Spółgłoska szczelinowa dwuwargowa dźwięczna
Spółgłoska szczelinowa dwuwargowa dźwięczna – rodzaj dźwięku spółgłoskowego występujący w językach naturalnych. W międzynarodowej transkrypcji fonetycznej IPA oznaczana symbolem [β].
| Numer IPA | 127 | |||
|---|---|---|---|---|
| β | ||||
| Jednostka znakowa |
β | |||
| Unikod |
U+03b2 | |||
| UTF-8 (hex) |
ce b2 | |||
| Inne systemy | ||||
| X-SAMPA | B | |||
| Kirshenbaum | B | |||
| IPA Braille↗ | ⠨⠃ | |||
| Przykład | ||||
| informacje • pomoc | ||||
| ||||
| Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu. | ||||
Artykulacja
edytujOpis
edytujW czasie artykulacji podstawowego wariantu [β]:
- modulowany jest prąd powietrza wydychanego z płuc, czyli artykulacja tej spółgłoski wymaga inicjacji płucnej i egresji,
- tylna część podniebienia miękkiego zamyka dostęp do jamy nosowej, prąd powietrza uchodzi przez jamę ustną
- prąd powietrza w jamie ustnej przepływa ponad całym językiem lub przynajmniej powietrze uchodzi wzdłuż środkowej linii języka
- dolna warga zbliża się do górnej wargi, tworząc płaską szczelinę; szczelina ta jest na tyle wąska, że przepływ powietrza wydychanego z płuc tworzy charakterystyczny szum
- wiązadła głosowe periodycznie drgają - spółgłoska ta jest dźwięczna
- pozycja języka i ust może zależeć od kontekstu, w jakim występuje głoska
Warianty
edytujOpisanej powyżej artykulacji może towarzyszyć dodatkowo:
- wzniesienie środkowej części grzbietu języka w stronę podniebienia twardego, mówimy wtedy o spółgłosce zmiękczonej (spalatalizowanej): [βʲ]
- wzniesienie tylnej części grzbietu języka w kierunku podniebienia tylnego, mówimy spółgłosce welaryzowanej: [βˠ]
- zaokrąglenie warg, mówimy wtedy o labializowanej spółgłosce [βʷ]
Artykulacja spółgłoski szczelinowej [β] różni się od artykulacji spółgłoski wargowo-zębowej [v] tylko miejscem powstania szczeliny.
Przykłady
edytuj- w języku cziczewa: Malaŵi [malaβi] "Malawi"
- w języku turkmeńskim: watan [βaˈtan] "kraj"
Terminologia
edytujSpółgłoska szczelinowa dwuwargowa to inaczej spółgłoska frykatywna bilabialna.
Spółgłoska półotwarta dwuwargowa
edytujW niektórych językach występuje spółgłoska półotwarta dwuwargowa, w czasie artykulacji której szczelina między wargami jest większa. Nie ma dla niej odrębnego symbolu w IPA. Gdy niezbędne jest odróżnienie jej od spółgłoski szczelinowej, stosuje się zapis ze znakiem diakrytycznym wskazującym na szerszą szczelinę: [β̞].
Artykulacja
edytujOpis
edytujW czasie artykulacji podstawowego wariantu [β̞]:
- modulowany jest prąd powietrza wydychanego z płuc, czyli artykulacja tej spółgłoski wymaga inicjacji płucnej i egresji,
- tylna część podniebienia miękkiego zamyka dostęp do jamy nosowej, prąd powietrza uchodzi przez jamę ustną
- prąd powietrza w jamie ustnej przepływa ponad całym językiem lub przynajmniej powietrze uchodzi wzdłuż środkowej linii języka
- odległość między wargami nie jest na tyle mała, by wywołać turbulentny przepływ powietrza - jest to spółgłoska półotwarta.
- wiązadła głosowe periodycznie drgają, spółgłoska ta jest dźwięczna
- pozycja języka i ust może zależeć od kontekstu, w jakim występuje głoska.
Przykłady
edytuj- w języku hiszpańskim[1]: lavar [läˈβ̞äɾ] "myć"
- w języku limburskim[2][3][4][5]: wèlle [ˈβ̞ɛ̝lə] "chcieć" (wyraz z dialektu Maastricht)
Przypisy
edytuj- ↑ Eugenio Martínez-Celdrán, Ana María Fernández-Planas, Josefina Carrera-Sabaté. Castilian Spanish. „Journal of the International Phonetic Association”. 33, s. 257, 2003. DOI: 10.1017/S0025100303001373. (ang.).
- ↑ Carlos Gussenhoven, Flor Aarts. The dialect of Maastricht. „Journal of the International Phonetic Association”. 29, s. 155, 1999. DOI: 10.1017/S0025100300006526. (ang.).
- ↑ Linda Heijmans, Carlos Gussenhoven. The Dutch dialect of Weert. „Journal of the International Phonetic Association”. 28, s. 107, 1998. DOI: 10.1017/S0025100300006307. (ang.).
- ↑ Jörg Peters. The dialect of Hasselt. „Journal of the International Phonetic Association”. 36, s. 117, 2006. DOI: 10.1017/S0025100306002428. (ang.).
- ↑ Jo Verhoeven. The Belgian Limburg dialect of Hamont. „Journal of the International Phonetic Association”. 37 (2), s. 219, 2007. DOI: 10.1017/S0025100307002940. (ang.).