Teizm
Teizm (gr. θεoς „bóg”) – wiara w istnienie Boga, bogów lub bogiń, którzy są osobami ingerującymi w losy świata lub jest on ich dziełem; czuwającymi nad biegiem wydarzeń lub podtrzymującymi świat w istnieniu oraz pogląd[1] filozoficzno-religijny[2] głoszący, że tacy bogowie istnieją; wiara w Boga lub bogów bez odrzucania objawienia, co jest charakterystyczne dla deizmu[3][4].
Antonimem pojęcia "teizm" jest "ateizm", czyli zaprzeczenie istnienia Boga lub bogów[1].
Relacje z religiami
edytujGłównym źródłem poglądów teistycznych są religie.
- Przykładowe religie teistyczne: chrześcijaństwo, hinduizm (większość odłamów), islam, judaizm, zaratusztrianizm.
- Istnieją również religie (oraz duchowe ścieżki) o przeciwnym do teizmu, nonteistycznym światopoglądzie: buddyzm, dżinizm, konfucjanizm, taoizm.
Klasyfikacja poglądów dotyczących istnienia Boga
edytujWyróżnia się trzy zasadnicze nurty poglądowe dotyczące istnienia Boga:
- teizm – wiara lub opinia, że istnieje Bóg lub bogowie
- ateizm – odrzucenie twierdzenia, że istnieje Bóg lub bogowie.
- agnostycyzm – opinia, że obecnie nie można jednoznacznie wskazać, czy Bóg lub bogowie istnieją, czy nie[5].
Klasyfikacja teizmu
edytujPodkategoriami teizmu są:
- politeizm – pogląd, że istnieje wielu bogów lub bogiń
- monolatria – wiara w wielu bogów, ale kult obejmuje tylko jednego z nich
- katenoteizm – specyficzny rodzaj monolatrii, w której główne bóstwo jest czczone w danym czasie
- animalizm – wiara w bogów mających sylwetkę zwierząt
- monoteizm – pogląd, że istnieje tylko jeden Bóg; jest standardową praktyką używanie słowa Bóg wielką literą, gdy odnosimy się do Boga monoteistycznych systemów wierzeń
- deizm – wiara w Boga, który nie ingeruje w losy świata
- panteizm – wiara, że Bóg jest tożsamy ze światem
- pandeizm – połączenie deizmu i panteizmu
- panenteizm – wiara, że świat jest częścią Boga
Stany przejściowe między monoteizmem a politeizmem:
- henoteizm – wiara w wielu bogów, z których jeden jest najwyższym bóstwem
Argumenty teistów
edytujUzasadnienie dla istnienia Boga przedstawiali przeważnie zwolennicy monoteistycznych religii. Do najczęstszych argumentów na rzecz wyboru teizmu należą:
- Argument kosmologiczny – zwany argumentem z Pierwszej Przyczyny. Także w wersji kalam.
- Argument teleologiczny – odwołujący się do projektu obserwowanego w przyrodzie.
- Argument ontologiczny – z pojęcia Boga.
Przypisy
edytuj
- ↑ a b Jerzy Pilikowski: Podróż w świat filozofii. WAM, Kraków 2008, s. 89. ISBN 978-83-7505-095-0.
- ↑ Teizm. [w:] Słownik Języka Polskiego PWN [on-line]. [dostęp 2013-05-06].
- ↑ Dictionary.com Online Dictionary: Theism. [dostęp 2016-10-21]. (ang.).
- ↑ Dictionary.com Online Dictionary: Deism. [dostęp 2016-11-23]. (ang.).
- ↑ www.gotquestions.pl.
Bibliografia
edytuj- Richard Swinburne, Czy istnieje Bóg? Ireneusz Ziemiński (tłum.), Poznań: W Drodze, 1999, ISBN 83-7033-370-2, OCLC 749894301.
- Stephen M. Barr "Współczesna fizyka a wiara w Boga", Techtra, 2005
- Gottfried Wilhelm Leibniz "Teodycea O dobroci Boga, wolności człowieka i pochodzeniu zła", PWN, 2001
- John Hick "Argumenty za istnieniem Boga", Społeczny Instytut Wydawniczy, Kraków, 1994
- Rafał S. Niziński "Między teizmem a panteizmem. Charlesa Hartshornea procesualna filozofia Boga" KUL, ISBN 83-7363-045-7
- Ronald Nash, "Faith & Reason. Searching for rational faith.", Zondervan Publishing House; ISBN 0-310-29401-0
Linki zewnętrzne
edytuj- Jacek Wojtysiak Ostrożna wiedza teisty
- Jacek Wojtysiak Między ślepotą człowieka a dyskrecją Boga w ramach dialogu z niewierzącymi
- "W poszukiwaniu Wielkiego Zegarmistrza" – buddyjskie spojrzenie na koncepcję osobowego stwórcy
- Trent Dougherty, Skeptical Theism, [w:] Stanford Encyclopedia of Philosophy, CSLI, Stanford University, 25 stycznia 2014, ISSN 1095-5054 [dostęp 2017-12-31] (ang.). (Teizm sceptyczny)