Wawrzyniec Korwin

Wawrzyniec Korwin lub pełniej Wawrzyniec Korwin Nowotarski^[a], łac. Laurentii Corvini Novoforensis, niem. Lorenz Raabe lub Lorenz Rabe, inne formy nazwiska: Wawrzyniec Korwin z Nowego Targu, Wawrzyniec z Nowego Targu, Laurentius Bartholomei De Novo Foro, Laurentius Corvinus Novoforensis (ur. przed 1470 w Środzie Śląskiej, zm. 21 lipca 1527) – humanista, poeta nowołaciński, pedagog, geograf, pisarz miejski, miłośnik filozofii neoplatońskiej, autor podręczników. Twórca dzieła O wersyfikacji.

Wykształcenie

Wawrzyniec Korwin ukończył szkołę parafialną w Środzie Śląskiej, a w semestrze letnim 1484 roku znalazł się na Uniwersytecie Krakowskim, gdzie studiował na wydziale sztuk wyzwolonych. W 1486 roku uzyskał stopień bakałarza, a w 1489 magisterium. W Krakowie spotkał Celtisa i korzystał z dawanych przez niego lekcji poetyki.

Życiorys

Syn miejskiego patrycjusza Bartłomieja z polskiej rodziny Wawrzyniec. Jego właściwe, pierwotne nazwisko brzmiało: Rabe (Raabe) Wawrzyniec^{[potrzebny przypis]}.

Korwin w latach 1489–1494 wykładał, jako extraneus, w Akademii Krakowskiej m.in. astronomię, filozofię, geografię, retorykę, literaturę grecką oraz literaturę rzymską. W 1496^[1] lub w 1499^[2] roku we Wrocławiu został rektorem gimnazjum św. Elżbiety. W 1494 przybył do Świdnicy, gdzie piastował urząd rektora szkoły parafialnej^[1], a od 1495 został również pisarzem miejskim. Pracę na tym stanowisku skończył dwa lata później, wyjeżdżając ze Świdnicy. W ostatnich latach życia był pisarzem miejskim we Wrocławiu^[3].

Znajomość z M. Kopernikiem

W Krakowie poznał Mikołaja Kopernika i zarys systemu heliocentrycznego. Na jego zaproszenie w 1506 r. wyjechał do Torunia. Po powrocie do Wrocławia w 1508 roku napisał Wiersz Wawrzyńca Korwina. Żegna w nim ziemię pruską oraz chwali Kopernika, dając poetycki wykład jego teorii na ponad 30 lat przed opublikowaniem O obrotach sfer niebieskich.

Twórczość naukowa i literacka

W pracy naukowej i literackiej pozostawał pod silnym, trwałym wpływem Konrada Celtesa, należał do stowarzyszenia Sodalitas Vistulana. Opracowywał podręczniki humanistycznej poetyki i retoryki, sam uprawiał z zamiłowaniem twórczość poetycką. W roku 1490 objaśnił Bukoliki Wergilego, komentował traktaty filozoficzne Arystotelesa i Boecjusza. W późniejszym okresie przejął się głęboko filozofią neoplatońską. Znał, w niewielkim stopniu, język grecki. Pracował nad opisem świata oraz osobno Śląska. W roku 1496 w Cosmographia dans manuductionem in tabulas Ptholomei zamieścił opis Polski wzorowany na Kronice świata, lecz bardziej precyzyjny i zawierający mniej błędów. W przeciwieństwie do Schedla Prusy wymienia jako dzielnicę Polski. W pracy tej wywodził Sarmatów (utożsamianych z Polakami) od Amazonek. W tej samej publikacji zamieścił dodatkowo patriotyczny wiersz pt. Oda Saficka o Polsce i jej stolicy Krakowie.

W roku 1495 kontynuował prace nad podręcznikiem wersyfikacji łacińskiej. W 1499 został rektorem szkoły parafialnej przy kościele Św. Elżbiety we Wrocławiu, gdzie szerzył humanizm; m.in. zorganizował wystawienie 2 komedii starorzymskich (1500, 1502). W roku 1503 ożenił się z Anną Münsterberg i rozpoczął pracę jako pisarz miejski. W latach 1506–1508 piastował to samo stanowisko w Toruniu. W roku 1508 powrócił do Wrocławia. Zajmował się sprawami publicznymi, politycznymi i kulturalnymi. Od roku 1522 stanął po stronie reformacji i gorliwie ją propagował.

