Maurycy Allerhand
Maurycy Mojżesz Allerhand (ur. 28 czerwca 1868 w Rzeszowie, zm. w sierpniu 1942 we Lwowie) – polski prawnik, cywilista, adwokat, profesor Wydziału Prawa Uniwersytetu Lwowskiego.
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
po 10 sierpnia 1942 |
| profesor nauk prawnych | |
| Specjalność: prawo cywilne | |
| Alma Mater | |
| Doktorat | |
| Habilitacja |
1909 |
| Profesura |
1921 |
| Nauczyciel akademicki | |
| Uczelnia | |
Życiorys
edytujPochodził z zamożnej żydowskiej rodziny właściciela ziemskiego. Ukończył polskie gimnazjum w Rzeszowie, gdzie w 1887 zdał maturę (z odznaczeniem), po czym podjął studia na Uniwersytecie Wiedeńskim. Stopień doktora praw uzyskał tam w 1892.
Po powrocie do Galicji zamieszkał we Lwowie i rozpoczął praktykę adwokacką. W 1900 otworzył samodzielną kancelarię adwokacką, jednocześnie publikował w czasopismach krajowych i zagranicznych rozprawy, artykuły i monografie prawnicze. Był współpracownikiem czasopisma „Reforma Sądowa” w zakresie ustawodawstwa naftowego[1].
W 1909 habilitował się na Uniwersytecie Lwowskim w dziedzinie prawa procesowego na podstawie pracy Podstęp w procesie. Wiele prac ogłosił także w języku niemieckim, głównie publikował jednak w języku polskim. Od 1910 profesor na Uniwersytecie Lwowskim, w 1917 został mianowany profesorem nadzwyczajnym, a w 1921 przez Józefa Piłsudskiego profesorem zwyczajnym[2].
Pełnił funkcję kuratora Towarzystwa Żydowskich Słuchaczy Prawa UJK[3]. Wykładał także na Studium Dyplomatycznym Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie. 22 sierpnia 1919 został mianowany członkiem Komisji Kodyfikacyjnej RP. W 1922 z ramienia Koła Żydowskiego został wybrany przez Sejm RP I kadencji członkiem Trybunału Stanu[4].
Pod koniec 1924 został mianowany komisarzem rządowym kahału lwowskiego[5]. W 1929 był prezesem Żydowskiej Gminy Wyznaniowej. Został członkiem żydowskiej loży masońskiej Izraelickie Stowarzyszenie Humanitarne. Nie angażował się politycznie, reprezentował postawę pełnej asymilacji z narodem i państwem polskim. Przez cały czas prowadził praktykę adwokacką. Pracował też naukowo: wykładał prawo egzekucyjne, prawo niesporne i konkursowe, historię i organizację sądownictwa, adwokatury i notariatu, prawo ubezpieczeniowe w lotnictwie.
Do 1933 był kierownikiem Zakładu Prawa Handlowego i Wekslowego. Zapraszał często młodych prawników na seminaria w swym gabinecie. Uczestnikami tych seminariów byli znani później polscy prawnicy: Karol Koranyi, Kazimierz Przybyłowski, Ludwik Dworzak. Do udziału w seminariach prof. Allerhanda przyznawali się też Jerzy Sawicki i Stefan Rozmaryn-Kwieciński.
W latach 1932–1933 ogłosił dwuczęściowy komentarz do Kodeksu Postępowania Cywilnego, w 1935 Komentarz do Kodeksu Handlowego, zaś w 1937 komentarz do Prawa Upadłościowego. Jego dorobek naukowy obejmuje ponad 1000 pozycji, w tym prace z zakresu prawa procesowego, cywilnego handlowego i etnografii. Został członkiem pierwszego komitetu redakcyjnego pisma „Nowy Proces Cywilny”, powołanego w 1933[6].
Po wybuchu II wojny światowej, agresji ZSRR na Polskę i nastaniu okupacji sowieckiej został usunięty z uniwersytetu lwowskiego, w związku z czym zatrudnił się wraz z synem w spółdzielni Kultigruszka produkującej drewniane zabawki[2]. Po pewnym czasie jednak pozwolono mu wykładać, ale jedynie prawo o notariacie[2].
Po ataku Niemiec na ZSRR i nastaniu we Lwowie 1 sierpnia 1941 roku okupacji niemieckiej został na krótko aresztowany i wyrzucony ze swojego mieszkania przy ul. Jagiellońskiej 20/22. Początkowo mieszkał u syna na ulicy Sobieskiego, ale w listopadzie 1941 cała rodzina znalazła się w getcie lwowskim[2]. Odmówił przyjęcia stanowiska przewodniczącego Judenratu motywując decyzję podeszłym wiekiem i złym stanem zdrowia[7]. Rękopis jego wspomnień z getta, pt. Zapiski z tamtego świata, przechował w swych papierach prof. Stefan Stasiak.
W dniu 10 sierpnia 1942 został wywieziony wraz z żoną i wnukiem do obozu janowskiego, gdzie zostali zamordowani przez rozstrzelanie. Córka z wnuczką zginęła w Treblince[2]. Jego syn Joachim (1897–1970), synowa Zina (1908–1978) i wnuk Leszek (1931–2018) uciekli z getta i uratowali się z Holocaustu jako jedyni z 35-osobowego klanu lwowskich Allerhandów[2].
Symboliczny grób Maurycego Allerhanda i jego żony Salomei znajduje się na nowym cmentarzu żydowskim w Krakowie. W 2009 roku został patronem fundacji prawniczej – Instytut Allerhanda z siedzibą w Krakowie.
Przypisy
edytuj- ↑ Podział pracy między P. T. współpracowników „Reformy sądowej”. „Reforma Sądowa”. 6, 7, 8, s. 86, 1907.
- ↑ a b c d e f Maurycy Allerhand napisał prawo, które obowiązywało od 1934 do 2003 r. Zginął, gdy próbował pomóc kobiecie katowanej przez policjanta, „wyborcza.pl” [dostęp 2018-09-24] (pol.). Wersja drukowana: Wojciech Orliński, Maurycy Allerhand pisze prawo od zera, Gazeta Wyborcza – Duży Format, 2018-09-24, s. 20–22.
- ↑ Jan Draus: Uniwersytet Jana Kazimierza we Lwowie 1918–1946. Portret kresowej uczelni. Kraków: Księgarnia Akademicka, 2007, s. 62. ISBN 978-83-7188-964-6.
- ↑ Trybunał Stanu. „Tydzień Płocki”, s. 3, nr 4 z 26 marca 1924.
- ↑ Maurycy Allerhand. „Nowości Illustrowane”. Nr 52, s. 2, 25 grudnia 1924.
- ↑ Co przynosi prasa prawnicza? Nowy Proces Cywilny. „Czasopismo Sędziowskie”. 2, s. 76, 1933.
- ↑ Magdalena Siek: Teka lwowska. Lata: 1898–1928, 1941–1942. Żydowski Instytut Historyczny, 2010. s. 2. [dostęp 2015-05-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-05-18)].
Bibliografia
edytuj- Maurycy Allerhand, Leszek Allerhand: Zapiski z tamtego świata, Wydawnictwo Edukacyjne, Kraków 2003
- Recenzja: A Redzik w: „Rocznik Lwowski” 2004
- Jan Draus: Uniwersytet Jana Kazimierza we Lwowie 1918–1946. Portret kresowej uczelni. Kraków: Księgarnia Akademicka, 2007, s. 132–133. ISBN 978-83-7188-964-6.