Stanisław Wigura
Stanisław Wigura (ur. 27 marca?/9 kwietnia 1903 w Żytomierzu[1] albo 9 kwietnia 1901 w Warszawie[2][3], zm. 11 września 1932 w katastrofie lotniczej pod Cierlickiem Górnym) – polski konstruktor lotniczy, inżynier i lotnik, współzałożyciel zespołu konstrukcyjnego RWD, wykładowca Politechniki Warszawskiej. Wraz z pilotem Franciszkiem Żwirką zwyciężył w międzynarodowych zawodach lotniczych Challenge 1932.
 Stanisław Wigura i Franciszek Żwirko, 1932 | |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
11 września 1932 |
| Odznaczenia | |
  
| |
Życiorys
edytuj
Od wczesnej młodości interesował się techniką i lotnictwem, był aktywnym harcerzem 2 Warszawskiej Drużyny Harcerskiej. Podczas wojny polsko-bolszewickiej służył w 1920 ochotniczo w 8. pułku artylerii polowej. Po wojnie powrócił do nauki. Ukończył w 1922 roku Gimnazjum im. Jana Zamoyskiego w Warszawie[4] i rozpoczął studia na Wydziale Mechanicznym Politechniki Warszawskiej. Był jednym z założycieli Sekcji Lotniczej Koła Mechaników Studentów Politechniki Warszawskiej, w której spotkał m.in. Stanisława Rogalskiego i Jerzego Drzewieckiego. W grudniu 1925 studenci Sekcji utworzyli warsztaty Sekcji Lotniczej, w których budowali samoloty. W 1926 Wigura i Rogalski opracowali swój pierwszy samolot WR-1 (nazwa pochodziła od ich inicjałów), zbudowany w 1927 roku.
W 1927 trójka konstruktorów: Rogalski, Wigura i Drzewiecki podjęła stałą współpracę, tworząc zespół konstrukcyjny RWD, nazwany tak od inicjałów założycieli. Wigura odpowiedzialny był w nim przede wszystkim za obliczenia konstrukcji. W 1928 zbudowali pierwszy samolot sportowy RWD-1, wyróżniony za oryginalną konstrukcję (powstał jeden egzemplarz). W 1929 roku Wigura ukończył Politechnikę, uzyskując dyplom inżyniera-mechanika. W tym samym roku uzyskał dyplom pilota sportowego w Aeroklubie Akademickim. Zespół RWD zaczął konstruować coraz bardziej udane samoloty – sportowy RWD-2 z 1929 roku zbudowano w liczbie 4 sztuk, a jego rozwinięcie RWD-4 z 1930 – w liczbie 9 sztuk. Samoloty te były aktywnie używane w polskim sporcie lotniczym początku lat trzydziestych, odnosząc pewne sukcesy.
W tym czasie Wigura zaczął też sam brać udział w sporcie lotniczym. Najbardziej znaczącym czynnikiem stała się jego przyjaźń ze starszym o 6 lat porucznikiem pilotem Franciszkiem Żwirką, w 1929 skierowanym przez władze wojskowe na stanowisko oficera łącznikowego przy Aeroklubie Akademickim.
Od tej pory Wigura najczęściej latał w załodze ze Żwirką jako mechanik. Między 9 sierpnia a 6 września 1929, na pierwszym egzemplarzu RWD-2, odbyli lot okrężny wokół Europy długości prawie 5000 km, na trasie Warszawa-Frankfurt-Paryż-Barcelona-Marsylia-Mediolan-Warszawa. 6 października, również na RWD-2, zwyciężyli w I Locie Południowo-Zachodniej Polski. W lipcu 1930 Żwirko z Wigurą na samolocie RWD-4 wzięli udział w międzynarodowych zawodach samolotów turystycznych Challenge 1930, lecz 25 lipca po przymusowym lądowaniu w Hiszpanii musieli się wycofać na skutek awarii silnika.
7 września 1930 Żwirko z Wigurą na RWD-2 ponownie zwyciężyli w II Locie Południowo-Zachodniej Polski, na przełomie września i października na RWD-4 zwyciężyli w III Krajowym Konkursie Awionetek, a na przełomie września i października 1931 na prototypie RWD-5 – w IV Krajowym Konkursie Samolotów Turystycznych.
W międzyczasie Wigura z pozostałymi konstruktorami projektował nowe samoloty: łącznikowy RWD-3 z 1930 (jeden egzemplarz), sportowy RWD-7, do bicia rekordu wysokości, z 1931 (jeden egzemplarz) i sportowy RWD-5 z 1931, zbudowany w liczbie 20 sztuk i wsławiony lotem przez Atlantyk. W 1932 roku powstał nowoczesny samolot sportowy RWD-6, przeznaczony na zawody samolotów turystycznych Challenge 1932. Wytypowany do wzięcia udziału w Challenge'u, Żwirko na swojego mechanika wybrał Wigurę. W zawodach rozegranych w dniach 20-28 sierpnia 1932 załoga Żwirko i Wigura, na RWD-6, zajęła pierwsze miejsce, wygrywając z uważanymi za faworytów załogami niemieckimi oraz reprezentacjami pozostałych krajów i przynosząc wielki sukces polskiemu lotnictwu. Było to wspólne osiągnięcie pilota i konstruktora. Na pamiątkę tego wydarzenia Święto Lotnictwa Polskiego jest obchodzone w dniu 28 sierpnia.
