Szymon Kobyliński

Szymon Kobyliński, właśc. Tadeusz Szymon Kobyliński (ur. 22 maja 1927 w Warszawie, zm. 15 kwietnia 2002 tamże) – polski grafik, rysownik, karykaturzysta, satyryk, historyk, scenograf (głównie teatralny, ale także filmowy), jeden z prekursorów polskiego komiksu.

Szymon Kobyliński

Data i miejsce urodzenia	22 maja 1927 Warszawa
Data i miejsce śmierci	15 kwietnia 2002 Warszawa
Narodowość	polska
Język	polski
Alma Mater	Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie
Dziedzina sztuki	grafik, rysownik
Epoka	XX w.
Odznaczenia

Życiorys

Urodził się w rodzinie malarskiej (syn Wiktora Kobylińskiego i Wandy Jasińskiej) i po części kontynuował te tradycje. Swój pierwszy rysunek prasowy opublikował już w 1936 roku. Przed II wojną światową był uczniem Gimnazjum Wojciecha Górskiego w Warszawie. Okres wojny spędził pod Warszawą, m.in. w Mściskach. Pod koniec wojny został żołnierzem Armii Krajowej, lecz nie brał udziału w walkach. Po wyzwoleniu został absolwentem Liceum im. Powstańców Warszawy w Warszawie. Na krótko w 1945 roku służył w Milicji Obywatelskiej gminy Piekary. W drugiej połowie lat 40. studiował grafikę na warszawskiej ASP, której nie ukończył dyplomem. Na studiach należał do grupy studentów znanych jako „Bracia Łopieńscy”, do której należeli także: Ludwik Maciąg, Władysław Muszkowski (artysta-plastyk), Julian Pałka, Adam Perzyk, Kazimierz Podlasiecki i Zdzisław Witwicki. Rozpoczął następnie studia z zakresu historii sztuki na Uniwersytecie Warszawskim, których jednak nie ukończył z powodu szykan ze strony władz ZMP w okresie stalinizmu. W tym okresie rozpoczął współpracę z gazetami, przede wszystkim „Szpilkami”, oraz działał w Związku Polskich Artystów Plastyków.

Był także eseistą i pisarzem oraz autorem programów telewizyjnych i radiowych. Popularyzował polską kulturę oraz historię. Był znawcą broni i barwy Wojska Polskiego, broni białej oraz zbroi, głównie z okresu I Rzeczypospolitej. Działalność pisarską zintensyfikował zwłaszcza w latach 80., kiedy to przestał występować w telewizji, po tym jak w stanie wojennym wyemitowano, wcześniej nagrany, materiał z udziałem jego i oficerów Wojska Polskiego, sugerujący popieranie działań WRON. Zajmował się także heraldyką, zaprojektował m.in. herb Jastrzębia-Zdroju, Studzianek Pancernych i Świętochłowic.

Przewodniczył jury, które wybrało ostateczną wersję graficzną Orderu Uśmiechu, autorstwa 9-letniej Ewy Chrobak. 21 marca 1969 roku przyznano mu Order Uśmiechu, a odznaczenie i legitymację z numerem 16 odebrał 18 czerwca 1970 w Opolu z rąk Wandy Chotomskiej. Był następnie członkiem Międzynarodowej Kapituły tego Orderu. Jako pierwszemu w PRL udało się Kobylińskiemu opublikować (w Panoramie w latach 1971–1973) cykl artykułów pt. „Gawędy herbowe”, poświęconych heraldyce i polskim herbom szlacheckim (wcześniej temat ten był dopuszczany przez cenzurę tylko w pracach ściśle naukowych).

Był żonaty z Danutą Will, z którą miał syna Macieja. Palił fajkę. W 1992 otrzymał tytuł „Fajczarza Roku” od Rady Polskich Klubów Fajki. Był autorem znaku graficznego Pipe Club Warszawa. W 2003 ukazała się korespondencja między Szymonem Kobylińskim a Aleksandrą Ziółkowską-Boehm pt. Nie minęło nic, prócz lat.

Ilustracja książkowa

Zilustrował ok. 300 książek oraz wydał 20 własnych. Ilustrował najważniejsze dzieła literatury polskiej m.in. Pana Tadeusza czy Trylogię. Jest m.in. autorem portretów uzupełniających Poczet królów i książąt polskich Jana Matejki. Nie ograniczał się tylko do pozycji historycznych czy literackich, jego rysunki znalazły się w takich książkach jak: poradnik seksuologiczny, Słownik idiomów angielskich, antologia humoru półsłówek, popularnonaukowa książka o genetyce, podręczniki: dla informatyków – Konwersacyjne otoczenie programowe języka Pascal, dla fizyków Od liczb zespolonych do tensorów, spinorów, algebr Liego i kwadryk, czy wreszcie Stanisława Waltosia Proces karny. Szymon Kobyliński zilustrował m.in.:

