Stanisław Wincenty Jabłonowski
Stanisław Wincenty Jabłonowski herbu Prus III (ur. styczeń 1694, zm. 25 września 1754 w Lubartowie) – książę na Ostrogu, Bułszowie, Niżniowie, Krzewinie, Płużnem, wojewoda rawski od 1735, starosta świecki, międzyrzecki (od 1731), białocerkiewski (od 1722), pisarz i poeta.
 obraz anonimowego autora | |
 Prus III | |
| Rodzina | |
|---|---|
| Data urodzenia | |
| Data i miejsce śmierci | |
| Ojciec | |
| Matka | |
| Żona |
1. Joanna z Potockich |
| Dzieci | |
| Odznaczenia | |
  
| |
Życiorys
edytujSyn wojewody ruskiego i wołyńskiego Jana Stanisława, i margrabianki Joanny de Béthune. Był bratem Jana Kajetana. Do chrztu trzymał go Jan III Sobieski.
W 1733 roku podpisał elekcję Stanisława Leszczyńskiego[1], a w listopadzie roku 1734 przystąpił do konfederacji dzikowskiej[2]. 16 kwietnia 1744 wyrobił sobie u cesarza Karola VII tytuł książęcy.
Odznaczony polskim Orderem Orła Białego w 1735, a także bawarskim Orderem św. Huberta i francuskim Orderem św. Ducha[3][4].
W rzeczywistości nie odgrywał znaczącej roli w polityce Rzeczypospolitej.
Fundator wielu budowli sakralnych, m.in. kościoła Paulinów w Niżniowie, kaplicy Jabłonowskich przy bazylice jasnogórskiej w Częstochowie, kaplicy św. Feliksa przy kościele kapucynów we Lwowie, ołtarza Pana Jezusa Miłosiernego w katedrze lwowskiej oraz współfundator wystroju kościoła karmelitów w Bołszowcach, jak również rozbudowanego pomnika ojca i epitafium małżonki w kościele jezuickim we Lwowie. Właściciel: pałaców w Krzewinie, Niżniowie oraz w Płużnem, które wzniósł od podstaw i otoczył ogrodami.
Jego pierwszą żoną była Joanna (zm. 1726), córka Jerzego Potockiego, starosty grabowieckiego i tlumackiego, drugą – Dorota (zm. 1774), córka Piotra Bronisza, kasztelana kaliskiego i starosty pyzdrskiego[5].
Twórczość
edytujDzieła literackie
edytuj- Pamiętne uprowadzenie wojska z cieśni Bukowińskiej przez J. W. Imci Pana Stanisława Jabłonowskiego, wojewody(!) i gen. ziem ruskich, hetm. w. kor. w R. P. tysiącznym sześćsetnym ośmdziesiątym piątym uczynione, a w roku tysiącznym siedmsetnym czterdziestym piątym wydane[6], Zamość 1745, (dedykowane J. A. Jabłonowskiemu)
- Siedem łez grzesznika pokutującego, z uwagami ascetycznymi, Lwów brak roku wydania, (wyd. pod allonimem nie wymienionym przez Estreichera)
- Pamiętnik... 1734-1737, rękopis: Ossolineum, sygn. 2249/III.
Mowy
edytuj- Mowa... na senatus consilium w Wschowie d. 16 Maii a. 1742[7], brak miejsca i roku wydania.
Przekłady
edytuj- Historia życia, męczeństwa i cudów ś. Jana Nepomucena, kanonika pragskiego, dla sakramentalnego spowiedzi sekretu nie przełamanym statkiem dochowanego, w rzecze Mołdawie utopionego... Drukiem podana r. 1729, a teraz z łacińskiego po polsku przetłumaczona, r. 1740,[8] Częstochowa-Jasna Góra 1740
- A. N. Amelot de la Houssaye: Tacyt polski, albo raczej moralia Tacyta nad pochlebstwem, Lwów 1744.
Przypisy
edytuj- ↑ Jerzy Dunin-Borkowski i Mieczysław Dunin-Wąsowicz, Elektorowie królów Władysława IV., Michała Korybuta, Stanisława Leszczyńskiego i spis stronników Augusta III. Lwów 1910, s. 75.
- ↑ T. 5: Oświecenie. W: Bibliografia Literatury Polskiej – Nowy Korbut. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1967, s. 13.
- ↑ Königl. Koln. Khurfürstl. und Sachsischer Hof und Staats Kalender. Drezno: 1735.
- ↑ Marta Męclewska (opr.): Kawalerowie i statuty Orderu Orła Białego 1705-2008. Zamek Królewski w Warszawie: 2008, s. 165
- ↑ Genealogia rodu Jabłonowskich
- ↑ Stanisław Jabłonowski, Pamiętne vprowadzenie woyska z Ciesni Bvkowinskiey [...] Stanisława Iabłonowskiego, woiewody y generała ziem ruskich [...] w roku [...] tysiącznym sześćsetnym ośmdziesiątym piątym vczynione, w roku tysiącznym siedmsetnym czterdziestym piątym wydane. [online], polona.pl [dostęp 2020-10-19].
- ↑ Stanisław Jabłonowski, Mowa Jaśnie Wielmożnego [...] Stanisława Iabłonowskiego, woiewody y generała ziem rawskich na senatus consilium w Schowie [!] die 16 maij anno 1742. [online], polona.pl [dostęp 2020-10-19].
- ↑ Historya zycia, męczenstwa y cudow s. Iana Nepomucena, kanonika pragskiego dla sakramentalnego spowiedzi sekretu nie przełamanym statkiem dochowanego, w rzece Moldawie utopionego [...] na starey Pradze w drukarni Karola Iana Hraba drukiem podana roku 1729, a teraz z łacińskiego po polsku przetłumaczona y na Iasney Gorze Częstochowskiey roku 1740 wydrukowana [online], polona.pl [dostęp 2020-10-19].
Bibliografia
edytuj- Andrzej Betlej, Sibi, deo, posteritati: Jabłonowscy a sztuka w XVIII wieku, Kraków, 2010. ISBN 978-83-61033-38-7. [dostęp 2017-06-11].
- Janina Dobrzyniecka, Stanisław Wincenty Jabłonowski [w:] Polski Słownik Biograficzny, 1962–1964, t. X, s. 239.
- T. 5: Oświecenie. W: Bibliografia Literatury Polskiej – Nowy Korbut. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1967, s. 13-14.
- Literatura uzupełniająca
- J. A. Jabłonowski: Museum Polonum, Lwów 1752
- "Encyklopedia powszechna" Orgelbranda: t. 12 (1863)
- A. Wołyński: Książęta Jabłonowscy w literaturze, "Tygodnik Ilustrowany" 1880 t. 2, nr 241-246, 249
- A. Brückner: Źródła do dziejów literatury i oświaty polskiej. Wiersze historyczne, "Biblioteka Warszawska" 1896 t. 1
- "Wielka encyklopedia powszechna ilustrowana": t. 31/32 (1902/1903)
- W. Dworzaczek: Genealogia, Warszawa 1959 (tabl. 154).
Linki zewnętrzne
edytuj- Dzieła Stanisława Wincentego Jabłonowskiego w bibliotece Polona