Wikipedia

Pałac Pod Blachą

Pałac w Polsce

Pałac Pod Blachą, także pałac Lubomirskich[2] – późnobarokowy pałac znajdujący się u podnóża Zamku Królewskiego w Warszawie.

Pałac Pod Blachą
Zabytek: nr rej. 621 z 1 lipca 1965[1]
Ilustracja
Pałac Pod Blachą, widok z dzwonnicy kościoła św. Anny (2014)
Państwo

 Polska

Województwo

 mazowieckie

Miejscowość

Warszawa

Adres

pl. Zamkowy 2
00-277 Warszawa

Styl architektoniczny

barok

Architekt

Jakub Fontana

Rozpoczęcie budowy

1651, 1720

Zniszczono

1944

Odbudowano

1948–1949

Położenie na mapie Warszawy
Mapa konturowa Warszawy, w centrum znajduje się punkt z opisem „Pałac Pod Blachą”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Pałac Pod Blachą”
Położenie na mapie województwa mazowieckiego
Mapa konturowa województwa mazowieckiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Pałac Pod Blachą”
Ziemia52°14′50″N 21°00′58″E/52,247222 21,016111
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa
Pałac Pod Blachą (ok. 1910)

Historia

edytuj

W 1651 królewski płatnerz Wawrzyniec Reffus rozpoczął w miejscu obecnego pałacu budowę jednopiętrowej kamienicy[3].

Odbudowany po zniszczeniu w 1657 przez wojska Rakoczego budynek został następnie przebudowany w latach 1698–1701 dla podkomorzego wielkiego koronnego Jerzego Dominika Lubomirskiego na pałac z dodaniem południowego skrzydła na nasypie. W latach 1720–1730 został przebudowany w stylu późnobarokowym przez Jakuba Fontanę. Dobudowano wtedy dwa skrzydła boczne, a budynek w miejsce dachówki nakryto nietypowo blachą, której zawdzięcza swoją nazwę[4][5]. Elewację frontową ozdobiono czterema korynckimi kolumnami[6]. Taką formę budynek zachował do dziś[6].

W 1776 pałac został zakupiony przez Stanisława Augusta Poniatowskiego z przeznaczeniem na mieszkania dla dworzan i włączony do zespołu zabudowań zamkowych[6][7]. Rezydował tam m.in. marszałek wielki koronny Michał Jerzy Mniszech[8]. Skrzydło północne nadbudowano o dwa piętra i połączono z Biblioteką Królewską[6]. W 1794 król przekazał pałac swemu bratankowi księciu Józefowi Poniatowskiemu, który wprowadził się do niego w 1798[3]. Wraz z nim w pałacu zamieszkały jego siostra Maria Teresa z Poniatowskich Tyszkiewiczowa oraz francuska przyjaciółka, Henrietta z Rarbatan hrabina de Vauban. Hrabina mieszkała w pałacu przez 17 lat[9].

Od 1798 pałac stał się jednym z najsłynniejszych salonów Warszawy, miejscem wystawnych przyjęć, balów i przedstawień teatralnych[6]. Po opuszczeniu w 1806 Warszawy przez wojsko i administrację pruską, książę gościł w nim m.in. marszałka Francji Joachima Murata[10]. Po objęciu w 1807 przez Poniatowskiego stanowiska ministra wojny Księstwa Warszawskiego stał się siedzibą nowego ministra i jego kancelarii.

Po śmierci księcia Józefa Poniatowskiego w 1813 pałac odziedziczyła Maria Teresa z Poniatowskich Tyszkiewiczowa, która w 1820 sprzedała go carowi Aleksandrowi I[11]. W pałacu znalazły się mieszkania i stancje służby zamkowej oraz siedziba urzędów generał-gubernatorów warszawskich[8].

W 1918 pałac przekazano Ministerstwu Spraw Wojskowych, a od 1920 pełnił funkcję gmachu reprezentacyjnego Rzeczypospolitej[12]. W 1924 w skrzydle południowym zamieszkał Stanisław Przybyszewski[13].

W latach 1926–1939 w pałacu mieściły się biura Kancelarii Prezydenta oraz mieszkania[14]. W wyniku przebudowy przeprowadzonej w latach 1932–1937 rozebrano dwa piętra nad skrzydłem północnym i przywrócono wysoki dach obniżony w połowie XIX wieku[6].

W czasie II wojny światowej korpus główny i południowe skrzydło pałacu zostały spalone przez Niemców[12]. Po wojnie w północnym skrzydle ulokowano Archiwum Główne Akt Dawnych, a w 1947 biuro budowy Trasy W-Z[15][16]. Pałac został odbudowany w latach 1948–1949 według projektu Stanisława Barana[13]. Rozebranie, w związku z budową Trasy W-Z, wiaduktu Pancera, pozwoliło na lepsze wyeksponowanie budynku[17].

W latach 1951–1988 pałac był siedzibą naczelnego architekta m.st. Warszawy[12]. W 1988 został przekazany Zamkowi Królewskiemu[12].

W latach 2004–2008 pałac został poddany remontowi, konserwacji, rewitalizacji i dostosowany do funkcji muzealnych i edukacyjnych. Stałymi ekspozycjami są wystawa kobierców wschodnich Fundacji Teresy Sahakian (skrzydło południowe) oraz pokoje na pierwszym piętrze poświęcone księciu Józefowi Poniatowskiemu[18]. W 2011 udostępniono zwiedzającym Apartament Poniatowskiego, w którym książę mieszkał w latach 1798–1813[19].

