Kriofile
Kriofile, psychrofile, chionofile – ekstremofilne organizmy żyjące w niskich temperaturach (poniżej 15 °C). Zasiedlają powierzchnię lodu, śniegu itp. Wchodzą w skład krioplanktonu, choć nazwa ta bywa krytykowana, a w zamian proponowane są inne, np. krion (ang. cryon)[1].
Ze względu na zakres tolerancji, można wśród nich wyróżnić:
- kriobionty, psychrofile obligatoryjne – organizmy, które przechodzą cały cykl życiowy w temperaturze bliskiej 0 °C, optimum poniżej 15 °C, nie znoszą temperatury powyżej 20 °C.
- kriofile, psychrofile fakultatywne – organizmy preferujące środowiska chłodne i zimne, jednak występujące także w wyższych temperaturach.
Organizmy występujące w takich środowiskach przypadkowo, nazywane są krioksenami.
Kriofilne glony (kriofity) to zwykle jednokomórkowce zasiedlające błonkę wody pokrywającą nadtopiony śnieg, pobierając biogeny z nagromadzonego na nim kurzu. Czasem glony takie wtapiają się w głąb bryły lodu. Są to głównie zielenice, eugleniny (w górach) i okrzemki (w regionach polarnych)[2]. Zespół kriofitów to kriofiton, będący obejmującym fotoautotrofy elementem krioplanktonu (kriosestonu)[2]. Kriofity mogą powodować zakwity śniegu latem w górach i na pustyniach lodowych[2], będące jedną z form zjawiska znanego jako kolorowy śnieg.
Zakwity te mają kolor[2]:
- czerwony – zawłotnia śnieżna (Chlamydomonas nivalis), skotiella śnieżna (Scottiella nivalis), najczęściej w miejscach nasłonecznionych, barwnik – astaksantyna
- zielony – zawłotnia Rostafińskich (Chlamydomonas rostafinskii), Koliella tatrae, Raphidonema nivale, w miejscach zacienionych
- żółtozielony – zawłotnia żółtozielona (Chlamydomonas flavovirens)
- brązowy – ancylonema Nordenskiölda (Ancylonema nordenskioeldii), okrzemki
Niektóre gatunki preferują życie na odsłoniętym lodzie (Ancylonema nordenskioeldii, Ancylonema alaskanum), podczas gdy inne na śniegu (przedstawiciele zawłotniowatych, np. Sanguina nivaloides)[3].
W hydrobotanice za warunki zimne uznaje się nie tylko bliskie zeru stopni Celsjusza, ale w ogóle niższe od 15 °C. Występujące poniżej tej temperatury zakwity wód traktuje się jako odmienne od typowych zakwitów występujących w wodach cieplejszych. Takie zakwity mogą być wywoływane przez psychrofile lub psychrotoleranty[4].
W przypadku naśnieżnych i zimnolubnych zwierząt, częściej spotyka się określenia z przedrostkiem chiono-: chionobionty, chionofile i chionokseny. Zespoły naśnieżnych owadów określa się jako krioentomofaunę.
W warunkach niekorzystnych (poniżej 0 °C) organizmy kriofilne przechodzą w stan anabiozy, wytwarzają przetrwalniki itp.
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Rita Horner, Stephen F. Ackley, Gerhard S. Dieckmann, Bjorn Gulliksen, Takao Hoshiai, Louis Legendre, Igor A. Melnikov, William S. Reeburgh, Michael Spindler, Cornelius W. Sullivan. Ecology of sea ice biota. „Polar Biology”. 12 (3–4), s. 417–427, wrzesień 1992. Springer. DOI: 10.1007/BF00243113. ISSN 0722-4060. (ang.).
- ↑ a b c d Zbigniew Podbielkowski: Glony. Wyd. czwarte. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1985, s. 115–116. ISBN 83-02-02352-3. (pol.).
- ↑ Laura Halbach i inni, Pigment signatures of algal communities and their implications for glacier surface darkening, „Scientific Reports”, 12 (1), 2022, s. 17643, DOI: 10.1038/s41598-022-22271-4, ISSN 2045-2322, PMID: 36271236, PMCID: PMC9587043 [dostęp 2022-10-28] (ang.).
- ↑ Kaitlin L. Reinl i inni, Blooms also like it cold, „Limnology and Oceanography Letters”, 2023, DOI: 10.1002/lol2.10316.