Przekop Wisły

Przekop Wisły
	; Widok w kierunku ujścia
Państwo	Polska
Województwo	pomorskie
Lata budowy	1891–1895
Długość	7,1 km
Szerokość ; • maksymalna ; • minimalna ; • średnia	; 400 m ; 250 m ; 325 m
	Początek
Miejsce	Przegalina
współrzędne	54°16′50″N 18°56′25″E/54,280556 18,940278
	Koniec
Akwen	Zatoka Gdańska
współrzędne	54°21′48″N 18°57′08″E/54,363333 18,952222
Typ kanału	żeglugowy skracający
	Położenie na mapie Gdańska początek koniec
	Położenie na mapie Polski początek koniec
	Położenie na mapie województwa pomorskiego początek koniec
	Multimedia w Wikimedia Commons

Przekop Wisły (niem. Weichseldurchstich) – sztuczne ujście Wisły, między Świbnem a Mikoszewem, powstałe w latach 1891–1895 przez wykopanie nowego koryta rzeki na odcinku od Przegaliny do Zatoki Gdańskiej. Dotychczasowe ujście Leniwki od przekopu do ujścia w Gdańsku nazwano Martwą Wisłą. W sezonie turystycznym na przekopie działa przeprawa promowa (w ramach drogi wojewódzkiej nr 501).

Projekt

W 1768 roku Jan Jerzy de Woyten, major wojsk koronnych, wystosował memoriał do króla Stanisława II Augusta, w którym przedstawił pierwszy znany projekt przekopu. Decyzję o realizacji inwestycji podjęto jednak dopiero w XIX wieku, po serii powodzi, które wyrządziły Żuławom dotkliwe straty. Szczególnie katastrofalna powódź w roku 1888 skłoniła władze pruskie do decyzji o połączeniu Wisły bezpośrednio z Zatoką Gdańską. Przekop miał zmniejszyć zagrożenie powodzią zatorową, umożliwiając swobodne spływanie do Bałtyku lodu i wezbranych wód powodziowych. Spośród wielu projektów przekopu opracowanych w XIX wieku wybrano projekt, który wykonali w 1877 roku Alsen i Fahl. Bieg nowego koryta wytyczono wzdłuż Przemysławy, średniowiecznej odnogi wiślanej, która w późniejszych latach zanikła.

Budowa

W czerwcu 1891 roku ruszyły prace ziemne. Pracowało przy nich średnio około 1000 robotników oraz 40 maszyn parowych. W czasie prac przemieszczono siedem milionów metrów sześciennych ziemi. Budowa przekopu, jako bardzo śmiałego zamierzenia hydrotechnicznego, pochłonęła 20 milionów marek. Powstał nowoczesny kanał wodny o długości 7,1 kilometrów, szerokości od 250 do 400 metrów, otoczony wysokimi na 10 metrów wałami przeciwpowodziowymi. Jednocześnie z budową przekopu odcięto śluzami i wrotami przeciwpowodziowymi koryta Wisły Gdańskiej (obecnie Martwa Wisła), Szkarpawy i Nogatu. Zmieniono też przebieg wałów przeciwpowodziowych. Ciekawie rozwiązano ceremonię otwarcia – 31 marca 1895 roku o godzinie 15.45 nadprezydent Prus Zachodnich, Gustav von Gossler, na telegraficzny sygnał cesarza Wilhelma II, własnoręcznie otworzył drogę pierwszym strugom wody wiślanej^[1].

Skutki

Zbudowanie przekopu Wisły skróciło bieg rzeki o około 10 kilometrów, zwiększając spadek jej końcowego odcinka. Zmniejszyła się powierzchnia dorzecza Wisły, od której odcięto zlewnię Motławy z jej dopływami. Istotną zmianę stanowiło tworzenie się stożka usypowego, powiększanego przez niesione i odkładane przez wody Wisły rumowisko rzeczne. Od momentu przekopania nowego ujścia linia brzegowa w jego rejonie odsunęła się o około 3 kilometry w stronę Bałtyku.

Kosztowna inwestycja opłaciła się – zagrożenie powodziowe zostało bardzo zmniejszone, co pozwoliło uniknąć kolejnych strat materialnych, społecznych i ekologicznych. W wyniku budowy przekopu powstała Wyspa Sobieszewska, a dla Świbna nastały lepsze czasy – wzrosło zapotrzebowanie na marginalne do tej pory profesje, zwiększyła się też liczba mieszkańców. Wioska zyskała nawet połączenie kolejowe (wąskotorowe) z Gdańskiem (Gdańska Kolej Dojazdowa), zlikwidowane w okresie powojennym.

Upamiętnienie

W 1995 roku w Świbnie odsłonięto kamień pamiątkowy w setną rocznicę ukończenia przekopu Wisły.
31 marca 2015 roku w Błotniku odsłonięto dwa kamienie upamiętniające to wydarzenie^[2].

Zobacz też

Przypisy

↑ Rudolf Th. Kuhn (1842–1900) – fotograf krajobrazu, architektury i morza. Wydawnictwo VIA, Toruń 2012, ISBN 978-83-88273-84-1.
↑ 120 lat Przekopu Wisły. Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Gdańsku

Linki zewnętrzne

[1] Rudolf Th. Kuhn (1842–1900) – fotograf krajobrazu, architektury i morza. Wydawnictwo VIA, Toruń 2012, ISBN 978-83-88273-84-1.

[2] 120 lat Przekopu Wisły. Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Gdańsku

[1]

[2]