Wikipedia

Thomas Kyd

angielski dramaturg

Thomas Kyd (ur. 3 listopada 1558, zm. 16 lipca 1594) – angielski dramaturg, autor Tragedii hiszpańskiej, jeden z najważniejszych pisarzy epoki teatru elżbietańskiego[1].

Pierwsza strona Tragedii hiszpańskiej

Życiorys

edytuj

Przez długi czas niewiele było wiadomo o Kydzie. Dopiero w 1773 r. Thomas Hawkins, jeden z pierwszych redaktorów Tragedii hiszpańskiej, odkrył, że Kyd został podany jako jej autor przez Thomasa Heywooda, autora dzieła An Apology for Actors (Obrona aktorów)[2]. Ale dopiero sto lat później niemieccy i angielscy uczeni zaczęli dostarczać więcej informacji dotyczących życia i twórczości Kyda[2]. Kyd urodził się w 1558 roku. Jego rodzicami byli urzędowy protokolant Francis Kyd i jego żona Ann (albo Agnes). Uczył się w nowo otwartej Merchant Taylors' School. Najprawdopodobniej nie miał wykształcenia uniwersyteckiego[2][1]. Przypuszczalnie bezpośrednio po ukończeniu szkoły zaczął praktykę w zawodzie ojca. Był jednak oczytany w literaturze łacińskiej[2].

Był twórcą dramatu okrucieństwa (tragedii zemsty)[3]. Inspirację czerpał przede wszystkim z twórczości Seneki[4].

W maju 1593 roku Thomas Kyd, jako bliski znajomy Christophera Marlowe'a, został aresztowany i oskarżony o obrazę uczuć religijnych[2]. Poddany torturom, próbował się bronić, zrzucając winę na towarzysza. Po śmierci Marlowe'a w gospodzie w Deptford, został zwolniony z więzienia. Złamany fizycznie i psychicznie, zmarł w nędzy.

Twórczość

edytuj

Kydowi jest przypisywane autorstwo sztuki zwanej Pra-Hamlet (lub z niemiecka Ur-Hamlet), wystawianej w Londynie w latach 80. XVI wieku, która miała być inspiracją dla Williama Szekspira przy tworzeniu Hamleta[5]. Nie zostało to jednak do dziś ostatecznie zweryfikowane przez historyków kultury, ponieważ tekst pierwotnej sztuki zaginął.

Tragedia hiszpańska Kyda jest ważna z historyczno-rozwojowego punktu widzenia, ponieważ stanowiła wzór dla wszystkich późniejszych dramatów elżbietańskich z gatunku tragedii zemsty[6]. Wykazuje ona bardzo wiele charakterystycznych cech dramaturgii elżbietańskiej. Sztuka zawiera między innymi typowe motywy i wątki, jak zbrodnia, zemsta, szaleństwo prawdziwe lub udawane, teatr w teatrze, czy obecność widma[7]. Z tego względu Kyd jest uważany[8] za ojca-założyciela angielskiego dramatu epoki renesansu i baroku, obok Christophera Marlowe'a. Tragedia hiszpańska była obecna na scenach londyńskich przez długi czas, co było ewenementem, a jej teatralne życie przedłużyły poprawki Bena Jonsona. Wobec Kyda wysuwany jest często zarzut, że nie miał on większego talentu poetyckiego i daru psychologicznego pogłębienia charakteru postaci[9]. Trzeba jednak podkreślić, że był mistrzem prowadzenia intrygi. Talent dramaturgiczny Kyda docenił T.S. Eliot[10] W przedostatniej linijce Ziemi jałowej poeta robi aluzję do tragedii Kyda, pisząc, że Hieronimo jest znowu szalony[11].

Kyd przetłumaczył też sztukę Cornelia (1594) francuskiego dramaturga Roberta Garniera[1]. Był również przynajmniej częściowo autorem tragedii domowej Arden of Feversham[1].

Thomas Kyd jest jednym z bohaterów powieści Anthony'ego Burgessa A Dead Man in Deptford (Śmierć w Deptford, 1993), znanej w Polsce z przekładu Oli i Wojciecha Kubińskich (1999).

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b c d Thomas Kyd, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2016-11-07] (ang.).
  2. ↑ a b c d e The Life of Thomas Kyd. luminarium.org. [dostęp 2016-11-07]. (ang.).
  3. ↑ Allardyce Nicoll: Dzieje dramatu. Od Ajschylosa do Anouilha, t. I, Tłumaczyli Henryk Krzeczkowski, Wacław Niepokólczycki, Jerzy Nowacki. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1975, s. 182.
  4. ↑ Belgin Şakiroğlu: Senecan Drama and Its Influence on The Spanish Tragedy and The Revenger’s Tragedy. jas.cankaya.edu.tr. [dostęp 2016-11-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-08-28)]. (ang.).
  5. ↑ Zobacz: Juliusz Kydryński, Posłowie [w:] William Shakespeare, Hamlet (Quarto 1603), Kraków 1987
  6. ↑ revenge tragedy, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2016-11-07] (ang.).
  7. ↑ Juliusz Kydryński, Od tłumacza [w:] Thomas Kyd, Tragedia hiszpańska, Kraków 1982
  8. ↑ Przemysław Mroczkowski, Historia literatury angielskiej, Wrocław 1981
  9. ↑ Anna Staniewska, Przedmowa [w:] Dramat elżbietański, tom I. Wyboru dokonała Irena Lasoniowa, Warszawa 1989
  10. ↑ T.S.Eliot, Kto to jest klasyk i inne eseje, Kraków 1998
  11. ↑ T.S. Eliot: The Waste Land. Bartleby.com. [dostęp 2016-11-07]. (ang.).

Bibliografia

edytuj
  • Thomas Kyd: Tragedia hiszpańska. Przełożył i posłowiem opatrzył Juliusz Kydryński. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1982, seria: Seria Dawnej literatury Angielskiej. ISBN 83-08-00552-7.
  • Thomas Kyd: Tragedia hiszpańska. Przełożył Zygmunt Kubiak, w: Dramat elżbietański. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1989, s. 53-160, seria: Biblioteka Poezji i Prozy. ISBN 83-06-01441-3.
  • Thomas Kyd: The Spanish Tragedy. Edited by Philip Edwards. Methuen & Co. Ltd.. [dostęp 2016-11-07]. (ang.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Thomas_Kyd&oldid=70740130”