Ważniejsze dzieła i utwory

Cosmographia dans manuductionem in tabulas Ptholomei, wyd. H. Bebel, Bazylea, po 1496, drukarnia N. Kessler, dzieło to zawierało m.in.
- Ode sapphica endecasyllaba diclos tetrastrophos peonice de Polonia et Cracovia – z opisem salin wielickich; także przy wyd. Hortulus elegantiarum, Kraków 1502, drukarnia J. Haller; wyd. osobne: Lipsk 1507, drukarnia B. Wolfgang; zob. J. Pistorius Polonicae historiae corpus, t. 1, Bazylea 1582, s. 167–168, przekł. polski: E. Jędrkiewicz, wyd. A. Jelicz Antologia poezji polsko-łacińskiej 1470-1543, Warszawa 1956
- Silesiae descriptio compendiosa
Carminum structura, Kraków 1496, inne wyd.: Lipsk, po 20 sierpnia 1496, drukarnia M. Landsberg; pt. Compendiosa et facilis diversorum carminum structura, Lipsk 1504, drukarnia J. Thanner; wyd. następne: Lipsk 1505, Kolonia 1508 (podręcznik wersyfikacji łacińskiej); przeróbka: Henryk Bebel Ars versificandi et carminum condendorum, Kolonia 1507, Tybinga 1513
Latinum idioma, Lipsk, ok. 1498-1500, drukarnia Kachelofen; do 1537 roku 36 wydań; edycje wcześniejsze: ok. 1500, drukarnia Speyer; Wrocław 1503, Kolonia 1505, 1506 (brak miejsca wydania); zbiór rozmówek do nauki łaciny
Carmen... de Nympharum conquestione, Lipsk 1500, drukarnia J. Thanner; pt. Carmen de Nympharum conquestione super hiemis redigitatem, z rękopisu Biblioteki Uniwersytetu Wrocławskiego, wyd. krytyczne J. Krókowski „Laurentii Corvini poetae Silesii carmina duo”, Charisteria T. Sinko... oblata, Warszawa 1951
Hortulus elegantiarum, Kraków 1502, drukarnia J. Haller; do 1520 roku 25 wydań; edycje wcześniejsze: Wrocław 1503, Lipsk 1503, Lipsk 1505, Lipski 1507 (2 edycje); zbiór przykładów poprawnego pisania
Carmen elegiacum... de Apolline et novem Musis, Wrocław 1503, drukarnia K. Baumgarthen; wyd. następne: Norymberga 1509; pt. Carmen... de novem Musis elegantissime congestum, ogł. z rękopisu: J. Krókowski „Laurentii Corvini poetae Silesii carmina duo”, Charisteria T. Sinko... oblata, Warszawa 1951
Epicedium... in principem Alexandrum... demortuum... elegiaco carmine, Kraków 1506, drukarnia J. Haller
Carmen... quo valedicit Prutenos... (wiersz m.in. z pochwałą M. Kopernika), wyd. przy Simocatta Theophylactus Scholasticus: Epistolae morales, rurales et amatoriae, przekł. z jęz. greckiego na łacinę: M. Kopernik, Kraków 1509, drukarnia J. Haller; wyd. następne: fascimile wyd. R. Gansiniec, Warszawa 1953; przekł. polski przy wyd.: M. Kopernik De revolutionibus orbium coelestium, Warszawa 1854; L. H. Morstin, przy wyd. fascimile R. Gansiniec, Warszawa 1953
Dialogus carmine et soluta oratione conflatus; de mentis saluberrima persuasione, Lipsk 1516, drukarnia W. Schumann (dzieło filozoficzne pod znakiem neoplatonizmu)
Epigram de feste urbis Vratislaviensis insignibus (6 wierszy), wyd. w: Prognosticon Vratislaviensis (!), Kraków 1516; zob. F. Nielander Zeitschrift d. Vereins f. d. Geschichte u. Alterthumskunde Schlesiens, t. 17 (1883), s. 147
Epithalamium... in nuptiis sacrae Regiae Maiestatis Poloniae, Kraków 1518, drukarnia H. Wietor; także w: Acta Tomiciana, t. 4 (1885), s. 292–295 (tamże s. 295–296: Ad Famam)
Cursus sancti Bonaventurae de passione Domini cum invitatorio himnis et canticis, Wrocław 1521, drukarnia A. Dyonis
Carmina de Joannis Alberti, regis Poloniae, electione et coronatione, ogł. M. Jezienicki Księga pamiątkowa... L. Ćwiklińskiego, Lwów 1902
Oratio ad B. Mariam Virginem (3 strofy saficzne), ogł. G. Bauch „Geschichte des Breslauer Schulwesens vor der Reformation”, Wrocław 1909, Codex Diplomaticus Silesiae, t. 25, s. 234
Utwory poetyckie w rękopisie Biblioteki Uniwersytetu Wrocławskiego, sygn. IV. F. 36.; początkowe wiersze 6 utworów ogł. M. Jezienicki „O rękopisie Biblioteki królewskiej i uniwersyteckiej we Wrocławiu”, Archiwum do Dziejów Literatury i Oświaty w Polsce, t. 9 (1897), s. 287–288 i odb.

