Oslo

Oslo
	; Panorama Oslo; Pałac królewski, Twierdza Akershus; wyspa Geitholmen, Stortinget; Opera
Herb	Flaga
	Dewiza: (łac.) Unanimiter et constanter; (Zjednoczony i stały)
Państwo	Norwegia
Region	Østlandet
Okręg	gmina na prawach okręgu
Data założenia	około 1048
Zarządzający	Anne Lindboe
Powierzchnia	454,12 km²
Wysokość	1-629 m n.p.m.
Populacja (2023); • liczba ludności; • gęstość	; 709 037; 1626,39 os./km²
Nr kierunkowy	(+47) 22
Kod pocztowy	0001 – 0400
Tablice rejestracyjne	od DA do FZ
Podział miasta	15 dzielnic
	Położenie na mapie Oslo Oslo
	Położenie na mapie Norwegii Oslo
	59°54′46,79″N 10°44′16,79″E/59,912997 10,737997
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku
	Informacje w Wikipodróżach
	Strona internetowa

Oslo (wym. norw. [ˈ u ʂ ˈ l u], [ˈ u s ˈ l u], 1624–1877 Christiania, 1877–1924 Kristiania) – stolica i największe miasto Norwegii, gmina na prawach okręgu oraz siedziba władz sąsiedniego okręgu Viken. Oslo jest położone na południowym wschodzie kraju, w środkowej części regionu Østlandet, u ujścia rzek Lysaker, Aker, Alna i Gjersjø oraz kilku mniejszych cieków do zatoki Oslofjorden. Miasto Oslo liczy w swoich granicach administracyjnych 709 037 mieszkańców (2023)^[1], podczas gdy obszar zurbanizowany (tettsted) Oslo, obejmujący także tereny sąsiednich gmin, 942 084 mieszkańców (2014). Miasto zajmuje powierzchnię 454,12 km², a obszar zurbanizowany — 266,16 km²

Oslo jest wzmiankowane w Heimskringli, według której zostało założone w 1048 przez Haralda III Surowego. Siedzibą królów norweskich stało się w 1299 roku. Silnie dotknięte najpierw przez wybuch epidemii czarnej śmierci w 1350, a następnie przez wielki pożar w 1352, miasto i cały kraj uległy stopniowej marginalizacji po wejściu w 1380 w unię personalną i późniejszej aneksji Norwegii przez Danię w 1536 roku. Po pożarze w 1624 miasto zostało lokowane ponownie pod nazwą Christiania przez Chrystiana IV. Przejściowo opanowane przez Szwedów w czasie III wojny północnej. W XIX wieku weszło w okres prosperity, stając się największym miastem Norwegii, a w 1905 roku potwierdzając swój stołeczny status w ramach niepodległego królestwa. W 2011 roku centrum miasta było jednym z celów ataku terrorystycznego, w którym zginęło osiem osób, a ponad dwieście zostało rannych.

Aglomeracja Oslo skupia ponad ¼ całej populacji Norwegii, a samo miasto jest najważniejszym ośrodkiem gospodarczym, naukowym, administracyjnym i kulturalnym kraju. Zostało sklasyfikowane jako metropolia globalna klasy beta. Stanowi ważny węzeł w komunikacji drogowej, kolejowej, morskiej i lotniczej.

W języku polskim nazwa miasta Oslo jest nieodmienna^[2].

Historia

Za datę założenia Oslo zwykło się uznawać, na podstawie Sagi królewskiej Snorriego Sturlusona, rok 1048, zaś za założyciela – króla Haralda III Surowego (Haralda Hardråde). Jednak najnowsze odkrycia archeologiczne^[jakie?] wykazały, że miasto zostało założone przed rokiem 1000, dlatego tę właśnie datę uznaje się za oficjalny rok założenia Oslo. Pierwotnie miasto leżało u ujścia rzeki Alna. Istnieją różne hipotezy co do znaczenia nazwy miasta – jedne z nich tłumaczą je jako „równinę u podnóża zbocza” lub „równinę bogów”. Patronem Oslo widniejącym w jego herbie, jest św. Hallvard, który – jak głosi legenda – poświęcił w 1043 swoje życie w obronie kobiety niesłusznie oskarżonej o kradzież.

