Konstytucja Syrii

Konstytucja Syrii – akt prawny najwyższej rangi (ustawa zasadnicza) Syryjskiej Republiki Arabskiej, przyjęty w referendum w 1973, znowelizowany w 2012.

Okoliczności przyjęcia i treść

Konstytucja Syrii została przyjęta w ramach Ruchu Korygującego w marcu 1973. Moment ten uważa się za zakończenie procesu budowania przez Hafiza al-Asada instytucjonalnych podstaw jego władzy autorytarnej.

Ustawa zasadnicza określa Syrię jako suwerenną, demokratyczną, socjalistyczną, ludową republikę. Preambuła aktu podkreśla arabski charakter państwa, stwierdzając, że terytorium Syrii – w myśl idei panarabskiej i baasistowskiej – jest jednym z regionów arabskiej ojczyzny. Konstytucja składa się ze 156 artykułów i sześciu rozdziałów. W pierwszym rozdziale wymieniono prawa podstawowe, zasady, na których opiera się funkcjonowanie państwa, wskazano jego ludowy i republikański charakter, wskazano lud jako suwerena, zaś prawo muzułmańskie – jako główne źródło prawa syryjskiego. Rozdział ten stanowi również, że prezydent Syrii musi być muzułmaninem. Postanowienie o wyznaniu prezydenta było kompromisem między Hafizem al-Asadem a istniejącą w kraju religijną opozycją, w tym Braćmi Muzułmańskimi; sam al-Asad opowiadał się za państwem całkowicie świeckim.

Drugi rozdział konstytucji określa strukturę i kompetencje władz ustawodawczej (Zgromadzenie Ludowe) i wykonawczej. Organem władzy wykonawczej konstytucja nazywa prezydenta, zobowiązując go do współpracy z Radą Ministrów, nadając mu również prawo do działań władczych przy stosowaniu dekretów. Inne konstytucyjne organy władzy są podporządkowane prezydentowi, zwiększają legitymizację jego władzy, służą usprawnieniu kierowania państwem. Model silnej prezydentury przyjęty w konstytucji inspirowany był systemem rządów w Egipcie po rewolucji 1952 i działalnością Dżamala Abd an-Nasira. Chociaż konstytucja nazywa najwyższym organem władzy wykonawczej Radę Ministrów, de facto jest ona podporządkowana prezydentowi.

W trzecim rozdziale konstytucji zawarto kompetencje władz sądowniczych, w czwartym – przepisy przejściowe. W latach 1973–2012 konstytucja przyznawała szczególną pozycję syryjskiej partii Baas, nazywając ją partią wiodącą i sytuując jej instytucje ponad organami państwa. Artykuł 8 konstytucji stwierdzał, że partia przewodzi społeczeństwu i państwu, mobilizując masy do służby narodowi arabskiemu, kieruje Narodowym Frontem Postępu.

Zmiany w konstytucji z 2012

Projekt zmian w konstytucji syryjskiej został opracowany przez 27-osobowy komitet, którego członków wybrał prezydent Baszszar al-Asad, po wybuchu protestów przeciwko syryjskiemu autorytaryzmowi. Z konstytucji wykreślono artykuł 8 dotyczący wiodącej roli partii Baas oraz wszystkie odniesienia do baasizmu w kontekście systemu oświaty, gospodarki, wojska, społeczeństwa. Zmieniona konstytucja ustanawiała w Syrii system wielopartyjny, utrzymywała jednak szerokie uprawnienia prezydenta (wybieranego na siedmioletnią kadencję przez Zgromadzenie Ludowe, z prawem do jednokrotnej reelekcji) i zakaz tworzenia partii według kryterium religijnego lub etnicznego. Zmodyfikowana konstytucja została przyjęta w referendum 27 lutego 2012. Według oficjalnych danych przy frekwencji wynoszącej 57,4%, 89,4% głosujących opowiedziało się za zmianami w konstytucji.