Listy

Do Konrada Celtesa, Wrocław: 26 czerwca 1499, 30 czerwca 1500, 26 października 1502, 20 stycznia 1503; wyd. H. Rupprich „Der Briefwechsel des Conrad Celtis”, Monachium 1934, Veröffentlichungen d. Komission z. Erforsch. Gesch. d. Reformation u. Gegenreformation. Humanistenbriefe, t. 3
Do K. Celtesa, Wrocław, 31 marca 1500, ogł. M. Jezienicki „Laurentii Corvini Silesii epistula ad Conradum Celtem nunc primum edita”, Eos 1896 (ten oraz 3 inne listy do K. Celtesa z lat 1501–1503 znajdowały się w kodeksie Biblioteki Nadwornej w Wiedniu, sygn. 3448)

Uwagi

↑ Niemiecka nazwa Środy Śląskiej to Neumarkt in Schlesien, co oznacza nowy targ, stąd przydomek „Nowotarski”. Polską nazwę Nowy Targ oraz niemiecką Neumarkt wymienia m.in. śląski pisarz Józef Lompa w książce „Krótki rys jeografii Szląska dla nauki początkowej” wydanej w Głogówku w 1847 roku.

Przypisy

↑ ^a ^b Dzieje Świdnicy od początku XIII wieku do 1526 roku. W: Agnieszka Dudzińska, Dobiesław Karst, Stanisław Kotełko, Jadwiga Makota, Wiesław Rośkowicz: Dzieje Świdnicy w datach. Świdnica: Muzeum Dawnego Kupiectwa, 2009, s. 31. ISBN 978-83-927888-4-3. (pol.).
↑ Scheuermann 1994 ↓, s. 265.
↑ Rada miejska. W: Heinrich Schubert: Szkice z historii miasta Świdnicy. Część I. Świdnica: DrukarniaCyfrowa.NET, 2006, s. 144. ISBN 83-60338-73-6. (pol.).

Bibliografia

Bibliografia Literatury Polskiej – Nowy Korbut, t. 2 Piśmiennictwo Staropolskie, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1964, s. 393–395.
Gerhard Scheuermann: Das Breslau Lexikon, tom I. Laumann-Verlag Dülmen, 1994.

Linki zewnętrzne

[1] Niemiecka nazwa Środy Śląskiej to Neumarkt in Schlesien, co oznacza nowy targ, stąd przydomek „Nowotarski”. Polską nazwę Nowy Targ oraz niemiecką Neumarkt wymienia m.in. śląski pisarz Józef Lompa w książce „Krótki rys jeografii Szląska dla nauki początkowej” wydanej w Głogówku w 1847 roku.

[Dudzińska-2] Dzieje Świdnicy od początku XIII wieku do 1526 roku. W: Agnieszka Dudzińska, Dobiesław Karst, Stanisław Kotełko, Jadwiga Makota, Wiesław Rośkowicz: Dzieje Świdnicy w datach. Świdnica: Muzeum Dawnego Kupiectwa, 2009, s. 31. ISBN 978-83-927888-4-3. (pol.).

[CITEREFScheuermann1994265-3] Scheuermann 1994 ↓, s. 265.

[4] Rada miejska. W: Heinrich Schubert: Szkice z historii miasta Świdnicy. Część I. Świdnica: DrukarniaCyfrowa.NET, 2006, s. 144. ISBN 83-60338-73-6. (pol.).

[a]

[1]

[2]

[3]