Recepta

Recepta – pisemne zlecenie lekarza, lekarza dentysty, lekarza weterynarii, pielęgniarki, położnej, felczera lub farmaceuty dla farmaceuty lub technika farmaceutycznego, a także (w mniejszym stopniu) dla chorego, dotyczące leków, które mają zostać użyte w leczeniu. W Polsce recepty wypisuje się stosując zarówno język polski jak i łaciński.

Wystawianie recept reguluje Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 23 grudnia 2020 r. w sprawie recept (Dz.U. z 2023 r. poz. 487), na mocy którego obowiązuje co do zasady wystawianie e-recept, poza ściśle określonymi przypadkami, kiedy dopuszczalne jest wystawienie recepty papierowej. Wzór tej ostatniej określa załącznik nr 6 do wyżej wymienionego Rozporządzenia. Wymiary recept nie mogą być mniejsze niż 200 mm długości i 90 mm szerokości (§ 6 ust. 1 Rozporządzenia).

Części recepty

Inscriptio

Inscriptio, czyli nagłówek powinien zawierać dane dotyczące podmiotu wykonującego działalność leczniczą albo zakładu leczniczego dla zwierząt, w którym pacjent jest leczony, a w szczególności jego nazwę, adres, telefon oraz pierwsze 9 cyfr identyfikatora REGON. W przypadku recepty wystawionej z adnotacją pro auctore (dla siebie) albo pro familia (dla określonych członków najbliższej rodziny), dane te zastąpione są danymi osoby wystawiającej.

W przypadku recepty papierowej, w tej części znajduje się również unikalny numer recepty zbudowany z dwudziestu dwóch cyfr, z których:

1. dwie pierwsze cyfry stanowią oznaczenie wersji wzoru recepty dla druków recept posiadających unikalne numery identyfikujące recepty przydzielone przez oddział wojewódzki Funduszu; cyfry te to:
   1. w przypadku lekarzy i felczerów – 02, z zastrzeżeniem podpunktu 4,
   2. w przypadku pielęgniarek i położnych – 03,
   3. w przypadku farmaceutów – 04,
   4. 07 – jeżeli unikalny numer identyfikujący receptę jest przekazywany wojewódzkiemu inspektorowi farmaceutycznemu w przypadku, o którym mowa w § 4 ust. 11 rozporządzenia;
2. cyfry trzecia i czwarta stanowią identyfikator właściwego oddziału wojewódzkiego Funduszu określony w załączniku nr 2 do rozporządzenia;
3. cyfry od piątej do dwudziestej są ustalane przez Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia i tworzą unikalny numer w ramach danego oddziału wojewódzkiego Funduszu;
4. cyfra dwudziesta pierwsza przyjmuje wartość:
   1. „8” – dla recept na leki posiadające kategorię dostępności „Rp”, środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego i wyroby medyczne podlegające refundacji,
   2. „9” – dla recept na leki posiadające kategorię dostępności „Rpw”,
   3. „5” – dla recept na leki posiadające kategorię dostępności „Rp”, środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego i wyroby medyczne podlegające refundacji, ordynowane samodzielnie przez pielęgniarki i położne,
   4. „6” – dla recept na leki posiadające kategorię dostępności „Rp”, środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego i wyroby medyczne podlegające refundacji, ordynowane przez pielęgniarki i położne w ramach realizacji zleceń lekarskich (kontynuacja),
   5. „7” – dla recept na leki posiadające kategorię dostępności „Rp” zawierające środki odurzające lub substancje psychotropowe, o których mowa w ustawie o przeciwdziałaniu narkomanii, niepodlegające refundacji;
5. cyfra dwudziesta druga jest cyfrą kontrolną obliczaną według algorytmu określonego w części II załącznika nr 5 do rozporządzenia.

