Px38

parowóz wąskotorowy

Px38 – polski parowóz wąskotorowy na tory o rozstawie 600 mm, wyprodukowany przez Pierwszą Fabrykę Lokomotyw w Polsce SA w Chrzanowie w 1938 roku (typ W5A)[2]. Posiada cztery osie napędne oraz dwuosiowy tender (układ osi Dn2t+t). Zbudowano tylko jeden egzemplarz, zachowany do chwili obecnej w stanie czynnym.

Px38 (W5A)
Ilustracja
Px38 na stacji w Gąsawie
Producent

Fablok w Chrzanowie

Lata budowy

1938

Układ osi

D (Dn2t+t)

Wymiary
Masa pustego parowozu

14,5 t

Masa służbowa

17,5 t

Długość

6220 mm[1]

Długość z tendrem

9920 mm[1]

Szerokość

2000 mm, obecnie 1800 mm[1]

Wysokość

3100 mm, obecnie 3000 mm[1]

Rozstaw osi skrajnych

2400 mm

Średnica kół napędnych

650 mm

Napęd
Trakcja

parowa

Typ tendra

pochodzący od Px27-774
2-osiowy, masa służbowa 8,5 t[1]

Ciśnienie w kotle

13 at

Powierzchnia ogrzewalna kotła

38 m²[2] (inne dane 35,6 m²[1])

Powierzchnia rusztu

0,88 m²[2] (inne dane 0,875 m²[1])

Średnica cylindra

285 mm

Skok tłoka

350 mm

Pojemność skrzyni węglowej

0,3 t + 1,5 t tender

Pojemność skrzyni wodnej

1,5 m³ + 3,5 m³ tender

Parametry eksploatacyjne
Moc znamionowa

110 KM[1]

Maksymalna siła pociągowa

4265 kG[a]

Prędkość konstrukcyjna

30 km/h

Parametry użytkowe
Rozstaw szyn

600mm

Minimalny promień łuku

30 m

Historia

edytuj

Parowóz został zbudowany w 1938 roku na zamówienie Wrzesińskiej Kolei Powiatowej. Jego konstrukcja była taka sama, jak dwóch zbudowanych w 1927 roku parowozów typu W5A (późniejszej serii Px27)[1].

Parowóz o numerze fabrycznym 727 otrzymał na Wrzesińskiej Kolei Powiatowej numer 5 (oznaczenie boczne: W.K.P. N°5)[2]. W 1949 roku koleje powiatowe zostały przejęte przez PKP i parowóz otrzymał oznaczenie PKP Px4-805, zmienione w 1961 roku na Px38-805 (jest on jedynym parowozem serii Px38)[1]. Pracował on na większości kolei PKP o rozstawie toru 600 mm. Początkowo stacjonował na przemian we Wrześni i Gnieźnie, w 1957 roku w Białośliwiu, a od 1958 do 1972 w Myszyńcu. Następnie stacjonował ponownie w Białośliwiu, a od 1983 do chwili obecnej – w Żninie, prowadząc pociągi Żnińskiej Kolei Powiatowej[1]. Parowóz Px38-805 nosi od 2002 roku imię „Leon” (nazwa ta upamiętnia wieloletniego przewodnika po Muzeum Kolei Wąskotorowej w Wenecji, Leona Lichocińskiego)[3].

W 1998 roku parowóz został wyłączony z ruchu z uwagi na konieczność naprawy[4], potem wyremontowany. Ponownie od 2008 roku do września 2010 parowóz był nieczynny ze względu na naprawę główną kotła[3][5]. W dniach 17–27 czerwca 2011 był wypożyczony do Białośliwia na I Zlot Miłośników Kolei Wąskotorowych 600 mm[6]. Od maja do lipca 2015 roku przebywał po raz pierwszy za granicą Polski, na imprezach kolejowych w Niemczech (we Frankfurcie nad Menem, Berlinie i Klütz)[7]. Następnie między 8 a 12 października 2015 r. uczestniczył w XV Międzynarodowych Spotkaniach Kolei Wąskotorowych w Pithiviers (co stanowiło pierwszą wizytę parowozu polskiego we Francji od czasów Pm36 w 1937 roku)[8]. W 2023 roku parowóz był niesprawny i wyłączony z eksploatacji[9].

