Maltzan

Maltzan, Malzan lub Maltzahn – niemiecki ród szlachecki wywodzący się z Meklemburgii – Pomorza Przedniego^[1].

Herby Maltzanów

Herb w herbarzu Siebmachera, karta 166, 1 z lewej, górny rząd

Herb baronów w herbarzu Siebmachera, karta 29, 2 od prawej, dolny rząd

St. kustosz dyplomowany w Pracowni Zbiorów Muzycznych Biblioteki Uniwersyteckiej w Poznaniu Andrzej Jazdon opowiada o zbiorach rękopisów muzycznych z Milicza rodziny Maltzanów

Dzieje

Korzenie rodu sięgają XII wieku. Za najstarszego przedstawiciela rodu uznany jest Bernardus de Multan, lennik biskupa Ratzeburga(inne języki). Udokumentowana genealogia rodu rozpoczyna się od osoby rycerza i pana na zamku w Gadebusch – Ludolfa Moltzana, żyjącego w XIII w.^[1]

Od 1414 r. byli panami na zamku Alte Burg Penzlin(inne języki), a od 1501 r. także miasta Penzlin.

W XV w. ród podzielił się na dwa domy: Maltzan (później z przydomkiem: zu Wartenberg und Penzlin) – wywodzący się od Bernarda II (zm. przed 1525 r.) oraz Maltzahn (później z przydomkiem: zu Cummerow und Sarow) – wywodzący się od Ludolfa III (zm. po 1528 r.). W ramach linii rodu Maltzanów – Penzlin – wyodrębniła się gałąź Wartenberg-Militsch osiadła na Śląsku. Jej przedstawiciele byli właścicielami śląskich wolnych państw stanowych: Sycowa (Wartenberg) w latach 1530–1571, a następnie Milicza w latach 1590–1945^[2].

Maltzan zu Wartenberg und Penzlin

W XVI w. Maltzanowie weszli w posiadanie dwóch śląskich wolnych państw stanowych: Sycowa w latach 1530–1571 oraz Milicza w latach 1590–1945^[2].

W 1530 bracia Joachim II (ur. ok. 1491, zm. 1556), radca cesarski i Jerzy (ur. ok. 1501, zm. 1562), radca ks. Meklemburgii, otrzymali dziedziczne tytuły czeskich baronów. W tym samym roku uzyskali tytuły baronów cesarstwa z predykatem „zu Wartenberg und Penzlin”. Ich tytuł został uznany w księstwie Meklemburgii-Schwerinu w 1539. W 1694 r. bracia Joachim Wilhelm i Mikołaj Andrzej otrzymali tytuł czeskich hrabiów. W 1774 r. hr. Joachim Andrzej otrzymał tytuł dziedzicznego wyższego podskarbiego na Dolnym Śląsku. Od ustanowienia w 1854 r. wyższej izby pruskiego parlamentu tj. Izby Panów wolny pan stanowy Milicza był dziedzicznym członkiem. Ostatni pan Milicza opuścił miasto w 1944 roku i pozbawiony został praw do jego własności w wyniku zmiany przynależności państwowej Śląska określonej w postanowieniach deklaracji poczdamskiej^[3].

W 1824 r. baron Adolf Krystian Maltzahn zu Penzlin und Wartenberg otrzymał uznanie swego tytułu w Królestwie Polskim. Linia jego spadkobierców wygasła na baronie Henryku Wandalinie, właścicielu dóbr Goślub, który zginął w Warszawie podczas II wojny światowej zamordowany przez gestapo latem 1943 r.

Kluczową postacią dla dziejów kultury muzycznej dworu Maltzanów w Miliczu był żyjący w latach 1733–1817 Joachim Carl Maltzan. W 1786 roku, po śmierci ojca Joachima Andreasa Maltzana, stał się panem Milicza. Jako właściciel państwa stanowego podejmował działania mające na celu rozbudowę miasta. Zbudował nowy kompleks pałacowo-parkowy, zainicjował przemysł bawełniany – na co uzyskał koncesję króla w 1804 roku. Chciał uczynić z Milicza miasto kurortowe, budując dom uzdrowiskowy w 1809 roku. Pozostając w kręgu dworu Fryderyka II, powierzył budowę nowego pałacu znanemu śląskiemu architektowi – Carlowi Gottfriedowi Geisslerowi, w stylu klasycystycznym na wzór architektury pałacu Sanssouci w Poczdamie. Jednym z jego elementów architektonicznych była niewielka antykizująca „świątynia muzyczna” na wyspie – Folly, a należąca do obiektów charakterystycznych dla romantycznych założeń ogrodowych. Tutaj służyła prawdopodobnie kameralnemu muzykowaniu. Hrabia był animatorem życia artystycznego i miłośnikiem muzyki dworskiej na viola da gamba. Utrzymywał zespół i dworską kapelę muzyczną. Od 1811 roku w pałacu odbywały się spotkania muzyczne profesjonalnych muzyków i amatorów pod kierunkiem Friedricha Guhra^[4], znane od 1813 roku pod nazwą Militscher Musikverein (Milickie Towarzystwo Muzyczne). Zespół pałacowy kontynuował repertuarowe tradycje kapeli dworskiej i to głównie jego działalność dokumentują zachowane muzykalia. Powstawały nowe dedykowane Maltzanom utwory, a praktyka gry na viola da gamba była kultywowana jeszcze wiele lat po jego śmierci Joachima Carla Maltzana. W przechowywanej w Bibliotece Uniwersyteckiej w Poznaniu milickiej kolekcji muzykaliów zachował się zbiór utworów na violę da gamba, z których część to kompozycje Carla Friedricha Abla^[3]^[5].