• Walery Przyborowski, Chrobry: opowiadanie historyczne z XI wieku, Warszawa, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1959.
• Janusz Osęka, Moje bardzo dziwne przygody, Iskry 1960,
• Aleksander Drożdżyński, Mądrości żydowskie, Warszawa, Wiedza Powszechna, 1963.
• Stanisław Lem, Bajki robotów, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1964
• Mateusz Siuchniński, Szymon Kobyliński Ilustrowana kronika Polaków, De Facto 2005, ISBN 83-89667-36-3.
• Dzieje Polski: podręcznik dla klasy czwartej szkoły podstawowej (Warszawa, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1992)
• Jacek Komorowski, Od liczb zespolonych do tensorów, spinorów, algebr Liego i kwadryk (Warszawa, 1978)
• Krótka o hymnie orłach i barwach gawęda (Warszawa, Krajowa Agencja Wydawnicza, 1978)
• Zbigniew Nienacki, seria Pan Samochodzik i…, Wyd. Pojezierze 1982–1987.
• Bolesław Orłowski, Gdzie wzrok nie sięga Nasza Księgarnia, Warszawa 1982, ISBN 83-10-08101-4.
• Janusz Tazbir, Kultura polskiego baroku, Warszawa, Agencja Omnipress 1986
• Marek Sart, Śpiewnik 1914 – 1939. O mój rozmarynie. 72 Piosenki żołnierskie, ludowe i turystyczne z okresu 1914 – 1939 z nutami, Wydawnictwo Muzyczne, Warszawa, 1989
• Jan Andrzej Morsztyn, Erotyki, Warszawa: „Wema”, 1990
• 750 razy gra półsłówek (Warszawa, Wydawnictwo „Do”, 1992)
• Jerzy Urbankiewicz, Legenda jazdy polskiej tomy I i II (Łódź 1996, Wydawnictwo Wojciech Grochowalski)
• Andrzej Hamerliński-Dzierożyński, Farfałki sarmackie i romantyczne, Iskry, Warszawa 1982.
• Michalina Wisłocka, Jak kochać, jak być kochanym, Rytm 1993
• Lew Kaltenbergh, Żołnierz taty Bema, czyli opowieść siedmiogrodzka, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
• Tadeusz Przygucki, 100 lat koloru. Zakłady Przemysłu Barwników BORUTA S.A, Wydawnictwo Pryzmat, Łódź 1994

Książki z rysunkami satyrycznymi

• Sto km humoru, Wyd. Artystyczno-Graficzne Warszawa 1958
• Śmiechu warci. Zbiór karykatur ze wstępem Stanisława Lema, Wydawnictwo Horyzonty, Warszawa 1974
• Mówiąc między nami, Iskry 1982, ISBN 83-207-0407-3.
• Ostre lata (Warszawa, Sztuka Polska, 1986)
• Kawały, czyli anegdoty polityczne z PRL i nie tylko, Nowy Świat 2005, ISBN 83-7386-159-9.
• Szymon Kobyliński, Seria „Uśmiechnij się :-)” BOSZ, ISBN 978-83-7576-013-2.
• Rysunki niecenzuralne 1954–1990, Wydawnictwo: Dembiński 1990

Książki jego autorstwa

• Za dużo tematów (Olszanica, Bosz, 2009)
• Korespondencję z ostatnich lat życia zawiera publikacja Nie minęło nic prócz lat..., wraz z Aleksandrą Ziółkowską-Boehm (Warszawa, Nowy Świat, 2003) ISBN 83-7386-045-2.
• Krakowski rosolis: gawęda warszawisty (Kraków, Wydawnictwo Literackie, 2002)
• Matejko maleńki olbrzym (Amber, 1997)
• Bajki serio z menażerią (Warszawa, Orenda, 1995)
• Szymon Kobyliński uczy rysować, Iuventa, Warszawa 1992 ISBN 83-900535-0-0.
• Odpukajmy! Rzecz o ostrzegawczych przesądach polskich, wyd. Krajowa Agencja Wydawnicza, Katowice 1990
• Przez pustynię i puszczę: O ilustrowaniu klasyka (Warszawa, PIW, 1990)
• Tajemnice „Pocztu” Matejki (Warszawa, Nasza Księgarnia, 1989)
• Podszepnik rysownika, czyli Garść porad dla plastyków nastolatków (Warszawa, Młodzieżowa Agencja Wydawnicza, 1989)
• Sztacheta śledcza: galeryjka dawnych typów (Warszawa, KAW) (1989)
• Noniusz. Wspominki z życia zewnętrznego (Warszawa, Iskry, 1986)
• Pasjans erotyczny (Szczecin, Glob, 1986)
• Moje małe życie (Warszawa, WAiF, 1985)
• Po imieniu, Wyd. Iskry, Warszawa 1985
• Jej Królewska Mość Wisła (Warszawa, Interpress Warszawa 1984, ISBN 83-223-1991-6, 1986)
• Gawędy o broni i mundurze (Warszawa, Wydawnictwo MON, 1984)
• Zbrojny pies, czyli zestaw plotek (Kraków, Wydawnictwo Literackie 1982)
• Kompas cywilizacji obrazkowej, Warszawa: „Nasza Księgarnia”, 1982 ISBN 83-10-08167-7.
• Zdaniem optymisty/Zdaniem pesymisty, wspólnie z Erykiem Lipińskim Wydawnictwo Literackie
• Jak dobrze mieć sąsiada! (Warszawa, Watra, 1974)
• Proch o ścianę (Warszawa, Iskry, 1967)