Wąskotorowy tendrzak, z doczepnym tendrem, o układzie osi D, z silnikami bliźniaczymi na parę nasyconą (Dn2t+t). Parowóz w skrzyniach po bokach kotła przewozi 0,3 t węgla i 1,5 m³ wody. Początkowo parowóz miał dwuosiowy tender o masie próżnej 3,8 t, służbowej 7,8 t i pojemności 1 t węgla i 3 m³ wody[2]. Podczas naprawy średniej w Białośliwiu wymieniono oryginalny tender na nieco większy dwuosiowy tender od skasowanego parowozu Px27-774, o masie próżnej 3,5 t, służbowej 8,5 t, przewożący 1,5 t węgla i 3,5 m³ wody[1].

Kocioł płomieniówkowy, z miedzianą skrzynią ogniową (w 1953 wymienioną na stalową). Na kotle umieszczony zbieralnik pary i piasecznica o napędzie ręcznym. W zbieralniku początkowo była zaworowa przepustnica pary Cara z wewnętrznym napędem i osuszaczem, zamieniona w 1953 na zewnętrzną przepustnicę z zewnętrznym napędem i rurami parowlotowymi[1]. Początkowo parowóz miał komin z turbinowym odiskiernikiem Rihoseka, zdjętym w 1953 roku i zastąpionym siatką odiskierną. Zasilanie w wodę za pomocą dwóch inżektorów Friedmanna[1].

Ostoja belkowa, o grubości belek 60 mm. Usprężynowanie osi górne kombinowane, z czterema punktami podparcia. Parowóz mógł pokonywać łuki o promieniu 30 m[1].

Bliźniacze silniki parowe z suwakami tłoczkowymi, napędzały trzecią oś. Mechanizm parorozdzielczy Heusingera. Do smarowania silników służył lubrykator, wymieniony w 1953 na smarotłocznię Friedmanna. Hamulec parowy i ręczny dźwigniowy na pierwsze trzy osie. Parowóz posiadał oświetlenie naftowe, a od 1969 – elektryczne[1].

  1. Według Pokropiński 2016 ↓, s. 204. W Pokropiński 2000 ↓, s. 64-68 ewidentnie błędna zbyt niska wartość 1240 kg.

Przypisy

edytuj
  1. a b c d e f g h i j k l m n o p Pokropiński 2000 ↓, s. 64-68
  2. a b c d e Pokropiński 2016 ↓, s. 38–42, 204
  3. a b P. Średzki, Leon pod parą, „Świat Kolei” nr 1/2011, s. 7.
  4. T. Paradowski, Żnin bez „Peiksa”, „Świat Kolei” nr 5/1998, s. 6.
  5. Tomisław Czarnecki: Ostatnie zmiany w wykazach. [w:] Wciąż pod parą... Parowozy w Polsce [on-line]. 2020-08-31. [dostęp 2011-01-10].
  6. Paweł Korcz, I Zlot Miłośników Kolei Wąskotorowych 600 mm – Białośliwie 2011, „Świat Kolei” nr 7/2011, s. 42–43.
  7. Hermann Schmidtendorf. Px38-805 po raz pierwszy za granicą. „Świat Kolei”. 9/2015. s. 7. 
  8. Hermann Schmidtendorf. Px38-805 we Francji. „Świat Kolei”. 1/2016. s. 40. 
  9. Koleje Wąskotorowe w 2022 r. Warszawa: 2023, s. 15.; Koleje Wąskotorowe w Polsce. Analiza danych statystycznych za 2023 r. Warszawa: Urząd Transportu Kolejowego, 2024, s. 17.

Bibliografia

edytuj
  • Bogdan Pokropiński: Muzealne parowozy wąskotorowe w Polsce (dla toru szerokości 600 i 630 mm). Żnin: Muzeum Ziemi Pałuckiej, 2000. ISBN 83-910219-7-1.
  • Bogdan Pokropiński: Parowozy wąskotorowe produkcji polskiej. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 2016. ISBN 978-83-206-1963-8.

Linki zewnętrzne

edytuj