Panowie Sycowa (niem. Wartenberg)

1529–1551 – Joachim I von Maltzan
1551–1560 – Franciszek von Maltzan
1551–1569 – Jan Bernard
1569–1571 – Joachim II von Maltzan
1569–1571 – Elżbieta von der Lomnitz (ur. 1530, zm. 1586) – wdowa po Janie Bernardzie

Panowie Milicza

1590–1625 – Joachim III (ur. 1559, zm. 1625) – syn Jana Bernarda I
1625–1628 – Joachim IV (ur. 1593, zm. 1654), Jan Bernard II (ur. 1597, zm. 1667), Wilhelm – synowie Joachima III
1628–1654 – Joachim IV
1654–1693 – Joachim Andrzej I (ur. 1630, zm. 1693) – syn Joachima IV
1693–1728 – Joachim Wilhelm (ur. 1661, zm. 1728) – syn Joachima Andrzeja I, od 1694 r. czeski hrabia.
1728–1729 – Franciszek (ur. 1698, zm. 1729) – bratanek Joachima Wilhelma
1729–1735 – Leopold Wilhelm (ur. 1705, zm. 1735) – brat Franciszka
1735–1786 – Joachim Andrzej II (ur. 1707, zm. 1786) – brat Leopolda Wilhelma
1786–1817 – Joachim Karol II (ur. 1733, zm. 1817) – syn Joachima Andrzeja II
1817–1850 – Joachim Aleksander (ur. 1764, zm. 1850) – syn Joachima Karola
1850–1878 – August (ur. 1825, zm. 1878) – wnuk Joachima Aleksandra
1878–1921 – Andrzej (ur. 1863, zm. 1921) – syn Augusta
1921–1940 – Joachim Karol III (1905–1940) – syn Andrzeja
1940–1945 – Jan Mortimer (ur. 1937) – syn Joachima Karola – fakt. Elżbieta hr. von Zech (ur. 1913), wdowa po Joachimie Karolu

Maltzahn zu Cummerow und Sarow

Dom Maltzahnów podzielił się na dwie główne linie, której założycielami byli bracia: Hans Jakub (ur. 1650, zm. 1719) – linia Cummerow – i Karol Gustaw I (ur. 1663, zm. 1713) – linia Sarow.

Mariaże Maltza(h)nów

z Hohenzollernami

Joachim hr. Hohenzollern ¹⁾
ur. 1554
zm. 1587

Anna hr. Hohnstein
ur. ?
zm. 1620

Zyfryd von Promnitz
ur. 1534
zm. 25 II 1597

Urszula Schaffgotsch
ur. ?
zm. 16 X 1587

Jan Jerzy
ur. 1580
zm. 1622

Eleonora
ur. 28 IX 1576
zm. 19 XII 1611

	Jan Bernard baron Maltzan zu Wartenberg und Penzlin ur. 26 VII 1597 zm. 10 XII 1667 OO 1632	Anna Urszula ur. 16 II 1607 zm. 23 XII 1667



Hans Henryk ²⁾ ur. 2 (12) III 1640 zm. 8 IV 1706

młodszy brat hr. Hohenzollern-Hechingen i hr. Hohenzollern-Sigmaringen
przodek współczesnej linii baronów Malztan zu Wartenberg und Penzlin

z książętami Meklemburgii

Jan Albrecht II ks. Güstrow ¹⁾
ur. 1590
zm. 1636

Elżbieta langr. von Hessen-Kassel ²⁾
ur. 1596
zm. 1626

?

