Wikipedia

Pokémon

japońska marka gier i filmów
Ten artykuł dotyczy franczyzy. Zobacz też: Pokémony – fikcyjne istoty.

Pokémon, w Japonii Pocket Monsters (jap. ポケットモンスター Poketto Monsutā) – japońska franczyza rozwijana od 1996 roku, na którą składają się produkcje, w których pojawiają się fikcyjne istoty, zwane Pokémonami. Najpopularniejszymi dziełami z franczyzy są główna seria gier (Pocket Monsters Red i Green oraz jej kontynuacje) i serial anime Pokémon. Oprócz tego istnieją też inne gry i seriale o Pokémonach, a także gra karciana Pokémon Trading Card Game, mangi na podstawie gier i serialu, ponad 20 pełnometrażowych filmów anime na podstawie serialu i aktorski film pełnometrażowy.

Pokémon
ポケットモンスター
Logo
Twórca

Satoshi Tajiri

Pierwsze dzieło

Pocket Monsters Red i Green

Data powstania

26 lutego 1996

Właściciel

The Pokémon Company

Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Historia franczyzy

edytuj

Inspiracje

edytuj

Twórca Pokémonów, Satoshi Tajiri, w dzieciństwie kolekcjonował owady. Porzucił hobby, ponieważ łąki, na których łapał okazy, były z czasem urbanizowane. Swoje zainteresowania przeniósł na gry automatowe. Wtedy miał po raz pierwszy pomyśleć o hipotetycznej grze, polegającej na łapaniu i kolekcjonowaniu stworzeń[1]. W 1989[2] dorosły już Tajiri założył amatorski magazyn Game Freak, w całości poświęcony grom elektronicznym. Tworząc go, współpracował z innymi pasjonatami gier, w tym z rysownikiem Kenem Sugimorim. Wkrótce redakcja postanowiła tworzyć własne gry i przekształciła wydawnictwo w firmę produkującą gry komputerowe[1].

Powstanie pierwszej gry

edytuj

Po założeniu firmy Game Freak, Tajiri postanowił zrealizować pomysł z dzieciństwa na grę o łapaniu stworzeń. Za docelową konsolę wybrał nowy na rynku Nintendo Game Boy, ponieważ spodobała mu się możliwość wzajemnego komunikowania się użytkowników konsoli ze sobą. Firma Nintendo zgodziła się na współpracę. Za projekt samych stworzeń odpowiadał Ken Sugimori. Produkcja była tworzona 6 lat, w czasie których Game Freak niejednokrotnie był bliski bankructwa. Grę udało się ukończyć między innymi dzięki pomocy innej firmy, Creatures Inc., która zdecydowała się dofinansować produkcję w zamian za część praw do zysków z potencjalnej franczyzy[1]. Gra została wydana 26 lutego 1996[3] w dwóch wersjach, które nazywały się Pocket Monsters Red i Pocket Monsters Green[4]. Była to prosta gra RPG, w której gracz może sterować poczynaniami trenera, kolekcjonującego wszechobecne małe potwory i trenującego je do walki z innymi potworami. Jednym z celów gry jest złapanie wszystkich 151 Pokémonów[3]. Z czasem Złap je wszystkie! stało się oficjalnym sloganem franczyzy[5]. Niektóre stworzenia były unikatowe dla tylko jednej wersji gry, więc złapanie wszystkich wymagało wymiany między graczami posiadającymi różne wersje[3]. Mimo znikomego zainteresowania mediów, gra szybko zyskała fanów, stała się jednym z największych hitów Game Boya[4] i sprzedała się w milionie kopii[3].

