Wikipedia

Tatra T1

Czechosłowacki tramwaj

Tatra T1 – tramwaj wytwarzany w latach 1952–1958 w zakładach ČKD w Pradze w Czechosłowacji. W ciągu sześciu lat produkcji powstało 287 tramwajów tego typu[3]. Jest to pierwszy model tramwaju serii Tatra.

Tatra T1[1][2]
Ilustracja
Zabytkowa Tatra T1 w Pradze
Dane ogólne
Kraj produkcji

 Republika Czechosłowacka (1948–1960)

Producent

ČKD

Miejsce produkcji

Praga

Lata produkcji

1952–1958

Dane techniczne
Liczba członów

1

Długość

13 300 mm

Szerokość

2400 mm

Wysokość

3050 mm

Masa

16 600 kg

Rozstaw wózków

1000 mm
1435 mm

Rozstaw osi w wózkach

1900 mm

Układ osi

Bo’Bo’

Średnica kół

640 mm

Moc silników

4 × 44 kW

Typ silników

TM 22

Napięcie zasilania

600 V

Prędkość maksymalna

50 km/h

Wnętrze
Liczba miejsc siedzących

26

Liczba miejsc ogółem

95

Multimedia w Wikimedia Commons

Historia

edytuj

Jeszcze pod koniec lat 30 XX wieku czechosłowacki koncern ČKD powziął zamiar wdrożenia do produkcji nowoczesnego tramwaju, opartego na amerykańskiej koncepcji PCC. Na podstawie porozumienia o wymianie licencji z amerykańską firmą Westinghouse, ČKD miała otrzymać dokumentację wyposażenia elektrycznego wozów tego typu, jednakże na skutek wybuchu II wojny światowej, nastąpiło to dopiero po wojnie[4]. Wtedy też, po porównaniu różnych konstrukcji europejskich, zapadła w Czechosłowacji decyzja o wdrożeniu do produkcji wozu według koncepcji PCC. Został on opracowany w zakładach Tatra Smíchov koncernu ČKD, a prototyp wyjechał w listopadzie 1951 roku. Pierwsze wozy rozpoczęły eksploatację w Pradze już wiosną 1952 roku[4].

Konstrukcja

edytuj

T1 to silnikowy wagon tramwajowy wywodzący się konstrukcyjnie z amerykańskiej koncepcji PCC[1][2], a więc jest to jednokierunkowy, jednoczłonowy, czteroosiowy wagon z dwoma dwuosiowymi wózkami i podłogą na stałej wysokości. Po prawej stronie nadwozia zamontowano troje drzwi harmonijkowych z elektrycznym napędem. Układ drzwi umożliwiał ukierunkowaną wymianę pasażerów, tj. wsiadanie przednimi drzwiami i wysiadanie środkowymi lub tylnymi drzwiami. Miejsca siedzące miały postać dzielonych ławek z tapicerką ze skaju, umieszczonych wzdłuż linii okien (jedynie ostrawskie egzemplarze miały ławki zamontowane w poprzek linii okien).

Tramwaj fabrycznie wyposażono w pałąkowy odbierak prądu oraz w wyposażenie elektryczne TR32 z rozruchem oporowym[2]. Napięcie zasilające obwody elektryczne było równe 600 V prądu stałego; standardowo polaryzację dodatnią ma sieć trakcyjna, a ujemną szyny tramwajowe, lecz na życzenie przedsiębiorstw komunikacyjnych polaryzacja mogła zostać odwrócona (Brno, Ostrawa, Koszyce).

Z przodu tramwaju zamontowano jeden reflektor (dwa reflektory montowano fabrycznie dopiero w tramwajach typu T3). Nad dzieloną szyba przednią, ponad tablicą kierunkową, montowano czerwoną pięcioramienną gwiazdę. Prawdopodobnie z powodu mniejszej szerokości nadwozia niż w późniejszych tramwajach serii Tatra, tramwaj typu T1 określano potocznie jako žehlička[5] (pol. żelazko).

Dostawy

edytuj
Państwo Miasto Typ Lata dostaw Liczba Numery taborowe
  Republika Czechosłowacka (1948–1960) Koszyce T1 1956–1958 11 201–211
Most – Litvínov T1 1957–1958 34 201–234
Ołomuniec T1 1957–1958 10 101–110
Ostrawa T1 1955–1957 44 501–544
Pilzno T1 1955–1957 33 101–133
Praga T1 1951–1956 133 5001–5133
  Polska Warszawa T1 1955 2 501, 502
  ZSRR Rostów nad Donem T1 1957 20 301–320
Łączna liczba: 287

Eksploatacja

edytuj

Czechosłowacja

edytuj
 
Zabytkowa Tatra T1 w Ostrawie
 
Pulpit motorniczego koszyckiej Tatry T1

Dwa prototypy wyprodukowane zostały w 1951 roku i przeznaczone do testów w Pradze. Pierwszy z nich (oznaczony nr 5001) rozpoczął jazdy próbne 22 listopada 1951 roku[6], kolejny (nr taborowy 5002) rok później.

