Smolnik (powiat sanocki)
Smolnik (j. łemkowski Смільник) – wieś w Polsce położona na prawym brzegu Osławy leży w wąskiej górskiej dolinie, w województwie podkarpackim, w powiecie sanockim, w gminie Komańcza[4][5]. We wsi znajduje się Schronisko „Nad Smolnikiem” i lądowisko dla awionetek i szybowców.
| wieś | |
.jpg) Cerkiew w Smolniku | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2020) |
170[2] |
| Strefa numeracyjna |
13 |
| Kod pocztowy |
38-543[3] |
| Tablice rejestracyjne |
RSA |
| SIMC |
0354465[4] |
Położenie na mapie województwa podkarpackiego  | |
Położenie na mapie Polski  | |
 49°15′41″N 22°07′20″E/49,261389 22,122222[1]
| |
Wieś prawa wołoskiego w drugiej połowie XV wieku[6]. Wieś królewska położona na przełomie XVI i XVII wieku w ziemi sanockiej województwa ruskiego[7], w drugiej połowie XVII wieku należała do starostwa krośnieńskiego[8]. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa krośnieńskiego.
Geografia
edytujWieś graniczy z Wolą Michową.
Przez wieś prowadzi częściowo utwardzona droga do wsi Rzepedź.
Na zboczu grzbietu Maguryczne nad Smolnikiem funkcjonuje schronisko turystyczne i trawiaste lądowisko dla samolotów i szybowców.
Historia
edytujWieś lokowana na prawie wołoskim w roku 1511 przez hetmana koronnego i wojewodę krakowskiego Mikołaja Kamienieckiego. W roku 1565 wieś liczyła 28¾ łana powierzchni. Do roku 1772 województwo ruskie, ziemia sanocka. Od 1772 należał do cyrkułu leskiego, a następnie sanockiego w Galicji, następnie do 1918 powiat leski. W roku 1876 wieś liczyła 1032 mieszkańców (w tym 53 Żydów) oraz 156 domów. Od listopada 1918 do stycznia 1919 Republika Komańczańska.
W II Rzeczypospolitej wieś w powiecie leskim województwa lwowskiego. W latach 1944–1947 ze względu na górskie położenie była ona schronieniem dla oddziałów UPA. Po wysiedleniu tutejszych Ukraińców do ZSRR banderowcy spalili większość gospodarstw[9]. Zachowało się kilka chat połemkowskich.
Religia
edytujParafia łacińska w Bukowsku do roku 1947, obecnie w parafii św. Apostołów Piotra i Pawła w Nowym Łupkowie. Parafia unicka w miejscu, diecezja przemyska, dekanat jaśliski, do roku 1947 parafia obejmowała jeszcze Mików.
W niewielkim Smolniku żyją dziś mieszkańcy należący aż do pięciu wyznań: rzymscy katolicy, grekokatolicy, prawosławni, Świadkowie Jehowy oraz wyznawcy Kryszny.
Transport
edytujWieś leży w pobliżu drogi wojewódzkiej nr 897. Przez wieś prowadzi droga do Mikowa i dalej do Rzepedzi. Aby dotrzeć tędy do Rzepedzi należy przeprawić się przez brody na Osławie. Do Smolnika dociera kolej wąskotorowa. W 2009 roku wybudowano peron na stacji kolejki leśnej i przywrócono ruch pociągów, który zawieszono jednak już w 2011. Peron umiejscowiony jest przy rozgałęzieniu torów do Rzepedzi, Nowego Łupkowa, Cisnej. Przez Smolnik prowadzi czarno-żółty pieszy szlak turystyczny Szlak śladami dobrego wojaka Szwejka z Przełęczy Radoszyckiej do Komańczy i dalej w kierunku Sanoka.
Smolnik w literaturze
edytuj- Łuny w Bieszczadach. W połowie marca 1947 nieopodal wsi UPA dokonała masakry 14 żołnierzy Wojska Polskiego z 34 pułku piechoty, w większości rannych. Jeńców obdartych z mundurów, w samej tylko bieliźnie, ze śladami tortur, ścinano toporem na specjalnie przygotowanym klocu. Egzekucji dokonywali młodzi upowcy, dla których był to „chrzest bojowy”. Sotenny „Chrin” własnoręcznie z pistoletu zabił dowódcę kompanii porucznika Wierzbickiego. Opis ten został przez autora wymyślony na potrzeby opowiadania i nie znalazł potwierdzenia w badaniach historyków[10]. W roku 1961 na podstawie powieści w plenerach Smolnika nakręcono film E. i Cz. Petelskich Ogniomistrz Kaleń.
- Stanisław Żurek – „UPA w Bieszczadach”, Wrocław 2007 ISBN 978-83-89684-14-1[11]
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 125418
- ↑ Raport o stanie gminy za rok 2020. Stan ludności 31.12.2020 str.3 [dostęp 2022-01-17].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1165 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b GUS. Wyszukiwarka TERYT.
- ↑ Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
- ↑ Grzegorz Jawor, Osady prawa wołoskiego i ich mieszkańcy na Rusi Czerwonej w późnym średniowieczu, Lublin 2000, s. 212, 223.
- ↑ Atlas historyczny Rzeczypospolitej Polskiej wydany z zasiłkiem Akademii Umiejętności w Krakowie, [T. 1], Epoka przełomu z wieku XVI-ego na XVII-sty. Dział II-gi. „Ziemie Ruskie” Rzeczypospolitej, Dział opracowany przez Aleksandra Jabłonowskiego [...], k. 4.
- ↑ Lustracja województwa ruskiego 1661–1665. Cz. 1, Ziemia Przemyska i Sanocka, wydali Kazimierz Arłamowski i Wanda Kaput, Wrocław-Warszawa-Kraków 1970, s. 279.
- ↑ Szczepan Siekierka, Henryk Komański, Krzysztof Bulzacki, Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w województwie lwowskim 1939–1947, Wrocław: Stowarzyszenie Upamiętnienia Ofiar Zbrodni Ukraińskich Nacjonalistów, 2006, s. 405, ISBN 83-85865-17-9, OCLC 77512897.
- ↑ Należy zaznaczyć, że „Łuny w Bieszczadach” są tylko powieścią, i nie mogą być wykorzystywane w badaniach historycznych – w leksykonie Ministerstwa Obrony Narodowej „W walce ze zbrojnym podziemiem 1945-1947” pod redakcją Marii Turlejskiej z 1972 roku nie odnotowano takiego zdarzenia.
- ↑ Książki nie można traktować jako źródła historycznego ze względu na to, że autor nie jest historykiem, lecz poetą [1], a jego krwawe opisy nie zostały zweryfikowane przez żadnego naukowca-historyka.
- ↑ Wieś Smolnik w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2018-04-24], liczba ludności na podstawie danych GUS.
- ↑ GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.. [dostęp 2018-04-24].
Linki zewnętrzne
edytuj- Smolnik (1), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. X: Rukszenice – Sochaczew, Warszawa 1889, s. 910.
- Smolnik, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 599.
- Mapa katastralna wsi Smolnik z 1852