Od XI wieku mieściło się w Oslo biskupstwo katolickie, zaś około 1300 roku Haakon V Długonogi (Håkon V Magnusson) wybudował na zachód od pierwotnej osady Oslo fortecę Akershus, którą wybrał na swoją siedzibę. W 1384 ludność Oslo została zdziesiątkowana przez dżumę. Osłabiona tym Norwegia zawarła wraz z Danią i Szwecją w 1397 roku unię kalmarską, w wyniku której Norwegia na ponad 400 lat stała się uzależniona od Danii. W czasie unii Oslo utraciło status stolicy i podupadło ekonomicznie. Na losy Oslo duży wpływ miała również Reformacja 1537, która doprowadziła do separacji od Kościoła katolickiego i powstania Narodowego Kościoła Protestanckiego.

W 1624 stara osada Oslo padła ofiarą ogromnego pożaru, jakoby wznieconego specjalnie przez cztery czarownice. Król Danii i Norwegii, Chrystian IV Oldenburg, postanowił odbudować miasto, lecz nie tam, gdzie do tej pory leżało, ale w pobliżu murów Twierdzy Akershus. W ten sposób powstało nowe renesansowe, zbudowane na planie kwadratu miasto, noszące zresztą również nowe imię – Christiania (w latach 1877–1925 nazwę tę zapisywano jako Kristiania).

W chwili rozwiązania unii z Danią (1814) miasto odzyskało status stolicy Norwegii. Pomimo zawarcia nowej unii, tym razem ze Szwecją, zachowało ten status. W czasach unii miasto przeżyło rozkwit – w XIX wieku powstało tu wiele siedzib nowych instytucji m.in. pałac królewski, uniwersytet, parlament Stortinget, Teatr Narodowy, bank norweski, giełda.

W 1905 roku unia ze Szwecją została rozwiązana, a Norwegia stała się w pełni niepodległym państwem. W 1925 roku przywrócono stolicy uświęcone tradycją miano Oslo.

Oslo organizowało w 1952 roku Zimowe Igrzyska Olimpijskie. W Oslo czterokrotnie odbyły się mistrzostwa świata w narciarstwie klasycznym (w roku 1930, 1966, 1982 oraz w 2011). W maju 2010 roku Oslo było gospodarzem Konkursu Piosenki Eurowizji 2010.