Nomen aegroti

Część zawierająca informacje o chorym. Znajduje tu się jego imię i nazwisko, adres, numer PESEL (może być w postaci kodu kreskowego), w przypadku dzieci (do 18. roku życia) wiek. Obecnie w Polsce do tej części należą również oznaczenia dotyczące ubezpieczenia zdrowotnego (kod oddziału wojewódzkiego NFZ, symbol państwa przy wystawianiu recept na mocy przepisów o koordynacji), uprawnień dodatkowych pacjenta z uwagi na przynależność do odpowiedniej grupy pacjentów (np. honorowych dawców krwi, czy inwalidów wojennych).

WYKAZ ODDZIAŁÓW WOJEWÓDZKICH NFZ

Kod funduszu	Nazwa oddziału funduszu wojewódzkiego
01	Dolnośląski Oddział Narodowego Funduszu Zdrowia we Wrocławiu
02	Kujawsko-Pomorski Oddział Narodowego Funduszu Zdrowia w Bydgoszczy
03	Lubelski Oddział Narodowego Funduszu Zdrowia w Lublinie
04	Lubuski Oddział Narodowego Funduszu Zdrowia w Zielonej Górze
05	Łódzki Oddział Narodowego Funduszu Zdrowia w Łodzi
06	Małopolski Oddział Narodowego Funduszu Zdrowia w Krakowie
07	Mazowiecki Oddział Narodowego Funduszu Zdrowia w Warszawie
08	Opolski Oddział Narodowego Funduszu Zdrowia w Opolu
09	Podkarpacki Oddział Narodowego Funduszu Zdrowia w Rzeszowie
10	Podlaski Oddział Narodowego Funduszu Zdrowia w Białymstoku
11	Pomorski Oddział Narodowego Funduszu Zdrowia w Gdańsku
12	Śląski Oddział Narodowego Funduszu Zdrowia w Katowicach
13	Świętokrzyski Oddział Narodowego Funduszu Zdrowia w Kielcach
14	Warmińsko-Mazurski Oddział Narodowego Funduszu Zdrowia w Olsztynie
15	Wielkopolski Oddział Narodowego Funduszu Zdrowia w Poznaniu
16	Zachodniopomorski Oddział Narodowego Funduszu Zdrowia w Szczecinie