Wypadek
edytuj11 września 1932, lecąc na meeting lotniczy do Pragi, Franciszek Żwirko wraz ze Stanisławem Wigurą zginęli w katastrofie w lesie pod Cierlickiem Górnym koło Cieszyna na Śląsku Cieszyńskim (na Zaolziu) na terenie Czechosłowacji (obecnie miejsce to znane jest jako „Żwirkowisko”). Przyczyną wypadku było oderwanie się skrzydła samolotu RWD-6 podczas burzy.
Około 200 tysięcy ludzi zebrało się na drodze, którą postępował kondukt pogrzebowy, prowadzony przez biskupa polowego Galla z kościoła św. Krzyża na Cmentarz Powązkowski.Trumny wynieśli z kościoła na swych barkach koledzy bohaterskich lotników. Złożone zostały one na kadłubach samolotów[5]
Obaj zostali pochowani na cmentarzu Stare Powązki (aleja zasłużonych rząd 1 miejsce 12,13)[6], natomiast w Cierlicku znajduje się ich symboliczny grób oraz został ustanowiony pomnik (ufundowany przez Aeroklub Morawsko-Śląski w Ostrawie).
Ordery i odznaczenia
edytuj- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (pośmiertnie, 14 września 1932)[7]
- Złoty Krzyż Zasługi (30 sierpnia 1932)[8]
- Złota Odznaka Honorowa Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej I stopnia (pośmiertnie)[9]
Upamiętnienie
edytuj- 15 kwietnia 1933 Poczta Polska wprowadziła do obiegu znaczek o wartości 30 groszy (numer katalogowy 259) pt. Zwycięzcy Challenge'u – F. Żwirko i S. Wigura[10].
- Na pamiątkę śmierci S. Wigury i F. Żwirki w 1938 na Okęciu zbudowano niewielki kościół pod wezwaniem św. Stanisława i św. Franciszka[11].
- Tablica na domu rodzinnym przy ul. Pięknej 66 w Warszawie, odsłonięta w 1982[12].
- Ulica Żwirki i Wigury w Katowicach[13]
- Ulica Żwirki i Wigury w Lublinie
- Ulica Żwirki i Wigury w Warszawie
- Plac Żwirki i Wigury w Bielsku-Białej
- Plac Żwirki i Wigury w Tarnowskich Górach
- Ulica Żwirki i Wigury w Dukli[14]
Przypisy
edytuj- ↑ Wigura Stanisław, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2016-10-17].
- ↑ Stanisław Wigura – konstruktorski geniusz z Politechniki Warszawskiej. [dostęp 2017-12-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-12-28)].
- ↑ Zarchiwizowana kopia. [dostęp 2017-12-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-12-17)].
- ↑ W: Smolna 30. Gimnazjum im. Jana Zamoyskiego Warszawa: PIW, 1989, w spisie absolwentów rocznika 1922 na s. 343, pozycja 35. oraz fotografia nr 40. po s. 224., gdzie również podano rok matury 1922.
- ↑ Gazeta Lwowska. 1932, nr 213 – Jagiellońska Biblioteka Cyfrowa [online], jbc.bj.uj.edu.pl [dostęp 2019-12-07].
- ↑ Cmentarz Stare Powązki: ŻWIRKO, WIGURA, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2020-05-15].
- ↑ M.P. z 1932 r. nr 213, poz. 244 „za zasługi na polu organizacji i rozwoju techniki w lotnictwie”.
- ↑ M.P. z 1932 r. nr 203, poz. 237 „za zasługi na polu rozwoju lotnictwa sportowego”
- ↑ Piętnastolecie L. O. P. P.. Warszawa: Wydawnictwo Zarządu Głównego Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej, 1938, s. 290, 291.
- ↑ Andrzej Fischer, Jerzy Walocha, Katalog Polskich Znaków Pocztowych. Tom I, str 69, 2006.
- ↑ Na pamiątkę bohaterskiej śmierci lotników. „Wschód”. Nr 110, s. 6, 25 grudnia 1938.
- ↑ Stanisław Ciepłowski: Wpisane w kamień i spiż. Inskrypcje pamiątkowe w Warszawie XVII–XX w.. Warszawa: Argraf, 2004, s. 217. ISBN 83-912463-4-5.
- ↑ Główny Urząd Statystyczny: Rejestr TERYT. Wyszukiwanie. eteryt.stat.gov.pl. [dostęp 2023-12-06]. (pol.).
- ↑ Dukla - Żwirki i Wigury 1. fotopolska.eu. [dostęp 2024-09-04]. (pol.).
Bibliografia
edytuj- Odznaczenie ś.p. por. Żwirko i inż. Wigury orderami Polonia Restituta. „Gazeta Lwowska”, s. 2, Nr 213 z 17 września 1932.
- Życiorys Stanisława Wigury. cierlicko.unas.cz. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-12-17)].