Makam

Makam (arab. مقام – maqām) wzorzec melodyczny w tradycyjnej muzyce arabskiej. Charakterystyczne elementy makamu to skala często wykorzystująca ćwierćtony, modulację i intonację. Makamy mogą być używane w muzyce wokalnej lub instrumentalnej i nie zawierają w sobie żadnych schematów rytmicznych.

Pochodzenie

Określenie makam pojawiło się po raz pierwszy w rozprawach napisanych w czternastym wieku przez al-Sheikh al-Safadi and Abdulqadir al-Maraghi, i od tego czasu używane jest jako pojęcie w arabskiej teorii muzyki. Zasięg występowania tego wzorca melodycznego obejmuje tereny Bliskiego Wschodu, Afryki Północnej, oraz Azji Środkowej. Wyróżniamy trzy kultury będące w jego zasięgu: Arabską, Perską oraz Turecką.

System strojenia

Dźwięi makam nie mieszczą się w systemie równomiernie temperowanym (oznacza to, że stosunek odległości dźwięków nie jest identyczny, jak w przypadku współczesnej muzyki zachodniej). Makam określa również tonikę, dominantę, dźwięk finalny. Określa również, które dźwięki powinny być podkreślone, a które nie.

Makamy opierają się na siedmiostopniowej skali muzycznej, która powtarza się co oktawę. Niektóre makamy posiadają 2 lub więcej alternatywnych skali. Skale makam w tradycyjnej muzyce arabskiej są mikrotonowe, nie opierają się na dwunastotonowym, równomiernie temperowanym systemie strojenia. Większość skal makam zawiera kwintę czystą lub kwartę czystą (albo obie), wszystkie oktawy również są czyste.

Notacja muzyczna

Zapisywanie interwałów mikrotonowych jest niepraktyczne, więc uproszczona notacja muzyczna została zaadaptowana do muzyki arabskiej na początku XX wieku. W porównaniu do 12-dźwiękowej półtonowej, równomiernie temperowanej skali chromatycznej, arabska skala ćwierćtonowa posiada 24 dźwięki. W tym systemie wszystkie dźwięki skali makam są zaokrąglane do najbliższego ćwierćtonu.

Ten system zapisu nie jest dokładny, ponieważ nie uwzględnia niuansów mikrotonowych, jest za to praktyczny, ponieważ pozwala zapisać makam w standardowej notacji muzycznej. Ćwierćtony mogą być zapisane poprzez użycie znaku pół-bemola lub pół-krzyżyka.