Telewizja i film

Był jedną z najbardziej rozpoznawalnych postaci telewizyjnych. Od początku istnienia Telewizji Polskiej prowadził tam swoje ilustrowane gawędy. Występował zwłaszcza w programach dla młodych widzów, np. w Teleranku. Był także uczestnikiem teleturnieju Pojedynek, w którym potykał się z Bernardem Ładyszem. Wystąpił w filmie i serialu Ogniem i mieczem, gdzie zagrał senatora Mikołaja Ostroroga.

Wspólnie z Elżbietą Meksz wykonał kostiumy do serialu Janosik z 1973 r. w reżyserii Jerzego Passendorfera.

Rysunki w prasie

Rysunki Szymona Kobylińskiego drukowały periodyki polskie i zagraniczne: „Szpilki”, „Przekrój”, „Polityka (tygodnik)”, „Po prostu”, „Kulisy”, „Kultura”, „Tygodnik Solidarność”, „Punch”, „Graphis”, „Nebelspalter”, „pardon”, „Panorama”, „Dookoła Świata”, „Trybuna Wolności”.

Felietony rysunkowe Kobylińskiego w „Polityce”, dzięki którym stał się znany, ukazywały się w latach 1957–1990.

Komiksy

Był autorem komiksu Stary zegar z 1957 roku oraz trzech zeszytów z serii Przygody pancernych i psa Szarika (1970–1971). Publikował również w czasopiśmie poświęconym komiksowi Relax. Był autorem następujących komiksów:

• „Stary zegar” Biuro Wydawniczo-Propagandowe „RUCH”, Warszawa 1957,
• „Przygody pancernych i psa Szarika” (1970–1971), 3 części
• „Początki państwa Polskiego” dwa epizody z cyklu umieszczonym w czasopiśmie komiksowym „Relax”
  • „Poselstwo do Gniezna”, Relax nr 1
  • „Do grodu Kraka”, Relax nr 2
• „Historia z uśmiechem” cykl w „Relaksie” ukazała się w numerach: 1, 3, 4, 7, 8

Nagrody i odznaczenia

• Nagroda Ministra Kultury i Sztuki
• Nagroda Ministra Obrony Narodowej (zespołowa)
• Nagroda Przewodniczącego Komitetu do spraw Radia i Telewizji (dwukrotnie)
• Nagroda Związku Harcerstwa Polskiego
• Nagroda Złoty Ekran (zespołowo)
• Nagroda tygodnika „Szpilkami” (trzy Brązowe Szpilki i Złota Szpilka z Wawrzynem)
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski
• Złoty Krzyż Zasługi
• Medal Komisji Edukacji Narodowej
• Order Uśmiechu

Bibliografia

• Kto jest kim w Polsce 1989, Wydawnictwo Interpress, Warszawa 1989, s. 552
• Nie minęło nic prócz lat… Korespondencja z ostatnich lat życia z Aleksandrą Ziółkowską-Boehm (Warszawa, Nowy Świat, 2003) ISBN 83-7386-045-2.
• Szymon Kobyliński: Noniusz. Wspominki z życia zewnętrznego. Warszawa: Iskry, 1986. ISBN 83-207-0626-2.

Linki zewnętrzne

• Strona domowa Kobylińskich (z biogramem Szymona Kobylińskiego) [online], enter.com.pl/kobylisc.htm [zarchiwizowane z adresu 2008-09-19] .
• Szymon Tadeusz Kobyliński z Kobylina h. Prus [online], sejm-wielki.pl [dostęp 2020-02-17] .
• Szymon Kobyliński w bazie filmpolski.pl
• Jerzy R.J.R. Krzyżanowski Jerzy R.J.R., Transatlantycki dialog o wartosciach [online], dziennik.com [zarchiwizowane z adresu 2011-08-08] .
• Szymon Kobyliński [online], komiks.gildia.pl [dostęp 2020-02-16] .