Rozwój

edytuj
 
Boeing 747-400 z wizerunkami pokémonów podczas lądowania na lotnisku Heathrow w Londynie

Nintendo szybko dostrzegło rosnącą popularność i potencjał Pokémonów, w związku z czym nawiązało współpracę z innymi firmami w celu rozwoju franczyzy. Jeszcze w 1996 roku[6] studio Creatures Inc. stworzyło grę karcianą Pokémon Trading Card Game[7], a wydawnictwo Shōgakukan rozpoczęło wydawanie utrzymanej w komediowym stylu mangi Pocket Monsters o bohaterach i wydarzeniach z gry Pocket Monsters Red i Green[8]. W 1997 roku ukazał się pierwszy odcinek serialu anime Pokémon, którego głównym bohaterem był nowy fikcyjny trener o imieniu Satoshi[9]. Pierwszym Pokémonem Satoshiego został Pikachu, który do tej pory zyskał ogromną popularność w Japonii i zdaniem twórców miał szansę spodobać się zarówno chłopcom, jak i dziewczynkom[10].

W 1998 roku gra Pocket Monsters Red i Green została po raz pierwszy wydana w Stanach Zjednoczonych. Anglojęzyczna wersja nazywała się Pokémon Red i Blue. W tym samym roku w amerykańskiej telewizji debiutował przetłumaczony na język angielski serial anime Pokémon. W amerykańskiej wersji główny bohater Satoshi nazywał się Ash Ketchum[11]. Ze względu na popularność anime, Nintendo wyprodukowało grę Pokémon Yellow, która była przerobioną wersją gry Pokémon Red i Blue w taki sposób, aby bardziej przypominała anime. Wkrótce Pokémony stały się światowym fenomenem[3]. Firmy Nintendo, Game Freak i Creatures, Inc. utworzyły firmę POKEMON CENTER Co., Ltd do wspólnego zarządzania marką i franczyzą Pokémon. W październiku 2000 nazwa firmy została zmieniona na The Pokémon Company[12].

Fenomenem na skalę światową stała się też gra miejska Pokémon Go, opublikowana latem 2016. Była to gra mobilna, w której gracz w rzeczywistości musiał podróżować, aby odnajdywać Pokémony za pomocą swojego smartfonu. W grę u szczytu jej popularności grało miliony graczy na całym świecie[13]. W ciągu pierwszego roku zarobiła ponad 1,2 miliarda dolarów amerykańskich[14] i była najczęściej ściąganą aplikacją na App Store[15].

W 2019 powstał pierwszy film aktorski z franczyzy. Był to Pokémon: Detektyw Pikachu. Film był nazywany przez krytyków między innymi najlepszym filmem na podstawie gry komputerowej[16] i pierwszym dobrym filmem na podstawie gry[17].

Marketing

edytuj
 
Sklep z produktami związanymi z Pokémonami

Duże zainteresowanie Pokémonami wśród dzieci wykorzystały firmy produkujące artykuły spożywcze, które dołączały do swych produktów obiekty kolekcjonerskie. Mirinda dołączała do napojów nakrętki z wizerunkami Pokémonów[18]. Do chipsów Lay’s były natomiast dołączane krążki do gry w tazo z wizerunkami Pokémonów. W kolejnych odsłonach były dostępne krążki z ruchomymi obrazkami, grubsze, trójkątne i świecące w ciemnościach[19].

W ramach gry mobilnej Pokémon Go powstał gadżet o nazwie Pokémon GO Plus. Była to opaska na rękę z przyciskiem i modułem Bluetooth, która pozwala na kontynuowanie gry nawet po wyjściu z aplikacji[20].

Produkcje

edytuj

Gry komputerowe

edytuj

Istnieje ponad 120 gier z franczyzy Pokémon[21]. Gry z głównej serii opowiadają o młodych osobach, które przemierzają świat łapiąc i trenując do walki Pokémony w celu schwytania wszystkich i zostania mistrzem. Istnieją też spin-offy, takie jak Pokémon Snap, w której gracz robi zdjęcia Pokémonów w ich dzikim środowisku, Pokémon Stadium, która koncentruje się na walkach Pokémonów na stadionie, Pokémon Conquest, będący bardziej złożoną grą RPG, Pokémon Trading Card Game, będąca elektroniczną wersją gry karcianej Pokémon Trading Card Game oraz Pokémon Pinball, czyli gra pinballowa[22].