WYKAZ UPRAWNIEŃ DODATKOWYCH PACJENTA

Oznaczenie	Grupa osób	Ulga	Podstawa prawna
AZ	Pracownicy i byli pracownicy zakładów produkujących wyroby zawierające azbest.	Przysługuje im bezpłatnie zaopatrzenie w leki związane z chorobami wywołanymi pracą przy azbeście.	Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 8 marca 2012 r. w sprawie recept lekarskich (Dz.U. z 2014 r. poz. 319)
BW	Pacjenci, którzy posiadają uprawnienia do świadczeń opieki zdrowotnej na podstawie decyzji wójta (burmistrza, prezydenta) gminy właściwej ze względu na miejsce ich zamieszkania.		Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 8 marca 2012 r. w sprawie recept lekarskich (Dz.U. z 2014 r. poz. 319)
CN	Nieubezpieczone kobiety podczas ciąży, porodu lub połogu.	Przysługuje im zaopatrzenie w leki, środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego i wyroby medyczne związane z ciążą, porodem i połogiem.	Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 8 marca 2012 r. w sprawie recept lekarskich (Dz.U. z 2014 r. poz. 319)
DN	osoby nieubezpieczone do ukończenia 18 roku życia.		Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 8 marca 2012 r. w sprawie recept lekarskich (Dz.U. z 2014 r. poz. 319)
IB	inwalidzi wojenni oraz osoby represjonowane, ich małżonkowie pozostający na ich wyłącznym utrzymaniu, wdowy i wdowcy po poległych żołnierzach i zmarłych inwalidach wojennych oraz osoby represjonowane, uprawnione do renty rodzinnej, a także cywilne niewidome ofiary działań wojennych.	Przysługuje im bezpłatne zaopatrzenie w leki w kategoriach dostępności „Rp” lub „Rpz” oraz środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego objęte refundacją, dopuszczone do obrotu na terytorium Polski.	Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 8 marca 2012 r. w sprawie recept lekarskich (Dz.U. z 2014 r. poz. 319)
IW	inwalidzi wojskowi.	Przysługuje im bezpłatne – do wysokości limitu finansowania ze środków publicznych – zaopatrzenie w leki objęte wykazem leków refundowanych w kategoriach: lek, środek spożywczy specjalnego przeznaczenia żywieniowego, wyrób medyczny dostępny w aptece na receptę w całym zakresie zarejestrowanych wskazań i przeznaczeń.	Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 8 marca 2012 r. w sprawie recept lekarskich (Dz.U. z 2014 r. poz. 319)
PO	żołnierze, którzy odbywają zasadniczą służbę wojskową, przeszkolenie wojskowe, ćwiczenia wojskowe oraz pełnią służbę kandydacką, służbę przygotowawczą lub służbę wojskową w razie ogłoszenia mobilizacji i w czasie wojny – o ile nie podlegają obowiązkowemu ubezpieczeniu z innego tytułu.	Przysługuje im bezpłatne – do wysokości limitu finansowania – zaopatrzenie w leki objęte refundacją w kategoriach: lek, środek spożywczy specjalnego przeznaczenia żywieniowego, wyrób medyczny dostępny w aptece na receptę w całym zakresie zarejestrowanych wskazań i przeznaczeń oraz leki recepturowe.	Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 8 marca 2012 r. w sprawie recept lekarskich (Dz.U. z 2014 r. poz. 319)
DN	Dzieci obywatelstwa polskiego do ukończenia 18 roku życia.	Bezpłatne udzielanie świadczeń zdrowotnych.	Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 8 marca 2012 r. w sprawie recept lekarskich (Dz.U. z 2014 r. poz. 319)
IN	Pacjenci inni niż ubezpieczeni, którzy posiadają uprawnienia do bezpłatnych świadczeń opieki zdrowotnej. Uzależnieni od narkotyków, alkoholu, osoby z zaburzeniami psychicznymi (zagrażający zdrowiu lub życiu), cudzoziemiec umieszczony w strzeżonym ośrodku lub przebywający w areszcie dla cudzoziemców, chorzy na choroby zakaźne.		Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 8 marca 2012 r. w sprawie recept lekarskich (Dz.U. z 2014 r. poz. 319)
WP	Żołnierze zawodowi, o których mowa w przepisach ustawy o obronie Ojczyzny, w trakcie szkoleń poligonowych i ćwiczeń wojskowych (rejsów, lotów).	Przysługują im bezpłatne świadczenia zdrowotne i bezpłatne zaopatrzenie w: – refundowane w całym zakresie zarejestrowanych wskazań i przeznaczeń leki, środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego i wyroby medyczne dostępne w aptece na receptę; – leki recepturowe; – określone w przepisach o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej leki oznaczone symbolem OTC (wydawane bez przepisu lekarza) oraz wyroby medyczne i ich wyposażenie – w rozumieniu przepisów ustawy o wyrobach medycznych.	Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 8 marca 2012 r. w sprawie recept lekarskich (Dz.U. z 2014 r. poz. 319)