Opis

edytuj

Od strony zamku budynek posiada dwie kondygnacje, natomiast od strony skarpy wiślanej cztery[12]. Dach korpusu głównego jest czterospadowy z lukarnami[20], natomiast dachy skrzydeł bocznych są płaskie[21].

Swą nazwę pałac zawdzięcza nietypowemu w tamtych czasach pokryciu blachą miedzianą, aczkolwiek wcześniej w II poł. XVIII wieku był pokryty dachówką, co uwiecznił na swoim obrazie Bernardo Belotto zwany Canaletto.

Ważniejsze pomieszczenia

edytuj
  • Klatka schodowa
  • Westybul Górny
  • Salon
  • Pokój Adiutanta
  • Kancelaria Sztabowa
  • Kancelaria Wojenna
  • Pokój Sypialny
  • Przedpokój Książęcia
  • tzw. Loża Masońska – piwnica o wymiarach 14 x 5 metrów z II poł. XVII wieku nakryta sklepieniem kolebkowym z sześcioma lunetami[21][22]. We wnękach znajdują się figury kamienne m.in. Zeusa, Herkulesa, Aresa, Demeter, Ateny oraz starca z brodą i koroną na głowie[21][22]. Nie ma jednak żadnych dowodów na to, że piwnica pełniła funkcje loży masońskiej[22]. Mogła służyć do przechowywania wina[23].

Galeria

edytuj
  •  
    Pałac (po lewej) w czasie budowy mostu Śląsko-Dąbrowskiego
  •  
    Pokój Sypialny
  •  
    Wystawa kobierców Fundacji Teresy Sahakian
  •  
    Piwnica – tzw. Loża Masońska, widoczne rzeźby ustawione we wnękach

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – Warszawa [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024, s. 24 [dostęp 2022-09-20].
  2. ↑ Juliusz A. Chrościcki, Andrzej Rottermund: Atlas architektury Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo „Arkady”, 1977, s. 219.
  3. ↑ a b Tadeusz S. Jaroszewski: Księga pałaców Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Interpress, 1985, s. 101. ISBN 83-223-2047-7.
  4. ↑ Ilustrowany przewodnik po Warszawie wraz z treściwym opisem okolic miasta (wydanie I na podstawie wydania z 1893 roku). Warszawa: Wydawnictwo Ciekawe Miejsca.net, 2012, s. 120. ISBN 978-83-928349-8-4.
  5. ↑ Danuta Szmit-Zawierucha: O Warszawie inaczej (anegdoty, fakty, obserwacje). Warszawa: Spółdzielnia Wydawnicza Anagram, 1996, s. 61. ISBN 83-86086-28-9.
  6. ↑ a b c d e f Wiesław Głębocki: Pałace Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Sport i Turystyka, 1991, s. 78. ISBN 83-217-2814-6.
  7. ↑ Jerzy Lileyko: Zamek Królewski. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1976, s. 224.
  8. ↑ a b Jerzy Łoziński, Andrzej Rottermund (red.): Katalog zabytków sztuki. Miasto Warszawa. Część I – Stare Miasto. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczna i Filmowe, 1993, s. 183. ISBN 83-221-0628-9.
  9. ↑ Aleksander Król, Barbara Król-Kaczorowska: Pałac Pod Blachą. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1974, s. 54.
  10. ↑ Aleksander Gieysztor, Janusz Durko: Warszawa. Jej dzieje i kultura. Warszawa: Arkady, 1980, s. 263. ISBN 83-213-2958-6.
  11. ↑ Henryk Chodźko, Jerzy Bielecki: Zamek Królewski w Warszawie. Warszawa: Książka i Wiedza, 2004, s. 222. ISBN 83-05-13330-3.
  12. ↑ a b c d e Jerzy Łoziński, Andrzej Rottermund (red.): Katalog zabytków sztuki. Miasto Warszawa. Część I – Stare Miasto. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczna i Filmowe, 1993, s. 184. ISBN 83-221-0628-9.
  13. ↑ a b Tadeusz S. Jaroszewski: Księga pałaców Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Interpress, 1985, s. 102. ISBN 83-223-2047-7.
  14. ↑ Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 603. ISBN 83-01-08836-2.
  15. ↑ Jerzy S. Majewski. Batalia o odbudowę. „Stolica”, s. 13, marzec-kwiecień 2021. 
  16. ↑ Maria I. Kwiatkowska: Pałac Raczyńskich. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1980, s. 121. ISBN 83-01-00500-9.
  17. ↑ Karol Małcużyński: Szkice warszawskie. Warszawa: Książka i Wiedza, 1955, s. 66.
  18. ↑ Pałac Pod Blachą. [w:] Zamek Królewski w Warszawie [on-line]. zamek-krolewski.pl. [dostęp 2015-03-23].
  19. ↑ Monika Kuc. W apartamencie księcia Józefa. „Rzeczpospolita”, 13 lipca 2011. ISSN 0208-9130. 
  20. ↑ Jerzy Łoziński, Andrzej Rottermund (red.): Katalog zabytków sztuki. Miasto Warszawa. Część I – Stare Miasto. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczna i Filmowe, 1993, s. 186. ISBN 83-221-0628-9.
  21. ↑ a b c Jerzy Łoziński, Andrzej Rottermund (red.): Katalog zabytków sztuki. Miasto Warszawa. Część I – Stare Miasto. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczna i Filmowe, 1993, s. 187. ISBN 83-221-0628-9.
  22. ↑ a b c Aleksander Król, Barbara Król-Kaczorowska: Pałac Pod Blachą. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1974, s. 59.
  23. ↑ Aleksander Król, Barbara Król-Kaczorowska: Pałac Pod Blachą. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1974, s. 60.

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Pałac_Pod_Blachą&oldid=75010637”