Latem 2016 ukazała się uznawana za fenomen mobilna gra miejska Pokémon Go, w którą grały miliony graczy na całym świecie. W tej grze łapanie Pokémonów wymagało podróżowania z telefonem w rzeczywistości[13].

W 2021 roku premierę miała gra z gatunku MOBA o nazwie Pokémon Unite, w której gracze w dwóch pięciuosobowych drużynach pokonują dzikie pokemony, za co dostają punkty, które później są dodawane do wyniku meczu po dostaniu się do punktu kontrolnego przeciwnika. Do kwietnia 2022 grę ściągnięło 70 milionów użytkowników[23].

Lista gier z głównej serii

edytuj
Tytuł Konsola Premiera Przypis
Pocket Monsters Red i Green GB 1996-02-26 26 lutego 1996(dts) [3]
Pokémon Red i Blue GB 1998-09-28 28 września 1998(dts) [24]
Pokémon Yellow: Special Pikachu Edition GB 1999-10-01T00:00:00.001 1 października 1999(dts) [25]
Pokémon Gold i Silver GBC 2000-10-15 15 października 2000(dts) [26]
Pokémon Crystal GBC 2001-07-29 29 lipca 2001(dts) [27]
Pokémon Ruby i Sapphire GBA 2003-03-19 19 marca 2003(dts) [28]
Pokémon FireRed i LeafGreen GBA 2004-10-09 9 października 2004(dts) [29]
Pokémon Emerald GBA 2005-05-01T00:00:00.001 1 maja 2005(dts) [30]
Pokémon Diamond i Pearl NDS 2007-04-22 22 kwietnia 2007(dts) [31]
Pokémon Platinum NDS 2009-03-22 22 marca 2009(dts) [32]
Pokémon HeartGold i SoulSilver NDS 2010-03-14 14 marca 2010(dts) [33]
Pokémon Black i White NDS 2011-03-06 6 marca 2011(dts) [34]
Pokémon Black 2 i White 2 NDS 2012-10-07 7 października 2012(dts) [35]
Pokémon X i Y 3DS 2013-10-12 12 października 2013(dts) [36]
Pokémon Omega Ruby i Alpha Sapphire 3DS 2014-11-21 21 listopada 2014(dts) [37]
Pokémon Sun i Moon 3DS 2016-11-18 18 listopada 2016(dts) [38]
Pokémon Ultra Sun i Ultra Moon 3DS 2017-11-17 17 listopada 2017(dts) [39]
Pokémon: Let's Go, Pikachu! i Let's Go, Eevee! Switch 2018-11-16 16 listopada 2018(dts) [40]
Pokémon Sword i Shield Switch 2019-11-15 15 listopada 2019(dts) [41]
Pokémon Brilliant Diamond i Shining Pearl Switch 2021-11-19 19 listopada 2021(dts) [42]
Pokémon Legends Arceus Switch 2022-01-28 28 stycznia 2022(dts) [43]
Pokémon Scarlet i Violet Switch 2022-11-18 18 listopada 2022(dts) [44]

Gra karciana

edytuj
 
Karty z serii Pokémon Trading Card Game
Osobny artykuł: Pokémon Trading Card Game.

Gra karciana Pokémon Trading Card Game została stworzona w 1996 roku[6] przez studio Creatures Inc. i od tego czasu jest przez nie rozwijana[7]. Studio nabyło część praw do Pokémonów jeszcze w trakcie powstawania pierwszej gry elektronicznej z serii[1].

Manga

edytuj
Osobny artykuł: Pokémon Adventures.

