. ↑ W. Poliszczuk, Pomarańczowa rewolucja, 5.01.2005. ekotrendy.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-04-09)]., dostęp: 4 kwietnia 2015.
  33. ↑ W. Poliszczuk, Kryzys na Ukrainie grudzień 2004-styczeń 2005, 26.12.2004. ekotrendy.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-04-09)]., dostęp: 4 kwietnia 2015.
  34. ↑ "Była to walka Stanów Zjednoczonych o oderwanie Ukrainy od Rosji, co w sposób chyba niezamierzony całkiem jasno potwierdził prez. A. Kwaśniewski, ale czego nie chce przyjąć do wiadomości chociażby tenże Lech Wałęsa. Pomarańczowa rewolucja na Ukrainie została przeprowadzona zgodnie z opracowanym na zlecenie rządu Stanów Zjednoczonych przez jego pracowników scenariuszem, rok temu praktycznie sprawdzonym w Gruzji". W. Poliszczuk, Pomarańczowa rewolucja, 5.01.2005, dostęp: 4 kwietnia 2015.
  35. ↑ W. Poliszczuk, Kryzys na Ukrainie grudzień 2004-styczeń 2005, 26.12.2004. ekotrendy.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-04-09)].

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Wiktor_Poliszczuk&oldid=75307829”