Referendum na Białorusi w 1996 roku

Referendum na Białorusi w 1996 roku – sfałszowane referendum przeprowadzone 24 listopada 1996 roku. W referendum zadano obywatelom 7 pytań.

Referendum na Białorusi w 1996 roku

Państwo	Białoruś
Rodzaj	referendum ogólnokrajowe
Data przeprowadzenia	24 listopada 1996
poprzednie: Referendum na Białorusi w 1995 roku następne: Referendum na Białorusi w 2004 roku

Okoliczności rozpisania

Celem referendum była głęboka transformacja systemu politycznego Białorusi, sprowadzająca się do jego zdominowania przez prezydenta, zalegalizowanie przedłużenia kadencji prezydenta Alaksandra Łukaszenkioraz rozszerzenie jego uprawnień.

Reakcje opozycji

Według Siarhieja Kalakina, szefa komunistycznej frakcji w parlamencie, od 20 do 50% głosów zostało sfałszowane. Zastępca szefa frakcji komunistycznej parlamentu w 1996 r. powiedział, że referendum doprowadziło do podporządkowania sobie wszystkich organów władzy przez prezydenta. Białoruskie władze zaprzeczyły fałszerstwom wyborczym.

Pytania i wyniki

1. Czy jesteś za przeniesieniem święta niepodległości Republiki Białorusi na dzień wyzwolenia Białorusi w wielkiej wojnie ojczyźnianej 3 lipca?

2. Czy jesteś za nowelizacją konstytucji zaproponowaną przez prezydenta Alaksandra Łukaszenkę?

3. Czy jesteś za swobodnym i nielimitowanym obrotem ziemią?

4. Czy jesteś za zniesieniem kary śmierci na terenie Republiki Białorusi?

5. Czy chcesz przyjęcia zmian i uzupełnień w Konstytucji Republiki Białorusi sugerowanych przez komunistów i rolną frakcję w Radzie Najwyższej?

6. Czy przywódcy terenowych organów władzy wykonawczej powinni być wybierani bezpośrednio przez mieszkańców w odpowiedniej administracyjnej jednostce terytorialnej?

7. Czy zgadzają się Państwo na to, że finansowanie wszystkich gałęzi władzy państwowej musi być przeprowadzone w sposób otwarty i przejrzysty i tylko z budżetu państwa?

Wyniki referendum prezydenckiego

Pytania	Głosy za	Głosy przeciw	Głosy nieważne
Czy jesteś za przeniesieniem święta niepodległości Republiki Białorusi na dzień wyzwolenia Białorusi w wielkiej wojnie ojczyźnianej 3 lipca?	88.18%	10.46%	1,36%
Czy jesteś za nowelizacją konstytucji zaproponowaną przez prezydenta Alaksandra Łukaszenkę?	70,45%	9,39%	20,16%
Czy jesteś za swobodnym i nielimitowanym obrotem ziemią?	15.35%	82.88%	1,77%
Czy jesteś za zniesieniem kary śmierci na terenie Republiki Białorusi?	17.93%	82.88%	?

Wyniki referendum Rady Najwyższej

Pytania	Głosy za	Głosy przeciw	Głosy nieważne
Czy chcesz przyjęcia zmian i uzupełnień w Konstytucji Republiki Białorusi sugerowanych przez komunistów i rolną frakcję w Radzie Najwyższej?	7,93%	71,2%	20,87%
Czy przywódcy terenowych organów władzy wykonawczej powinni być wybierani bezpośrednio przez mieszkańców w odpowiedniej administracyjnej jednostce terytorialnej?	28.14%	69.92%	1,94%
Czy zgadzają się Państwo na to, że finansowanie wszystkich gałęzi władzy państwowej musi być przeprowadzone w sposób otwarty i przejrzysty i tylko z budżetu państwa?	32.18%	65,85%	1,97%

Fałszerstwa

1. Referendum lokalne: komisje powinny być tworzone przez lokalne organy ustawodawcze nie później niż na miesiąc przed referendum. W rzeczywistości zostały utworzone 5–7 dni wcześniej.
2. W najważniejszym terminie referendum prezydent Łukaszenka usuwa niezgodnie z prawem przewodniczącego Centralnej Komisji Wyborczej Wiktara Hanczara z urzędu. Prace komisji są sparaliżowane.
3. Na początku głosowania (9 listopada) do lokali wyborczych nie zostały dostarczone proponowane zmiany i uzupełnienia do Konstytucji, więc obywatele nie wiedzieli za czym głosowali.
4. Wiele głosów oddanych było przedterminowo. W efekcie w dniu referendum prawie jedna czwarta wyborców już głosowała, co dawało pole do nadużyć.
5. Karty do głosowania zostały wydrukowane przez Biuro Prezydenta Republiki Białorusi. Zabrano je do lokali wyborczych bez przechodzenia przez Centralną Komisję Wyborczą i oddziały regionalne.
6. Referendum nie zostało sfinansowane z budżetu państwa, ale z nieznanych nielegalnych składek Centralnej Komisji Wyborczej.
7. Odnotowano jednostronne prowadzenie agitacji i propagandy na rzecz stanowiska prezydenta Łukaszenki.
8. W niektórych przypadkach agitacja była prowadzona bezpośrednio w lokalach wyborczych;
9. W dniu referendum międzynarodowym obserwatorom, przedstawicielom partii politycznych i organizacji publicznych utrudniono monitorowanie głosowania: nie byli wpuszczani do lokali wyborczych, nie podano wymaganych informacji;
10. Miały miejsce liczne naruszenia prawa w lokalach wyborczych, takie jak: brak kabin do tajnego głosowania, brak poprawek i uzupełnień do projektu Konstytucji, wyborcy mogli głosować bez konieczności przedstawiania dokumentów tożsamości, plomby na urnach zostały uszkodzone, znaleziono dowody fałszerstwa podpisów wyborców.

Bibliografia

• Rafał Czachor, Polityczno-prawne konsekwencje referendum listopadowego 1996 roku w Republice Białoruś, [w:] S. Jaczyński, R. Pęksa (red.), Stosunki polsko-białoruskie. Tom 1 Historia i polityka, Siedlce 2009, s. 59–68, ISBN 978-83-7051-555-3.
• Michał Kacewicz Łukaszenko Dyktator w Kołchozie Białoruś ISBN 978-83-7558-112-6.

Linki zewnętrzne

• Ці быў рэфэрэндум 1996 году паваротным пунктам?
• Informacje o referendum z 1996 roku na portalu Karta'97. charter97.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2003-01-23)].