W 1996 roku, po tym jak debiutująca wówczas pierwsza gra z serii Pokémon odniosła sukces komerycjny, wydawnictwo Shōgakukan rozpoczęło wydawanie mangi Pocket Monsters o bohaterach i wydarzeniach z gry Pocket Monsters Red i Green[8]. Od tego czasu powstało wiele komiksowych adaptacji zarówno gier, jak i serialu anime Pokémon. Najpopularniejszą mangą o Pokémonach jest seria Pokemon Adventures. Jej twórcą jest Hidenori Kusaka. Fabuła mangi ściśle wiąże się z fabułami kolejnych gier i jest skierowana do trochę starszych odbiorców ze względu na brutalność, podteksty seksualne oraz tematy, które mogą być uznane za zbyt skomplikowane dla dzieci[45]. W latach 1997–1999 ukazywała się manga Pokemon: The Electric Tale of Pikachu, będąca adaptacją serialu anime Pokémon[46].

 
Cosplay Asha Ketchuma, głównego bohatera anime Pokémon

Seriale anime

edytuj
Osobny artykuł: Pokémon (anime).

Pierwszym serialem o Pokémonach było anime Pokémon, produkowane nieprzerwanie od 1997 roku[9]. W 1998 roku serial zadebiutował w Stanach Zjednoczonych. Amerykańska wersja, która różni się między innymi nazwami własnymi (na przykład główny bohater w wersji japońskiej nazywa się Satoshi, a w amerykańskiej Ash Ketchum)[11] jest popularniejsza na świecie i w znacznym stopniu ukształtowała postrzeganie Pokémonów przez opinię publiczną[47].

Istniały też inne seriale anime: Pokémon Chronicles było spin-offem anime Pokémon, opowiadającym o losach innych bohaterów, niż Ash Ketchum[48]. Natomiast Pokémon: Origins jest wierniejszą ekranizacją gry Pokémon Red i Blue i opowiada o jej głównym bohaterze, Redzie[49].

Filmy pełnometrażowe

edytuj

Na podstawie anime powstało 25 filmów kinowych (według stanu na 2021 rok).

10 maja 2019 powstał pierwszy film aktorski z franczyzy, zatytułowany Pokémon: Detektyw Pikachu, który jest ekranizacją gry Detective Pikachu. Film zarobił około 430 milionów dolarów[50] i zdobył umiarkowane uznanie krytyków. Forbes nazwało go najlepszym filmem na podstawie gry komputerowej[16], a IGN pierwszym dobrym filmem na podstawie gry[17].

Rok Tytuł Przypis
1999 Pokémon: Film pierwszy [51]
1999 Pokémon 2: Uwierz w swoją siłę [52]
2001 Pokémon 3: Zaklęcie Unown [53]
2002 Pokémon 4: Głos lasu [54]
2003 Pokémon 5: Bohaterowie [55]
2004 Pokémon: Jirachi – Spełnione marzenia [56]
2004 Pokémon: Cel Deoxys [57]
2006 Pokémon: Lucario i Tajemnica Mew [58]
2007 Pokémon Ranger i Świątynia Morza [59]
2008 Dialga vs. Palkia vs. Darkrai [60]
2008 Pokémon: Giratina i Strażnik Nieba [61]
2009 Pokémon: Arceus i Klejnot Życia [62]
2010 Pokémon: Zoroark, mistrz iluzji [63]
2011 Pokémon: Czerń – Victini i Reshiram [64]
2011 Pokémon: Biel – Victini i Zekrom [65]
2012 Pokémon: Kyurem kontra Miecz Sprawiedliwości [66]
2013 Pokémon: Genesect i objawiona legenda [67]
2015 Pokémon: Diancie i Kokon Zniszczenia [68]
2015 Pokémon: Hoopa i starcie wszech czasów [69]
2016 Pokémon: Volcanion i mechaniczny zachwyt [70]
2017 Pokémon: Wybieram cię! [71]
2018 Pokémon: Siła jest w nas [72]
2019 Pokémon: Detektyw Pikachu [50]
2019 Pokémon: Zemsta Mewtwo – Ewolucja [73]
2021 Pokémon: Sekrety dżungli [74]