Jerzy
ur. 1620
zm. 1675

Katarzyna Dorota von Halberstadt
ur. 1616
zm. 1665

	Karol Gustaw I von Matlzahn ur. 8 VII 1663 zm. 16 IV 1713 OO 1694	Zofia Jadwiga ur. 1673 zm. 21 VII 1746



Gustaw Adolf I ³⁾ ur. 1698 zm. 29 X 1766

młodszy brat Adolfa Fryderyka I ks. Meklemburgii-Schwerinu
córka landgrafa Hesji-Kassel Maurycego Uczonego
Przodek linii Sarow

Przedstawiciele rodu

Mortimer von Maltzan – minister spraw zagranicznych Prus w l. 1841–1842
Helmuth von Maltzan (ur. 1840, zm. 1923), – sekretarz finansów w l. 1888–1893, oraz nadprezydent Pomorza w l. 1900-1911.
Adolf Georg Otto Freiherr von Maltzan – ambasador Niemiec w USA w l. 1925-1927.
Maria Gräfin von Maltzan (1909–1997) – literatka, biolog, lekarz weterynarii, działaczka opozycji antyhitlerowskiej
Paul Freiherr von Maltzahn(inne języki) (ur. 1945) – ambasador Niemiec w Egipcie (2000–2003), Iranie (lipiec 2003 – sierpień 2006), Indonezji (od 2006 r.).
Chrystian von Maltzahn (ur. 1956, zm. 1997) – współzałożyciel Bruno Gmünder Verlag
Vollrath von Maltzan – ambasador Niemiec we Francji w l. 1955-1958.

Przypisy

↑ ^a ^b Friedrich vonF. Maltzan Friedrich vonF., Lebensbilder aus dem Geschlechte Maltzan, wyd. Nachdruck der Ausgabe von 1871, Norderstedt 2016, ISBN 978-3-7434-2923-9, OCLC 1189457564 [dostęp 2021-05-12] .
↑ ^a ^b KurtK. Kluge KurtK., Chronik der Stadt Militsch, Militsch 1909, OCLC 180481151 .
↑ ^a ^b SoniaS. Wronkowska SoniaS., Kolekcja muzykaliów z księgozbioru rodziny Maltzanów z Milicza w zbiorach Biblioteki Uniwersyteckiej w Poznaniu, 2014, DOI: 10.14746/b.2014.18.2, ISSN 0551-6579 [dostęp 2021-05-12] (pol.).
↑ Zachował się jeden utwór na gambę Friedricha Guhra dedykowany hr. Maltzanowi, sygn. PL-Pu Rpm7471 (link do rekordu w RISM (Répertoire International des Sources Musicales).
↑ SoniaS. Wronkowska SoniaS., Newly discovered works for viola da gamba by Carl Friedrich Abel: the Maltzan Collection, „Early Music”, 46 (2), 2018, s. 271–284, DOI: 10.1093/em/cay024, ISSN 0306-1078 [dostęp 2022-10-04] (ang.).

Bibliografia

Genealogisches Handbuch des Adels, Adelslexikon Bd VIII, C. A. Starke Verlag, Limburg (Lahn) 1997.
Die Maltza(h)n 1194-1945. Der Lebensweg einer ostdeutschen Adelsfamilie, opr.: Maltza(h)nscher Familienverband, Köln 1979.
Christoph Frhr. v. Maltzahn, Maltza(h)n, w: Neue Deutsche Biographie, Bd 15, Berlin 1987, s. 740 i nn.

Linki zewnętrzne

O Maltzanach na stronie Śląska szlachta i arystokracja
Pałac klasycystyczny w Miliczu
Zamek w Miliczu
Pęclin

[:0-1] Friedrich vonF. Maltzan Friedrich vonF., Lebensbilder aus dem Geschlechte Maltzan, wyd. Nachdruck der Ausgabe von 1871, Norderstedt 2016, ISBN 978-3-7434-2923-9, OCLC 1189457564 [dostęp 2021-05-12] .

[:1-2] KurtK. Kluge KurtK., Chronik der Stadt Militsch, Militsch 1909, OCLC 180481151 .

[:2-3] SoniaS. Wronkowska SoniaS., Kolekcja muzykaliów z księgozbioru rodziny Maltzanów z Milicza w zbiorach Biblioteki Uniwersyteckiej w Poznaniu, 2014, DOI: 10.14746/b.2014.18.2, ISSN 0551-6579 [dostęp 2021-05-12] (pol.).

[4] Zachował się jeden utwór na gambę Friedricha Guhra dedykowany hr. Maltzanowi, sygn. PL-Pu Rpm7471 (link do rekordu w RISM (Répertoire International des Sources Musicales).

[5] SoniaS. Wronkowska SoniaS., Newly discovered works for viola da gamba by Carl Friedrich Abel: the Maltzan Collection, „Early Music”, 46 (2), 2018, s. 271–284, DOI: 10.1093/em/cay024, ISSN 0306-1078 [dostęp 2022-10-04] (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]