Pomnik Pomordowanych Żydów Europy

Pomnik Pomordowanych Żydów Europy
	; Widok pomnika z lotu ptaka
Państwo	Niemcy
Kraj związkowy	Berlin
Miejscowość	Berlin
Projektant	Peter Eisenman
Fundator	rząd Niemiec
Data budowy	2003–2005
Data odsłonięcia	10 maja 2005(dts)
	Położenie na mapie Berlina Pomnik Pomordowanych Żydów Europy
	Położenie na mapie Niemiec Pomnik Pomordowanych Żydów Europy
	52°30′50″N 13°22′44″E/52,513889 13,378889
	Multimedia w Wikimedia Commons

Pomnik Pomordowanych Żydów Europy (niem. Denkmal für die ermordeten Juden Europas lub krócej Holocaust-Mahnmal) – pomnik upamiętniający zagładę Żydów podczas II wojny światowej, jest głównym miejscem pamięci ofiar Holocaustu w Niemczech^[1].

Pomnik, według projektu Petera Eisenmana, został wybudowany w latach 2003–2005 w centrum Berlina (Berlin-Mitte), na powierzchni 19 tys. m². Został on odsłonięty 10 maja 2005 i od 12 maja jest dostępny dla publiczności. W pierwszym roku pomnik odwiedziło ponad 3,5 mln osób. Zajmuje teren ograniczony ulicami: Ebertstraße, Behrenstraße, Gertrud-Kolmar-Straße i Hannah-Arendt-Straße. Składa się z 2711 betonowych bloków-steli (po jednym na każdą stronę Talmudu) ustawionych w równoległych szeregach z niewielkim odchyleniem od pionu. Najwyższe bloki mierzą 4,7 m wysokości. Na obrzeżu pomnika rośnie 41 drzew. Między szeregami bloków znajdują się wybrukowane kostką przejścia o szerokości 95 cm. Powierzchnie bloków zabezpieczone są powłoką umożliwiającą łatwe usunięcie graffiti. W skład pomnika wchodzi podziemne muzeum (Izba pamięci) o powierzchni 930 m², mieszczące sale wystawowe o pow. 778 m², salę odczytową o pow. 106 m² i księgarnię o pow. 46 m².

Koszt budowy został pokryty przez rząd Republiki Federalnej Niemiec. Teren pomnika o wartości 40 mln euro został przekazany nieodpłatnie przez władze Niemiec. Inicjatywę pomnika zapoczątkowała w roku 1988 dziennikarka Lea Rosh. W maju 1994 rozpisano konkurs na projekt pomnika. Wybrany wtedy projekt Christine Jackob-Marks został w czerwcu 1995 odrzucony przez kanclerza Helmuta Kohla. W ponownym konkursie z lipca 1997 wybrano projekt architekta Petera Eisenmana i rzeźbiarza Richarda Serry. W roku 1998 Richard Serra wycofał się z zespołu autorskiego protestując przeciw narzuconym zmianom. 25 czerwca 1999 Bundestag zatwierdził budowę pomnika i wyasygnował sumę 54 mln DM.

Rezolucja Niemieckiego Bundestagu z dnia 25 czerwca 1999 roku głosi:

1.1 Republika Federalna Niemiec utworzy w Berlinie miejsce pamięci ku czci zamordowanych Żydów Europy.
1.2 Utworzeniem tego miejsca pamięci pragniemy:

uczcić ofiary zamordowanych Żydów,
zachować w żywej pamięci niewyobrażalne wydarzenia z niemieckiej historii,
ostrzegać przyszłe pokolenia, by nigdy nikt nie łamał praw człowieka, by były chronione zasady demokratycznego państwa oraz równość obywateli wobec prawa i by się sprzeciwiać wszelkim rodzajom dyktatury i przemocy.

Budowę rozpoczęto 1 kwietnia 2003. 15 grudnia 2004 ustawiono uroczyście ostatnią z 2711 betonowych steli. Po odsłonięciu pomnika środowiska Sinti i Romów oraz homoseksualistów i osób niepełnosprawnych wyraziły niezadowolenie, że pomnikiem uczczono tylko jedną z grup ofiar zbrodni hitlerowskich.