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b c d Anna Druś, Krótka historia pokemonów [online], Puls Biznesu, 13 lipca 2016 [dostęp 2019-07-17] (pol.).
  2. ↑ Brian Ashcraft, Game Freak Is More Than Just A Pokémon Developer [online], Kotaku, 6 lutego 2017 [dostęp 2019-07-17] (ang.).
  3. ↑ a b c d e f Mikhail Madnani, A brief history of Pokémon [online], Live Mint, 23 lipca 2016 [dostęp 2019-07-18] (ang.).
  4. ↑ a b L.D. Nolan, Exclusive Detective Pikachu Opening Weekend Pokemon Card Revealed [online], CBR, 14 kwietnia 2019 [dostęp 2019-07-17] (ang.).
  5. ↑ Skąd się bierze fenomen pokemonów? [online], Rzeczpospolita, 18 lipca 2016 [dostęp 2019-07-24] (pol.).
  6. ↑ a b Suriel Vazquez, Trade Secrets: The Making Of A Pokémon Card [online], Game Informer [dostęp 2019-07-24] (ang.).
  7. ↑ a b Pokemon Trading Card Game Online z otwartą betą na Androidzie. Premiera wkrótce [online], GRY-Online.pl, 13 kwietnia 2016 [dostęp 2019-07-21] (pol.).
  8. ↑ a b Kōsaku Anakubo, Poketto monsutā, Tōkyō: Shōgakkan, 1996, ISBN 4-09-142511-9, OCLC 41896827.
  9. ↑ a b ポケモン！きみにきめた！. Masamitsu Hidaka, Shōji Yonemura. Pokémon. 1 kwietnia 1997. Odcinek 1, sezon 1.
  10. ↑ Pokémon: The Ultimate Game Freak – Page 1 [online], TIMEasia.com, 19 grudnia 2008 [dostęp 2019-07-21] [zarchiwizowane z adresu 2008-12-19].
  11. ↑ a b Claire McNear, The ‘Pokémon’ Invasion, 20 Years Later [online], The Ringer, 27 sierpnia 2018 [dostęp 2019-07-21] (ang.).
  12. ↑ Company History｜The Pokémon Company [online], Pokémon official website [dostęp 2019-07-24].
  13. ↑ a b BusinessInsider com Matt Weinberger, 6 Sie 16 14:10, 12 446, Prezes firmy stojącej za Pokemon Go wyjaśnia, czemu gra stała się fenomenem [online], Business Insider, 6 sierpnia 2016 [dostęp 2019-07-21] (pol.).
  14. ↑ Stephanie Chan, Pokémon Go turns 2 at the top of the mobile gaming charts [online], VentureBeat, 6 lipca 2018 [dostęp 2019-07-22] (ang.).
  15. ↑ Michael Passalacqua, Pokemon Go Was Most Downloaded App in Apple’s App Store in 2016 [online], IGN, 5 stycznia 2017 [dostęp 2019-07-22] (ang.).
  16. ↑ a b Scott Mendelson: Review: ‘Pokémon: Detective Pikachu’ Is The Best Video Game Movie Ever. Forbes. [dostęp 2019-07-22]. (ang.).
  17. ↑ a b Shunal Doke: Pokemon: Detective Pikachu – The First Good Video Game Movie. IGN India, 2019-05-13. [dostęp 2019-07-22]. (ang.).
  18. ↑ super rare mexican bottle cap sales & auctions! [part 2] [online], pkmncollectors.livejournal.com, 9 kwietnia 2014 [dostęp 2019-07-24] (pol.).
  19. ↑ Dodatki do chipsów i do innych artykułów spożywczych [online], Forum Kolekcjonerów Rzeczy Najróżniejszych [dostęp 2019-07-24].
  20. ↑ Piotr Grabiec, Pokemon GO Plus – recenzja gadżetu Nintendo [online], Spider’s Web, 23 września 2016 [dostęp 2019-07-24] (pol.).
