Wieża Quistorpa
Wieża Quistorpa (niem. Quistorpturm) – wieża widokowa na Wzgórzu Arkony w Lasku Arkońskim w Szczecinie (Osów), wzniesiona w latach 1900–1904; od końca II wojny światowej w stanie ruiny; wpisana do rejestru zabytków nieruchomych województwa zachodniopomorskiego.
 nr rej. A-171 z 24 czerwca 2004[1]
| |
 Wieża Quistorpa (przed 1946 rokiem) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Adres | |
| Typ budynku | |
| Architekt | |
| Inwestor | |
| Wysokość całkowita |
52 m |
| Wysokość do dachu |
45 m |
| Kondygnacje |
9 |
| Rozpoczęcie budowy |
1900 |
| Ukończenie budowy |
1904 |
| Zniszczono |
około 1944–1945 |
Położenie na mapie Szczecina  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa zachodniopomorskiego  | |
 53°27′52,5″N 14°30′58,6″E/53,464583 14,516278
| |
Historia
edytuj.jpg)
Wybudowana została w latach 1900–1904[1] na polecenie Martina Quistorpa w hołdzie dla ojca Johannesa, szczecińskiego fabrykanta i filantropa, fundatora wielu inwestycji miejskich i bardzo wpływowego człowieka. Wieża Quistorpa wraz z okolicznym obszarem, zagospodarowanym licznymi alejkami i zielenią ogrodową, stanowiła punkt docelowy niedzielnych spacerów szczecinian. Projekt wieży został wykonany przez Franza Schwechtena, jednego z berlińskich architektów, współpracownika Waltera Gropiusa. Schwechten stworzył Zamek Cesarski w Poznaniu, a także w Berlinie, m.in. Kościół Pamięci i Dworzec Anhalcki oraz niektóre budynki w centrum Szczecina, w tym salę koncertową Konzerthaus, nie zachowaną do obecnych czasów, na której miejscu zbudowano nowy gmach Filharmonii.
Projekt wieży zatwierdzony został 1 stycznia 1900. 16 lipca tego samego roku wydano zezwolenie na budowę. Budowla gotowa była w stanie surowym 17 lutego 1902 roku, a prace wykończeniowe trwały do odbioru końcowego w dniu 23 marca 1904. Uroczyste otwarcie wieży nastąpiło 14 maja 1904.
Podstawa wieży została zbudowana z ciosów kamienia. Na pierwszej kondygnacji znajdowała się letnia kawiarenka, która dzięki otwartym arkadom, była dostępna z każdej strony. Pomieszczenie przykryte zostało sklepieniem krzyżowym, a zamiast dachu wykonano nad nim taras widokowy. Na dwóch jego narożach znajdowały się monumentalne rzeźby alegoryczne uosabiające Handel i Przemysł autorstwa berlińskiego rzeźbiarza Ludwiga Manzla. W środkowej części tarasu znajdował się sześcioboczny trzon ceglanej wieży, przechodzący powyżej w kształt cylindra zakończonego krenelażem. Powyżej była mniejsza, też cylindryczna wieżyczka (również z krenelażem), która wieńczyła budowlę. Wieża mierzyła 45 metrów wysokości (52 m z masztem) i składała się z dziewięciu kondygnacji. Od strony obecnej ulicy Arkońskiej prowadziły do wieży szerokie, kamienne schody, ułatwiające pokonanie stromego w tej części lasu odcinka drogi.
7 kwietnia 1914 w górną część wieży uderzył piorun i uległa ona uszkodzeniu. Po remoncie i zainstalowaniu instalacji odgromowej udostępniono ją ponownie odwiedzającym gościom. W 1942 na szczycie wieży zainstalowana została stacja radarowa oraz punkt obserwacyjny obrony przeciwlotniczej.
Okoliczności i dokładny czas zburzenia wieży nie są do końca jasne. Jedna spośród wersji mówi, że wieża zniszczona została w 1944 roku wskutek jednego z alianckich nalotów bombowych, inna – że wysadzona była w powietrze przez Niemców w 1945 podczas walk o Szczecin, ponieważ stanowiła łatwy punkt odniesienia dla radzieckiej artylerii. Obecnie na wzgórzu znajdują się fragmenty budowli, częściowo zasypane ziemią i zarośnięte. Obok pozostałości znajduje się wejście do podziemi. Pod ziemią istnieje ok. 30-metrowy betonowy korytarz, następnie przechodzący w korytarz drewniany. Jeszcze w latach 80. XX wieku możliwe było przejście korytarza i wyjście kilkadziesiąt metrów od ruin wieży, później wyjście zostało zablokowane zwałami ziemi.
Ruiny wieży obok m.in. Jasnych Błoni, Parku Kasprowicza, willi dawnych dzielnic Westendu i Neu Westendu znalazły się na wytyczonej w 2008 roku ścieżce edukacyjnej „Śladami Quistorpów”. W 2009 roku pod auspicjami miejskiego konserwatora zabytków rozpoczęto prace koncepcyjne dotyczące odbudowy Wieży Quistorpa i udostępnienie jej jako punkt widokowy oraz zagospodarowania na cele turystyczno-użytkowe. W 2011 na koszt miasta budowlę zabezpieczono, ponadto odsłaniając fragmenty oryginalnej posadzki.
Odniesienia w kulturze
edytujW tym miejscu była kręcona jedna ze scen w filmie Młode wilki.
Przypisy
edytuj- ↑ a b Rejestr zabytków nieruchomych – województwo zachodniopomorskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024, s. 116 [dostęp 2018-12-21].