Kappa Ursae Majoris

gwiazda w gwiazdozbiorze Wielkiej Niedźwiedzicy

Kappa Ursae Majoris (Alkaphrah, κ UMa) – gwiazda podwójna w konstelacji Wielkiej Niedźwiedzicy, znajdująca się w odległości około 357 lat świetlnych od Słońca[2].

Kappa Ursae Majoris A/B
κ UMa
Ilustracja
Położenie w gwiazdozbiorze
Dane obserwacyjne (J2000)
Gwiazdozbiór

Wielka Niedźwiedzica

Rektascensja

09h 03m 37,528s[1]

Deklinacja

+47° 09′ 23,49″[1]

Paralaksa (π)

0,00910 ± 0,00050[1]

Odległość

357,1 ± 19,6 ly
109,49 ± 6,02[2] pc

Wielkość obserwowana

3,60m[1] (4,16 / 4,54)m[3]

Ruch własny (RA)

−36,19 ± 0,48 mas/rok[1]

Ruch własny (DEC)

−55,40 ± 0,32 mas/rok[1]

Prędkość radialna

2,3 ± 1,2 km/s[1]

Charakterystyka fizyczna
Rodzaj gwiazdy

gwiazda podwójnakarły

Typ widmowy

A1 Vn[1] (A0 IV-V[4] / A0 V[5])

Jasność

540 (290 / 250) L[6]

Okres obrotu

3,5 d[6]

Prędkość obrotu

201 km/s[6]

Wiek

~250 mln lat[6]

Temperatura

9600 K[6]

Alternatywne oznaczenia
Oznaczenie Flamsteeda: 12 UMa
Bonner Durchmusterung: BD +47 1633
Boss General Catalogue: GC 12503
Katalog Henry’ego Drapera: HD 77327
Katalog Hipparcosa: HIP 44471
Katalog jasnych gwiazd: HR 3594
SAO Star Catalog: SAO 42661
Alkaprah, Talitha Australis

Gwiazda ta ma nazwę własną Alkaphrah. Arabowie określali tę gwiazdę oraz pobliską Jota Ursae Majoris wyrażeniem arab. ‏القفزة الثالث‎ Al Ḳafzah al thālithaḥ, co oznacza „trzeci skok gazeli[6][7]. Z tego wyrażenia powstała nazwa Talitha, którą nosi druga z gwiazd, zaś nazwa Al Kaphrah była błędnie przypisana do gwiazdy Chi Ursae Majoris[7]. Międzynarodowa Unia Astronomiczna w 2017 roku formalnie zatwierdziła użycie nazwy Alkaphrah dla określenia Kappa Ursae Majoris[8].

Charakterystyka

edytuj

Oba składniki układu są gwiazdami ciągu głównego reprezentującymi typ widmowy A[1][3]. Ich obserwowana wielkość gwiazdowa to 4,16m (składnik A) i 4,54m(składnik B)[3], zaś cały układ ma jasność 3,60m[1]. Gwiazdy okrążają wspólny środek masy układu w ciągu 35,6 roku[3]. Na niebie dzieli je odległość 0,3 sekundy kątowej (pomiar z 2014 r.)[9], a w przestrzeni od 11 do 37 au (średnio 24 au)[6]. Parametry orbitalne wskazują, że układ ma łączną masę 11 M, ale temperatura (9600 K) i jasność (razem 540 L) sugerują niższą masę, około 7 mas Słońca. Gwiazdy powstały około 250 milionów lat temu i kończą okres syntezy wodoru w hel, stając się podolbrzymami. Ponadto jedna z gwiazd (lub obie) charakteryzuje się liniami emisyjnymi wodoru, co wskazuje na obecność orbitującego dysku materii[6].

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. a b c d e f g h i j Kappa Ursae Majoris w bazie SIMBAD (ang.)
  2. a b Anderson E., Francis C.: HIP 44471. [w:] Extended Hipparcos Compilation (XHIP) [on-line]. VizieR, 2012. [dostęp 2014-05-04]. (ang.).
  3. a b c d Malkov O.Yu., Tamazian V.S., Docobo J.A., Chulkov D.A.: Orbits of visual binaries and dynamical masses. VizieR, 2012. [dostęp 2014-05-04]. (ang.).
  4. BD+47 1633A w bazie SIMBAD (ang.)
  5. BD+47 1633B w bazie SIMBAD (ang.)
  6. a b c d e f g h Jim Kaler: Kappa Ursae Majoris. [w:] STARS [on-line]. [dostęp 2017-10-04]. (ang.).
  7. a b Ursa Major, the Greater Bear. W: Richard Hinckley Allen: Star Names Their Lore and Meaning. Nowy Jork: Dover Publications Inc., 1963, s. 442–443. ISBN 0-486-21079-0. (ang.).
  8. Naming Stars. Międzynarodowa Unia Astronomiczna, 2018-08-10. [dostęp 2018-12-06].
  9. Mason et al.: WDS J09036+4709AB. [w:] The Washington Double Star Catalog [on-line]. VizieR, 2014.