  21. ↑ Meghan May Dellinger, Top 10 Pokémon Games List [Best Recommendations] [online], Honey’s Anime, 28 października 2017 [dostęp 2019-07-21] (ang.).
  22. ↑ Steven Petite, All Pokémon games, ranked from best to worst [online], Digital Trends, 5 czerwca 2019 [dostęp 2019-07-21] [zarchiwizowane z adresu 2019-06-06] (ang.).
  23. ↑ Nintendo Life, Pokémon Unite Surpasses 70 Million Downloads On Switch And Mobile [online], Nintendo Life, 14 kwietnia 2022 [dostęp 2022-07-06] (ang.).
  24. ↑ Pokémon Red Version and Pokémon Blue Version [online], Pokémon [dostęp 2019-07-21] (ang.).
  25. ↑ Pokémon Yellow Special Pikachu Edition [online], Pokémon [dostęp 2019-07-21] (ang.).
  26. ↑ Pokémon Gold Version and Pokémon Silver Version [online], Pokémon [dostęp 2019-07-21] (ang.).
  27. ↑ Pokémon Crystal Version [online], Pokémon [dostęp 2019-07-21] (ang.).
  28. ↑ Pokémon Ruby Version and Pokémon Sapphire Version [online], Pokémon [dostęp 2019-07-21] (ang.).
  29. ↑ Pokémon FireRed Version and Pokémon LeafGreen Version [online], Pokémon [dostęp 2019-07-21] (ang.).
  30. ↑ Pokémon Emerald Version [online], Pokémon [dostęp 2019-07-21] (ang.).
  31. ↑ Pokémon Diamond Version and Pokémon Pearl Version [online], Pokémon [dostęp 2019-07-21] (ang.).
  32. ↑ Pokémon Platinum Version [online], Pokémon [dostęp 2019-07-21] (ang.).
  33. ↑ Pokémon HeartGold and SoulSilver Versions [online], Pokémon [dostęp 2019-07-21] (ang.).
  34. ↑ Pokémon Black Version and Pokémon White Version [online], Pokémon [dostęp 2019-07-21] (ang.).
  35. ↑ Pokémon Black Version 2 and Pokémon White Version 2 [online], Pokémon [dostęp 2019-07-21] (ang.).
  36. ↑ Pokémon X and Pokémon Y [online], Pokémon [dostęp 2019-07-21] (ang.).
  37. ↑ Pokémon Omega Ruby and Alpha Sapphire [online], Pokémon [dostęp 2020-07-07] (ang.).
  38. ↑ Pokémon Sun and Pokémon Moon [online], Pokémon [dostęp 2019-07-21] (ang.).
  39. ↑ Pokémon Ultra Sun and Pokémon Ultra Moon [online], Pokémon [dostęp 2019-07-21] (ang.).
  40. ↑ Pokémon: Let’s Go, Pikachu! and Pokémon: Let’s Go, Eevee! [online], Pokémon [dostęp 2019-07-21] (ang.).
  41. ↑ Pokémon Sword and Pokémon Shield [online], Pokémon [dostęp 2019-07-21] (ang.).
  42. ↑ Pokémon Brilliant Diamond and Pokémon Shining Pearl [online], Pokémon [dostęp 2019-07-21] (ang.).
  43. ↑ Pokémon Legends Arceus [online], Pokémon [dostęp 2019-07-21] (ang.).
  44. ↑ Pokémon Scarlet and Pokémon Violet [online], www.pokemon.com [dostęp 2022-11-18] (ang.).
  45. ↑ Anna Lindwasser, The Major Differences Between The Pokemon Anime And Manga [online], Ranker [dostęp 2019-07-21] (ang.).
  46. ↑ Pokemon: The Electric Tale of Pikachu [online], 1997 [dostęp 2019-07-21] (ang.).
  47. ↑ What Is Pokémon? [online], Nintendo Australia [dostęp 2019-07-14] [zarchiwizowane z adresu 2020-10-25] (ang.).