Główne atrakcje turystyczne

Zamek i forteca Akershus (Akershus festning): Założony w końcu XIII wieku kompleks fortyfikacji obronnych, usytuowanych bezpośrednio nad Fiordem Oslo (Oslofjord). Twierdza jest dostępna dla zwiedzających przez cały rok (wstęp bezpłatny). Na terenie fortecy znajduje się zamek i kilka muzeów związanych z obronnością.
Pałac królewski (Det kongelige slottet): Rezydencja królewska wybudowana w latach 1824–1848, obecnie siedziba króla Haralda V, dostępna dla zwiedzających jedynie przez kilka tygodni w okresie letnim (wstęp płatny, na zwiedzanie należy umawiać się z wyprzedzeniem). Atrakcją jest odbywająca się codziennie o godz. 13.30 honorowa zmiana warty straży królewskiej.
Frammuseet – muzeum statku polarnego Fram: W muzeum prezentowany jest statek polarny Fram wraz z oryginalnym wyposażeniem z przełomu XIX wiek i XX wieku. Wokół niego ekspozycje poświęcone wyprawom polarnym i podróżnikom – Fridtjofowi Nansenowi, Ottonowi Sverdrupowi oraz Roaldowi Amundsenowi. W drugim gmachu prezentowany jest statek polarny „Gjøa” – pierwszy statek, który przepłynął przez Przejście Północno-Zachodnie w latach 1903–1906.
Skocznia narciarska Holmenkollbakken i Muzeum Narciarstwa (Skimuseet): Miejsce Igrzysk Olimpijskich 1952, jedna ze skoczni, na których odbywają się zawody Pucharu Świata w skokach narciarskich. W budynku skoczni znajduje się Muzeum Narciarstwa, w którym obejrzeć można eksponaty pokazujące rozwój sportów zimowych. Można także wjechać windą na wieżę skoczni.
Muzeum Henryka Ibsena (Ibsen Museet): W mieszkaniu Ibsena, w którym mieszkał on od 1895 roku aż do swojej śmierci w roku 1906, urządzono ekspozycję związaną z pisarzem.
Muzeum Kon-Tiki: Położone na półwyspie Bygdøy muzeum prezentuje eksponaty związane z wyprawami Thora Heyerdahla – tratwę Kon-Tiki, papirusową łódź Ra II, eksponaty z Wyspy Wielkanocnej, Peru i Polinezji.
Muzeum Muncha: Muzeum posiadające największą na świecie kolekcję prac tego malarza, które zapisał on w testamencie miastu Oslo. W zbiorach znajduje się ok. 1100 obrazów olejnych, 3000 rysunków, 18 000 grafik. Muzeum nie posiada stałej ekspozycji, jedynie wystawy czasowe prezentujące Muncha w kontekście europejskim.
Galeria Narodowa (Nasjonalgalleriet): Zawiera najbogatsze w Norwegii zbiory sztuki norweskiej, a także skandynawskiej i europejskiej, m.in. prace Edvarda Muncha, Johana Dahla, Christiana Krohga i wielu innych.
Centrum Pokojowe Nobla (Nobels Fredssenter): Centrum poprzez tradycyjne i multimedialne ekspozycje prezentuje tematy związane z wojną, pokojem i rozwiązywaniem konfliktów oraz Pokojową Nagrodą Nobla.
Norweskie Muzeum Ludowe / Skansen (Norsk Folkemuseum): Położone na półwyspie Bygdøy muzeum i skansen prezentują kulturę ludową Norwegii. W skansenie zobaczyć można 155 budynków z różnych regionów, m.in. słynny kościół drewniany Gol stavkirke. Otwarte przez cały rok, ale znacznie bardziej atrakcyjne latem, kiedy poprzez różne prezentacje zapoznać się można z codziennym życiem dawnej Norwegii.
Ratusz (Oslo Rådhus): Oddana do użytku w 1950 siedziba władz miejskich Oslo. W auli ratusza odbywa się corocznie uroczystość wręczenia Pokojowej Nagrody Nobla. W sezonie letnim możliwe jest zwiedzanie jednej z wież ratusza.
Stortinget: Budynek parlamentu norweskiego wzniesiony w 1866. Latem dostępny dla zwiedzających codziennie, poza sezonem – w soboty (wstęp bezpłatny).
Park Vigelanda (Vigelandslegget): Jedna z najpopularniejszych atrakcji Oslo, zwiedzana corocznie przez ok. milion turystów. Kompleks parkowy z rzeźbami Gustava Vigelanda – ponad 200 figur z brązu i granitu. Czynny przez cały rok (wstęp wolny).
Muzeum Vigelanda (Vigeland-museet): W budynku muzeum, wzniesionym w latach 20. XX wieku, mieściło się pierwotnie atelier rzeźbiarza i jego mieszkanie. Obecnie obejrzeć tam można odlewy jego prac i mniejsze rzeźby.
Muzeum Łodzi Wikingów (Vikingskipshuset): Położone na półwyspie Bygdøy muzeum prezentuje najlepiej na świecie zachowane łodzie wikingów, zbudowane ponad 1100 lat temu, a odnalezione w czasie prac archeologicznych. Dodatkowo zobaczyć można eksponaty znalezione w kurhanach.
Biblioteka Miejska w Oslo (Deichman): Najstarsza i największa biblioteka publiczna w Norwegii.
Huk i Paradisbukta: Położone blisko centrum miasta tereny rekreacyjne oraz plaże na półwyspie Bygdøy.
Wyspy położone na Oslofjordzie: Nakholmen, Lindøya, Hovedøya, Bleikøya, Gressholmen i Rambergøya. Dociera do nich z centrum miasta tramwaj wodny.