Wozy T1 eksploatowane były do lat 80. XX wieku, a ostatni został wycofany z ruchu w Pilźnie 4 kwietnia 1987 roku[7]. Obecnie zobaczyć je można na terenie Czech w muzeach w Ostrawie (nr 528), Pilźnie (nr 121) i Pradze (nr 5001 i 5002) oraz Muzeum Techniki w Brnie (nr 5064 z Pragi)[8][9][10][11]. Egzemplarze z Ostrawy, Pilzna i Pragi są czynne i uczestniczą w przejazdach okolicznościowych. Na terenie Słowacji do celów muzealnych pozostawiono wagon o nr 203 z Koszyc[12].

Polska

edytuj

Dwa egzemplarze wyprodukowane w 1955 roku zostały zakupione do Warszawy[4]. Tam zostały przebadane przez polskich konstruktorów, a podpatrzone rozwiązania przyczyniły się do budowy tramwaju Konstal 13N[13]. Następnie wozy przekazano do jazdy liniowej (nr 501 i 502), którą zakończyły w latach 60. XX wieku[14].

ZSRR

edytuj

20 egzemplarzy wyprodukowanych w 1957 roku eksploatowanych było także w Rostowie nad Donem pod numerami taborowymi 301–320.

Wagony historyczne

edytuj
Pochodzenie Numer taborowy Obecny właściciel Typ Rok produkcji Historyczny
od roku
Koszyce 203 DPMK T1 1957 1983 [12]
Ostrawa 528 DPO T1 1957 1986 [15]
Pilzno 121 PMDP T1 1956 1983 [16]
Praga 5001 DPP T1 1951 1976 [17]
5002 T1 1952 1985 [18]
5064 TMB T1 1955 1978 [19]

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b T1 [online], prazsketramvaje.cz [dostęp 2020-04-09].
  2. ↑ a b c Tramvajový motorový vůz T1 č. 528 [online], Dopravní podnik Ostrava a.s. [dostęp 2020-04-09] (cz.).
  3. ↑ Ryszard Piech: Tramwaje Tatry na przestrzeni dziejów (1). Infotram, 4 marca 2008. [dostęp 2009-10-08].
  4. ↑ a b c Michal Brunner. Nieśmiertelna Tatra T-3. „Świat Kolei”. Nr 6/1999. s. 35-36. 
  5. ↑ Michael Bereň, OBRAZEM: V roce 1951 působila jako zjevení. Teď se tramvajová legenda vrátila, „Pražský deník”, 6 stycznia 2019 [dostęp 2020-04-09] (cz.).
  6. ↑ Ústav pro českou literaturu AV ČR, v. v. i. | Digitalizovaný archiv časopisů | RudePravo/1951/11/22/4.png [online], archiv.ucl.cas.cz [dostęp 2020-04-09].
  7. ↑ Plzeňské tramvaje – www.plzensketramvaje.cz – Pilsner trams – tram fans [online], www.plzensketramvaje.cz [dostęp 2020-04-09].
  8. ↑ Plzeňské tramvaje – www.plzensketramvaje.cz – Pilsner trams – tram fans [online], www.plzensketramvaje.cz [dostęp 2020-04-09].
  9. ↑ Vůz DP Ostrava #528 (Tatra T1) | seznam-autobusu.cz [online], seznam-autobusu.cz [dostęp 2020-04-09].
  10. ↑ Vůz DP Praha #5001 (Tatra T1) | seznam-autobusu.cz [online], seznam-autobusu.cz [dostęp 2020-04-09].
  11. ↑ Vůz TMB #5064 (Tatra T1) | seznam-autobusu.cz [online], seznam-autobusu.cz [dostęp 2020-04-09].
  12. ↑ a b Vůz Dopravní podnik města Ostravy #683/II (Tatra T1) | seznam-autobusu.cz [online], seznam-autobusu.cz [dostęp 2020-04-09].
  13. ↑ Wacław Niewolański, Dzieje miejskiej komunikacji tramwajowej, „Biuletyn Techniczno – Informacyjny (Oddziału Łódzkiego Stowarzyszenia Elektryków Polskich)”, 72, s. 28–29, ISSN 2082-7377.
  14. ↑ Tramwaje Warszawskie – wagony Tatra T1 [online], tramwar.pl [dostęp 2020-04-09].
  15. ↑ Vůz DP Ostrava #528 (Tatra T1). Seznam-autobusu.cz. [dostęp 2020-01-04].
  16. ↑ Vůz PMDP #121 (Tatra T1). Seznam-autobusu.cz. [dostęp 2020-01-04].
  17. ↑ Vůz DP Praha #5001 (Tatra T1). Seznam-autobusu.cz. [dostęp 2020-01-04].
  18. ↑ Vůz DP Praha #5002 (Tatra T1). Seznam-autobusu.cz. [dostęp 2020-01-04].
  19. ↑ Vůz TMB #5064 (Tatra T1). Seznam-autobusu.cz. [dostęp 2020-01-04].

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Tatra_T1&oldid=72667019”