  48. ↑ Chronicles [online], Pokemon.com [dostęp 2019-07-24] (ang.).
  49. ↑ Pokemon Origins – Not the Pokemon You Grew Up With [online], A Gamer’s Historia, 21 listopada 2013 [dostęp 2019-07-21] (ang.).
  50. ↑ a b Pokémon Detective Pikachu (2019). Box Office Mojo. [dostęp 2019-05-28]. (ang.).
  51. ↑ Pokémon: The First Movie (1999) – Michael Haigney, Kunihiko Yûyama. AllMovie. [dostęp 2019-07-23]. (ang.).
  52. ↑ Pokémon: The Movie 2000. AllMovie. [dostęp 2019-07-23]. (ang.).
  53. ↑ Pokémon 3: The Movie (2001). AllMovie. [dostęp 2019-07-23]. (ang.).
  54. ↑ Pokémon 4Ever (2002). AllMovie. [dostęp 2019-07-23]. (ang.).
  55. ↑ Pokémon Heroes (2003). AllMovie. [dostęp 2019-07-23]. (ang.).
  56. ↑ Pokémon: Jirachi Wish Maker (2004). AllMovie. [dostęp 2019-07-23]. (ang.).
  57. ↑ Pokémon The Movie: Destiny Deoxys (2004). AllMovie. [dostęp 2019-07-23]. (ang.).
  58. ↑ Pokémon: Lucario and the Mystery of Mew (2006). AllMovie. [dostęp 2019-07-23]. (ang.).
  59. ↑ Pokémon Ranger and the Temple of the Sea (2007). AllMovie. [dostęp 2019-07-23]. (ang.).
  60. ↑ Pokémon: The Rise of Darkrai (2008). AllMovie. [dostęp 2019-07-23]. (ang.).
  61. ↑ Pokémon Movie 11: Giratina and the Sky Warrior (2008). AllMovie. [dostęp 2019-07-23]. (ang.).
  62. ↑ Arceus and the Jewel of Life (2009). AllMovie. [dostęp 2019-07-23]. (ang.).
  63. ↑ Pokémon – Zoroark: Master of Illusions (2010). AllMovie. [dostęp 2019-07-23]. (ang.).
  64. ↑ Pokémon the Movie: Black – Victini and Reshiram (2011). AllMovie. [dostęp 2019-07-23]. (ang.).
  65. ↑ Pokémon the Movie: White – Victini and Zekrom (2011). AllMovie. [dostęp 2019-07-23]. (ang.).
  66. ↑ Pokémon the Movie: Kyurem vs. the Sword of Justice (2012). AllMovie. [dostęp 2019-07-23]. (ang.).
  67. ↑ Pokémon the Movie: Genesect and the Legend Awakened (2013). AllMovie. [dostęp 2019-07-23]. (ang.).
  68. ↑ Pokémon the Movie: Diancie and the Cocoon of Destruction (2015). AllMovie. [dostęp 2019-07-23]. (ang.).
  69. ↑ Pokémon the Movie: Hoopa and the Clash of Ages (2015). AllMovie. [dostęp 2019-07-23]. (ang.).
  70. ↑ Pokemon The Movie: Volcanion And The Mechanical Marvel (2016). AllMovie. [dostęp 2019-07-23]. (ang.).
  71. ↑ Pokémon the Movie: I Choose You (2017). naEKRANIE.pl. [dostęp 2019-07-23]. (pol.).
  72. ↑ Tatiana Naklicka: Pokemon the movie: The power of us. film.wp.pl, 2019-01-22. [dostęp 2019-07-23]. (pol.).
  73. ↑ Mikikazu Komatsu: Japan Box Office: Mewtwo Strikes Back: Evolution Ranks 2nd with Solid 553 Million Yen. Crunchyroll. [dostęp 2019-07-23]. (ang.).
  74. ↑ Łukasz Majchrzyk: „Film Pokémon: Sekrety dżungli” w październiku na Netfliksie – mobiRANK.pl. Crunchyroll. [dostęp 2021-09-19]. (pol.).

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Pokémon&oldid=75120501”