Tryptyk Floreins

Tryptyk Floreins (niderl. Triptiek van Jan Floreins) – tryptyk olejny na desce autorstwa niderlandzkiego malarza niemieckiego pochodzenia Hansa Memlinga, datowany na ok. 1479.

Pokłon Trzech Króli

Triptiek van Jan Floreins

Autor	Hans Memling
Data powstania	ok. 1479
Medium	olej na desce
Wymiary	46 × 57 cm
Miejsce przechowywania
Miejscowość	Brugia
Lokalizacja	Muzeum Memlinga

Pokłon Trzech Króli, 1470, muzeum Prado

Historia i opis

Obraz stanowi środkową część tryptyku. Po zamknięciu skrzydeł w gotyckim obramowaniu architektonicznym uwieczniona została po prawej stronie Święta Weronika, a po lewej Jan Chrzciciel. Lewe skrzydło otwartego tryptyku przedstawia scenę narodzenia Chrystusa, prawe scenę ofiarowania w świątyni. Temat środkowej części został zaczerpnięty z Ewangelii Mateusza (Mt 2:11) i przedstawia pokłon trzech króli. Ołtarz został zamówiony przez Jana Floreinsa, zakonnika z bogatej kupieckiej rodziny, dla szpitala św. Jana w Brugii. Donator został przedstawiony na środkowym panelu z lewej strony w czarnej sutannie z książką w ręku, a jego wiek – 36 lat został zaznaczony na jednym z kamieni.

Pokłon Trzech Króli stanowi kopię wcześniejszego dzieła artysty powstałego w 1470 roku, a znajdującego się obecnie w muzeum Prado. Memling w późniejszym dziele przedstawił dokładnie te same postacie, w takiej samej kompozycji, rezygnując jednak z postaci znajdujących się w tle po obu stronach obrazu. Pozostawił jedynie fundatora, dając więcej przestrzeni wokół postaci. Różnica widoczna jest w inaczej przedstawionym pomieszczeniu. W dziele wcześniejszym widoczne są arkady, a wśród nich stojące bydło. W obrazie z Brugii pomieszczenie jest skromniejsze. Również postacie są bardziej dopracowane i wyczuwa się swobodny, radosny nastrój, podczas gdy w madryckiej wcześniejszej wersji dominuje atmosfera uroczystej sztywności. Kompozycja obrazu stanowi również dowód na ścisłe związki malarza z innym artystą, będącym jednocześnie jego nauczycielem Rogerem van der Weydenem. Środkowa scena jest bardzo podobna do środkowego obrazu tryptyku św. Kolumbana, namalowanego dla kościoła Św. Kolumbana i obecnie znajdującego się w Monachium.

Scena przedstawiona została w sposób tradycyjny dla XV wiecznej ikonografii. Trzej królowie-mędrcy, w tym jeden czarnoskóry, składają pokłon Dzieciątku i ofiarują mu dary: złoto, kadzidło i mirrę. Zgodnie ze zwyczajem jeden z nich jest wyraźnie młodszy od pozostałych. W czasach Memlinga Trzej Królowie byli uważani za potomków Noego i przedstawiano ich jako reprezentantów trzech okresów życia człowieka, trzech ras lub trzech kontynentów. Postacie mędrców są w rzeczywistości portretami dwóch władców Burgundii, których Memling był poddanym. Z lewej strony, w czerwonej szacie, klęczy książę Burgundii Karol Śmiały. Postać całująca stopy Dzieciątka to jego poprzednik Filip Dobry. Po lewej stronie w bogatej szacie stoi św. Józef.

Bibliografia

• Przemysław Trzeciak Hans Memling, wyd. Arkady Warszawa 1977