Róg ssaków
Róg ssaków – występujący u ssaków wytwór ich skóry, zazwyczaj niezrzucany okresowo i nierozwidlony, najczęściej wyrastający na możdżeniu[1].
_3.jpg)
Mianem rogów określa się struktury występujące u przeżuwaczy (dokładniej u wołowatych, ale określenia tego używa się też w stosunku do żyrafowatych) i u nosorożców. Ich budowa jest jednak inna[2] – w szczególności dotyczy to żyrafowatych, których wyrostki są kostne, a nie rogowe[3].
W przypadku nosorożców rogi znajdują się na kościach nosowych, nie są jednak osadzone bezpośrednio na szkielecie kostnym. Budują je pręciki rogowe powstające ze zrośniętych włosów[2]. Ma więc pochodzenie naskórkowe[4]. Pręciki te w proksymalnej swej części są otwarte, wrastając w brodawki tworzone przez skórę właściwą. Z kolei dalsza część pręcików ma litą budowę[2].
Z kolei obserwowane u przeżuwaczy w postaci puszek rogowych rogi powstają ze skóry właściwej, podobnie jak poroża[2]. W przeszłości uznawano je raczej za wytwory naskórka[5]. Osadzone są na kościach czołowych, na których powstają kostne wyrostki zwane możdżeniami (os cornu)[2]. Wnętrze możdżeni może zawierać uchyłek zatoki czołowej[5]. Przyrośnięte z dołu do kości czołowej, możdżenie rosną w górę do kilkunastu cm[6]. Początkowo pokrywa je porośnięta włosami skóra. Włosy te jednak po zrogowaceniu naskórka zanikają. Powstaje pochwa rogowa, sięgająca skóry właściwej[6]. Rogi zwykle rosną całe życie, ale u widłorogów są corocznie zrzucane[7]. Jedynie u widłorogów są rozgałęzione[8], przy czym rozwidlone są już możdżenie[7].
Zbudowane w ten sposób rogi obserwuje się zarówno u samców, jak i samic, jednakże u samców osiągają większe rozmiary[6].
Rogi służą zarówno do walki w celu ustalenia hierarchii między osobnikami, jak i do obrony. Sposób wykorzystania rogów do walki wiąże się z ich kształtem. Rogi długie i wysmukłe (antylop) funkcjonują jak broń kolna, a uderzenie ich bokiem może łamać kości. Przy pomocy rogów zagiętych do tyłu można wyrzucić przeciwnika w górę, a przy pomocy rogów masywnych (baranów) powalić go siłą uderzenia. Przewróconego którymś z tych sposobów przeciwnika można nadal atakować rogami lub tratować. Czasem mimo podobnej budowy rogów sposób walki jest odmienny – żubr europejski z reguły bodzie jednym rogiem od dołu do góry, podczas gdy bizon amerykański oboma na wprost lub przyciskając do ziemi. Często u gatunków samotniczych rogi są gładkie i proste, bardziej niebezpieczne w starciu, podczas gdy u gatunków stadnych często są skręcone i bruzdowato urzeźbione, co bardziej przydaje się w hierarchicznych walkach siłowych analogicznych do walk samców jeleniowatych[9].
Przypisy
edytuj- ↑ Błaszak 2020 ↓, s. 4-5.
- ↑ a b c d e Błaszak 2020 ↓, s. 4.
- ↑ Szarski 1998 ↓, s. 421.
- ↑ Błaszak 2020 ↓, s. 2.
- ↑ a b Krysiak, Kobryń i Kobryńczuk 2012 ↓, s. 97.
- ↑ a b c Błaszak 2020 ↓, s. 5.
- ↑ a b Szarski 1998 ↓, s. 420.
- ↑ Szarski 1998 ↓, s. 418.
- ↑ Szarski 1998 ↓, s. 417-419.
Bibliografia
edytuj- Czesław Błaszak, Gromada: Ssaki - Mammalia, [w:] Czesław Błaszak, Zoologia, t. Tom 3, część 3. Ssaki, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2020, ISBN 978-83-01-17337-1 (pol.).
- Kazimierz Krysiak, Henryk Kobryń, Franciszek Kobryńczuk, Anatomia zwierząt, t. 1. Aparat ruchowy, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2012, ISBN 978-83-01-16755-4 (pol.).
- Henryk Szarski: Historia zwierząt kręgowych. Wyd. nowe (VI zmienione). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1998. ISBN 83-01-12632-9.