	Żołnierze odbywający zasadniczą służbę wojskową, przeszkolenie wojskowe, ćwiczenia wojskowe, kandydaci na żołnierzy zawodowych oraz pełniący służbę przygotowawczą lub służbę wojskową w razie ogłoszenia mobilizacji i w czasie wojny.	Są objęci obowiązkiem ubezpieczenia zdrowotnego na zasadach określonych w ustawie o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. Przysługuje im bezpłatne zaopatrzenie w produkty lecznicze, wyroby medyczne i ich wyposażenie, w rozumieniu przepisów ustawy o wyrobach medycznych (inne niż oznaczone znakiem „Rp” – wydawane z przepisu lekarza), finansowane z budżetu państwa z części pozostającej w dyspozycji ministra obrony narodowej. Wykaz produktów leczniczych oznaczonych symbolem OTC i wyrobów wydawanych bezpłatnie oraz sposób i tryb ich finansowania określa rozporządzenie ministra obrony narodowej.
	Żołnierze pełniący służbę przygotowawczą oraz członkowie ich rodzin.	Przysługują im uprawnienia przewidziane dla żołnierzy zasadniczej służby wojskowej i członków ich rodzin na zasadach określonych w art. 118 – 132 ustawy o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej.
	Absolwenci szkół wyższych odbywających przeszkolenie wojskowe oraz członkowie ich rodzin.	Przysługują im uprawnienia przewidziane dla żołnierzy zasadniczej służby wojskowej i członków ich rodzin na zasadach określonych w art. 118 – 132 ustawy o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej.
	Osoby odbywające służbę w obronie cywilnej, które zachorowały lub doznały uszczerbku na zdrowiu podczas lub w związku z jej odbywaniem albo w bezpośredniej drodze do miejsca jej odbywania lub w drodze powrotnej.	Przysługuje im prawo do bezpłatnego korzystania ze świadczeń opieki zdrowotnej podmiotów leczniczych w rozumieniu przepisów o działalności leczniczej, w zakresie i na warunkach określonych w ustawie o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. Ww. świadczenia dla osób nieobjętych powszechnym ubezpieczeniem zdrowotnym są finansowane odpowiednio przez podmioty, o których mowa w art. 138 ust. 3 i 4 oraz w art. 139 ust. 3 ustawy o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej, w których osoby te pełnią służbę.
	Osoby odbywające zasadniczą służbę w obronie cywilnej i członkowie ich rodzin.	Przysługują im uprawnienia określone w art. 118, art. 119 ust. 1 pkt 1 i ust. 4, art. 120 – 122, 124 – 126, 128 – 132 i 136 ustawy o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej.
	Osoby wykonujące obowiązek szkolenia ludności w zakresie powszechnej samoobrony, które zachorowały lub doznały uszczerbku na zdrowiu podczas lub w związku z wykonywaniem tego obowiązku albo w bezpośredniej drodze do miejsca jego wykonywania lub w drodze powrotnej.	Przysługuje im prawo do bezpłatnego korzystania ze świadczeń opieki zdrowotnej podmiotów leczniczych w rozumieniu przepisów o działalności leczniczej, w zakresie i na warunkach określonych w ustawie o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych.
	Osoby wykonujące świadczenia osobiste, które zachorowały lub doznały uszczerbku na zdrowiu podczas lub w związku z udzielaniem tych świadczeń albo w bezpośredniej drodze do miejsca ich wykonywania lub w drodze powrotnej.	Przysługuje im prawo do bezpłatnego korzystania ze świadczeń podmiotów leczniczych niebędących przedsiębiorcami w rozumieniu przepisów ustawy o działalności leczniczej.
	Żołnierze zawodowi, o których mowa w przepisach ustawy z dnia 11 marca 2022 r. o obronie Ojczyzny (Dz.U. z 2022 r. poz. 655), skierowani do pełnienia zawodowej służby wojskowej poza granicami państwa.	Na zasadach określonych w ustawie o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych przysługują im bezpłatne świadczenia zdrowotne oraz bezpłatne zaopatrzenie w produkty lecznicze oraz wyroby medyczne i ich wyposażenie, w rozumieniu przepisów ustawy o wyrobach medycznych.
S	Świadczeniobiorcy po ukończeniu 75. roku życia, dot. recept wypisanych przez lekarza POZ posiadającego listę aktywną, bądź lekarza zatrudnionego w zastępstwie lekarza POZ posiadającego listę aktywną, w przychodni w której pacjent złożył deklarację wyboru lekarza POZ.	Bezpłatne leki zamieszczone w wykazie leków dla seniorów ogłaszanym przez MZ.	Ustawa z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz.U. 2004 nr 210 poz. 2135)

