Turzyca pchla

Turzyca pchla
	; 1. C. pulicaris, 2. C. capitata
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	liliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rząd	wiechlinowce
Rodzina	ciborowate
Rodzaj	turzyca
Gatunek	turzyca pchla
	Nazwa systematyczna
	Carex pulicaris L.; Sp. pl. 2:972. 1753
Synonimy
	Carex psyllophora L.f.; Carex pulicaris var. caespitosa Vollm.; ; Caricinella pulicaris (L.) St.-Lag. ; Psyllophora pulicaris (L.) Schur ; Psyllophora puliciformis Montandon ; Psyllophora vulgaris Heuff. ; Vignea pulicaris (L.) Rchb
	Carex psyllophora L.f.; Carex pulicaris var. caespitosa Vollm.; ; Caricinella pulicaris (L.) St.-Lag. ; Psyllophora pulicaris (L.) Schur ; Psyllophora puliciformis Montandon ; Psyllophora vulgaris Heuff. ; Vignea pulicaris (L.) Rchb
	Multimedia w Wikimedia Commons

Turzyca pchla^[4] (Carex pulicaris L.) – gatunek byliny z rodziny ciborowatych.

Rozmieszczenie geograficzne

Występuje na terenie Europy. Sięga po najdalej na północ wysunięte skrawki kontynentu, brak jej natomiast w Europie Południowej^[5]. Przez Polskę przebiega wschodnia granica jej zasięgu. W Polsce jest rzadka, znana głównie z Pomorza Zachodniego i Dolnego Śląska, jednak większość opisanych tutaj stanowisk już nie istnieje. Znaleziona została natomiast na nowych stanowiskach na Wyżynie Małopolskiej. W Karpatach znana z kilkunastu stanowisk: w Beskidzie Makowskim, na torfowiskach Kotliny Orawsko-Nowotarskiej, u podnóża Babiej Góry w Lipnicy Małej, na Polanie Biały Potok na Podtatrzu i u podnóża Magury Małastowskiej w Beskidzie Niskim. To ostatnie stanowisko jest najdalej na wschód wysuniętym w polskich Karpatach stanowiskiem turzycy pchlej^[6].

Morfologia

Pokrój: Roślina trwała, wysokości 5–25 cm, luźnokępkowa^[6].
Łodyga: Łodyga wzniesiona lub wznosząca się, trójkanciasta, gładka, podłużnie kreskowana^[7].
Liście: Pochwy liściowe rdzawobrązowe lub jasnobrązowe. Blaszki liściowe sztywne, szczeciniaste, nieco rynienkowate, ok. 0,5 mm szerokości, trawiastozielone, błyszczące^[7].
Kwiaty: Kwiatostan z jednym szczytowym, obupłciowym kłosem długości 15–26 mm. Podsadek brak. Kłos u dołu z kilkoma kwiatami żeńskimi, u góry z męskimi. Przysadki rdzawobrązowe, z zielonym grzbietem, u góry błoniasto obrzeżone. Pęcherzyki dłuższe od przysadek, 4–5 mm długości, odstające lub zbite, brązowe, gładkie, pozbawione nerwów. Słupek z 2 znamionami, wyrastający w kątach dwóch wcześnie odpadających przysadek^[7]^[8].
Owoce: Spłaszczony orzeszek^[6].

Biologia i ekologia

Kwitnie od maja do czerwca. Występuje na zabagnionych łąkach, torfowiskach niskich i przejściowych, okrajkach torfowisk wysokich, podmokłych wrzosowiskach i jałowych murawach. Rośnie na silnie rozłożonym, słabo kwaśnym torfie lub murszu, najczęściej na glebach torfowych, rzadziej na gruntowo-glejowych^[9]. Gatunek charakterystyczny dla rzędu Caricetalia davallianae^[10]. Liczba chromosomów 2n = 58, 60^[6].

Zagrożenia i ochrona

Gatunek w Polsce objęty prawną ochroną gatunkową od 2004 r.^[11]^[12]. Umieszczony na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski (2006) w kategorii E (wymierający – krytycznie zagrożony). W wydaniu z 2016 roku otrzymał kategorię EN (zagrożony)^[13]. Znajduje się także w Polskiej Czerwonej Księdze Roślin (2001) w kategorii VU (narażony); w wydaniu z roku 2014 otrzymał kategorię EN (zagrożony)^[9].

Zagrożony jest przez osuszanie terenów podmokłych i zamianę ich na łąki i pola uprawne^[8].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-09-07] (ang.).
↑ ^a ^b The Plant List. [dostęp 2017-03-22].
↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2011-03-15].
↑ ^a ^b ^c ^d Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.
↑ ^a ^b ^c Jürke Grau, Bruno P. Kremer, Bodo M. Möseler, Gerhard Rambold, Dagmar Triebel: Gräser. Monachium: Mosaik Verlag GmbH, 1984. (niem.).
↑ ^a ^b Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Warszawa: Multico Oficyna Wyd., 2006. ISBN 978-83-7073-444-2.
↑ ^a ^b Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.
↑ WładysławW. Matuszkiewicz WładysławW., Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001, ISBN 83-01-13520-4, OCLC 749271059 .
↑ Dz.U. z 2014 r. poz. 1409 – Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin
↑ Dz.U. z 2004 r. nr 168, poz. 1764 – Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących roślin objętych ochroną
↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-09-07] (ang.).

[tpl-3] The Plant List. [dostęp 2017-03-22].

[checklist2002-4] Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.

[grin-5] Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2011-03-15].

[K-6] Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.

[grau-7] Jürke Grau, Bruno P. Kremer, Bodo M. Möseler, Gerhard Rambold, Dagmar Triebel: Gräser. Monachium: Mosaik Verlag GmbH, 1984. (niem.).

[C-8] Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Warszawa: Multico Oficyna Wyd., 2006. ISBN 978-83-7073-444-2.

[:0-9] Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.

[10] WładysławW. Matuszkiewicz WładysławW., Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001, ISBN 83-01-13520-4, OCLC 749271059 .

[rozp2014-11] Dz.U. z 2014 r. poz. 1409 – Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin

[rozp2004-12] Dz.U. z 2004 r. nr 168, poz. 1764 – Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących roślin objętych ochroną

[13] Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.

[4]

[1]

[2]

[3]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]