Sport

Skocznia narciarska Holmenkollbakken (2010)

Z tym tematem związana jest kategoria: Sport w Oslo.

Oslo jest miastem o szczególnym znaczeniu dla sportów zimowych.

W dzielnicy Holmenkollen odbywa się wiele imprez pucharowych czy mistrzostwa w różnych dyscyplinach. Odbywały się też tutaj Zimowe Igrzyska Olimpijskie 1952.
Najbardziej znanym klubem z miasta jest Vålerenga Oslo, posiadające sekcje:
- Vålerenga Oslo – hokejowa;
- Vålerenga Fotball – piłkarska;
Lyn Fotball – klub piłkarski;
Skeid Fotball – klub piłkarski;
Ullevaal Stadion – stadion klubów Vålerenga, Lyn i Skeid;
IK Tjalve – klub lekkoatletyczny;
SK Vidar – klub lekkoatletyczny;
Valle Hovin – hala sportowa.

Demografia

Rok	Liczba ludności
1801	9 500
1825	15 400
1855	31 700
1875	76 900
1900	227 900
1925	255 700
1951	434 365
1960	471 511
1970	487 363
1980	454 872
1990	458 364
2000	507 467
2005	529 407

Oszacowano, że 26% z około 152 000 rdzennych mieszkańców Oslo to imigranci. W 2009 roku region Oslo liczył 1 400 000 mieszkańców, z czego 876 391 to mieszkańcy przyległej aglomeracji. Liczba mieszkańców obecnie wzrasta w rekordowym tempie ponad 2% rocznie, czyniąc go jednym z najszybciej rosnących miast w Europie.

Dzielnice Oslo

Alna (2018)

St. Hanshaugen (2008)

Osobny artykuł: Lista dzielnic Oslo.

Oslo dzieli się na 15 dzielnic:

Urodzeni w Oslo

Wenche Foss (1979)

Wenche Foss – aktorka
Anneke von der Lippe – aktorka
Jo Nesbø – pisarz
Frid Ingulstad – pisarka
Lars Rønningen – zapaśnik
Halvor Egner Granerud – skoczek narciarski
Espen Bredesen – skoczek narciarski

Zobacz też

Pociąg MX3000 metra w Oslo (2012)

Przypisy

↑ 07459: Alders- og kjønnsfordeling i kommuner, fylker og hele landets befolkning (K) 1986 - 2023. Statistikkbanken [online], SSB [dostęp 2023-08-13] (norw.).
↑ Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Rzeczypospolitej Polskiej przy Głównym Geodecie Kraju: Nazwy państw świata, ich stolic i mieszkańców. Warszawa: Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 2007, s. 32 (PDF: 64). ISBN 978-83-239-9999-7.

Linki zewnętrzne

[1] 07459: Alders- og kjønnsfordeling i kommuner, fylker og hele landets befolkning (K) 1986 - 2023. Statistikkbanken [online], SSB [dostęp 2023-08-13] (norw.).

[2] Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Rzeczypospolitej Polskiej przy Głównym Geodecie Kraju: Nazwy państw świata, ich stolic i mieszkańców. Warszawa: Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 2007, s. 32 (PDF: 64). ISBN 978-83-239-9999-7.

[1]

[2]