Praepositio

W Polsce część tę tworzy skrót Rp (recipe) – „weź”, a w przypadku recept na środki odurzające (dawniej zwanych receptami z wtórnikiem) – skrót Rpw. W niektórych krajach stosuje się w tym znaczeniu skrót Rx lub symbol ℞.

Praescriptio

W tej części znajdują się nazwy środków leczniczych i ich ilości. W przypadku leków gotowych na recepcie znajdziemy nazwę handlową preparatu lub nazwę międzynarodową leku, postać, dawkę oraz ilość leku. Osoba wystawiająca może także umieścić w uzasadnionych przypadkach adnotację „nie zamieniać” lub „NZ”, co wyklucza wydanie preparatu o tym samym składzie, dawce i postaci, ale innej nazwie handlowej. Warunkiem wydania w aptece odpowiedniej ilości leków jest podanie przez lekarza sposobu dawkowania, w przeciwnym wypadku farmaceuta wyda lek w ilości maksymalnie dwóch najmniejszych opakowań danego leku. W przypadku środków odurzających i niektórych substancji psychotropowych wymagane jest dodatkowo umieszczenie w formie słownej łącznej dawki substancji czynnej przepisanego leku. W przypadku recept papierowych, na jednej recepcie można przepisać do pięciu leków gotowych lub wyrobów medycznych albo jeden lek recepturowy.

W przypadku leków recepturowych powinna być zachowana następująca kolejność:

• basis (remedium cardinale) – substancja czynna stanowiąca lek podstawowy (zasadniczy)
• remedium adiuvans – substancja czynna stanowiąca lek wspomagający działanie leku podstawowego,
• corrigens – substancja pomocnicza poprawiająca smak, zapach lub wygląd leku, np. środek słodzący, aromat, barwnik lub środek przeciwzbrylający,
• vehiculum (constituens) – substancja pomocnicza, która pełni rolę lub wchodzi w skład nośnika leku, nadającego lekowi postać, np. podłoże, rozpuszczalnik, emulgator, stabilizator, konserwant lub wypełniacz.

Subscriptio

Informacje dla farmaceuty dotyczące składu, postaci i ilości leku, a także ewentualnej refundacji.

Signatura

Dane dla pacjenta dotyczące sposobu podania, dawkowania i czasu kuracji. W związku z tym, że zrealizowana recepta pozostaje w aptece, zazwyczaj pacjenci otrzymują te informacje na osobnej kartce.

Nomen medici

Obejmuje dane osoby wystawiającej, w tym co najmniej tytuł zawodowy albo jego skrót (lekarz/lek., lekarz dentysta/lek. dent., lekarz weterynarii/lek. wet., pielęgniarka/piel., położna/poł., felczer/fel., albo farmaceuta/farm.), imię i nazwisko oraz numer prawa wykonywania zawodu (NPWZ). W przypadku e-recepty obejmuje także jej poświadczenie elektroniczne (z użyciem certyfikatu z ZUS, profilu zaufanego, podpisu osobistego e-dowodem, albo kwalifikowanego podpisu elektronicznego), a w przypadku recepty papierowej – poświadczenie własnoręcznym podpisem i odciskiem pieczęci, przy czym zamiast tego ostatniego dopuszczalne jest umieszczenie nadruku z danymi osoby wystawiającej, w tym NPWZ w postaci kodu kreskowego.

W tej części znajduje się również data wystawienia recepty oraz data realizacji recepty – w czasie jednej wizyty można wystawić do 12 recept na 360-dniowy okres stosowania. „Data realizacji od dnia” wskazuje termin od którego można zrealizować daną receptę. W tej części wymagane jest również podanie instytucji drukującej dany egzemplarz recepty.

Termin ważności recepty

Obecnie na podstawie § 17 Rozporządzenia w sprawie recept lekarskich termin realizacji recepty wynosi 30 dni od daty wystawienia lub od „daty realizacji od dnia”, jeśli taka zostanie wpisana. Wyjątkiem są recepty na antybiotyki, w postaci do stosowania wewnętrznego (kapsułki, tabletki, zawiesiny) i parenteralnego (iniekcje, implanty), które są ważne 7 dni (recepta na antybiotyki w innych postaciach do stosowania zewnętrznego, np. maści ważna jest 30 dni). Termin realizacji recepty na leki lub wyroby medyczne sprowadzane z zagranicy dla użytkowników indywidualnych nie może przekroczyć 120 dni, a na preparaty immunologiczne (np. szczepionki) wytwarzane indywidualnie dla pacjenta – 120 dni.

Zobacz też

• e-recepta
• receptura

Przypisy

Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.