Wikipedia

Kanonierki typu Friponne

Kanonierki typu Friponne – typ francuskich okrętów klasyfikowanych jako kanonierki przeciwpodwodne lub awiza z okresu obu wojen światowych. W latach 1915–1918 w stoczniach Arsenal de Lorient w Lorient i Arsenal de Brest(inne języki) w Breście zbudowano osiem okrętów tego typu. Jednostki weszły w skład Marine nationale w latach 1917–1918 i wzięły udział w I wojnie światowej. W styczniu 1920 roku cztery okręty zostały zakupione przez Rumunię i weszły w skład Forțele Navale Române.

Kanonierki typu Friponne
Ilustracja
„Friponne” w 1917 r.
Kraj budowy

 Francja

Użytkownicy

 Marine nationale (8)
 Forțele Navale Române (4)
 Marynarka Wojenna ZSRR (4)

Stocznia

Arsenal de Lorient, Lorient
Arsenal de Brest(inne języki), Brest

Wejście do służby

1917-1918

Wycofanie

2002

Planowane okręty

13

Zbudowane okręty

8

Dane taktyczno-techniczne
Wyporność

normalna: 315 ton
standardowa: 375 t
pełna: 443 t

Długość

66,4 metra

Szerokość

7 m

Zanurzenie

2,8 m

Napęd

2 silniki Diesla Sulzer(inne języki) o łącznej mocy 900 KM
2 śruby

Prędkość

14,5 węzła

Załoga

50–54

Uzbrojenie

2 działa kal. 100 mm L/45 (2 x I)
2 zrzutnie bg

Spośród jednostek pozostałych we Francji dwie skreślono z listy floty w dwudziestoleciu międzywojennym, zaś dwie przetrwały II wojnę światową. Z wyjątkiem zatopionej w 1941 roku kanonierki „Locotenent Lepri Remus”, rumuńskie okręty zostały w 1944 roku zdobyte przez żołnierzy radzieckich i następnie wcielone do służby w Marynarce Wojennej ZSRR. Dwa z nich („Locotenent-Comandor Stihi Eugen” i „Sublocotenent Ghiculescu”), zwrócone Rumunii w październiku 1945 roku, służyły w charakterze jednostek pomocniczych aż do 2002 roku.

Projekt i budowa

edytuj

Awiza typu Friponne zostały zamówione na podstawie wojennego programu rozbudowy floty francuskiej z 1916 roku[1]. Okręty były w zasadzie identyczne z awizami typu Ardent, różniąc się głównie rodzajem siłowni – silnikami Diesla w miejsce napędu parowego, dzięki czemu znacznie wzrósł zasięg pływania[1]. Początkowo planowano budowę 13 jednostek, jednak ukończono jedynie osiem[1]. Klasyfikowane były początkowo jako kanonierki do zwalczania okrętów podwodnych (fr. Canonnières contre sous-marins)[1][2], ostatecznie awiza 2. klasy[3].

Spośród ośmiu okrętów typu Friponne trzy zbudowane zostały w stoczni Arsenal de Lorient, zaś pięć w stoczni Arsenal de Brest(inne języki)[1][4]. Stępki jednostek położono w latach 1915-1916, zostały zwodowane w latach 1916–1917, a do służby w Marine nationale przyjęto je w latach 1917–1918[3].

Okręt Stocznia Początek
budowy 		Wodowanie Wejście do służby Uwagi
„Bouffonne” Lorient 1915 1916 1917
„Chiffonne” 1916 1917 1918 → Rumunia: „Locotenent Lepri Remus”
„Diligente” Brest 1915 1916
„Engageante” 1916 17 grudnia 1916
„Impatiente” 1916 1917 → Rumunia: „Căpitan Dumitrescu C.”
„Friponne” Lorient → Rumunia: „Locotenent-Comandor Stihi Eugen”
„Mignonne” Brest 1917 1918 → Rumunia: „Sublocotenent Ghiculescu”
„Surveillante” 1915 1917

Dane taktyczno-techniczne

edytuj

Okręty były kanonierkami przeznaczonymi do zwalczania okrętów podwodnych[1]. Miały kadłub gładkopokładowy ze smukłym kliprowym dziobem, z wyjątkiem „Diligente”, która miała prostą dziobnicę[1]. Długość całkowita kadłuba wynosiła według ogółu źródeł dotyczących jednostek francuskich 66,4 metra, aczkolwiek publikacje dotyczące jednostek rumuńskich podają z nieznanych przyczyn długość mniejszą o ok. 6 m[a]. Szerokość wynosiła 7 metrów, a zanurzenie 2,8 metra[5][6]. Wyporność normalna wynosiła 315 ton, standardowa 375 ton, zaś pełna 443 tony[5][6][b]. Okręty napędzane były przez dwa silniki wysokoprężne Sulzer(inne języki) o łącznej mocy 900 KM, poruszające dwoma śrubami (większość jednostek nie posiadała komina, z wyjątkiem „Chiffonne”, „Engageante” i „Mignonne”)[7][8]. Maksymalna prędkość okrętów wynosiła 14,5 węzła[3][6]. Okręty zabierały 30 ton paliwa, co pozwalało osiągnąć zasięg wynoszący 3000 Mm przy prędkości 10 węzłów (lub 1600 Mm przy 15 węzłach)[6][7].

Uzbrojenie kanonierek składało się z dwóch pojedynczych dział kalibru 100 mm L/40 M1897 i dwóch zrzutni bomb głębinowych[3][6].

Załoga okrętu liczyła 50–54 oficerów, podoficerów i marynarzy[6][9][c].

Służba

edytuj

Marine nationale

edytuj

Spośród ośmiu kanonierek sześć służyło na Morzu Śródziemnym, a dwie na Atlantyku[1]. 15 maja 1917 roku „Surveillante” zatopił omyłkowo taranując włoski torpedowiec „Scorpione”[1]. Wszystkie okręty przetrwały wojnę. 9 stycznia 1920 roku cztery okręty zostały zakupione przez Rumunię („Friponne”, „Impatiente”, „Chiffonne” i „Mignonne”)[5][10]. W 1925 roku zakończył służbę we flocie francuskiej „Bouffonne”[1]. Pozostałe trzy: „Surveillante”, „Diligente” i „Engageante” zostały w tym okresie przystosowane do roli trałowców[11]. W 1938 roku wycofany został „Surveillante”[1]. 3 lipca 1940 roku w Portsmouth „Diligente” został opanowany przez Brytyjczyków[3][12]. Okręt został po wojnie zwrócony i złomowany w grudniu 1946 roku[1][3][d]. „Engageante” w listopadzie 1942 roku został przejęty przez Wolnych Francuzów, po czym, wycofany ze służby w 1944 roku, został złomowany 3 grudnia 1945 roku[1][3][12].

Forțele Navale Române

edytuj
 
„Sublocotenent Ghiculescu Ion” przed 1944 r.

15 stycznia cztery zakupione kanonierki weszły w skład Forțele Navale Române pod nazwami „Locotenent-Comandor Stihi Eugen” (ex-„Friponne”), „Căpitan Dumitrescu C.” (ex-„Impatiente”), „Locotenent Lepri Remus” (ex-„Chiffonne”) i „Sublocotenent Ghiculescu” (ex-„Mignonne”)[10]. Okręty otrzymały nazwy na cześć oficerów rumuńskiej marynarki, poległych podczas I wojny światowej[4][10]. Na przełomie 1939 i 1940 roku dokonano modernizacji uzbrojenia wszystkich jednostek: zdemontowano oba działa kal. 100 mm, instalując w zamian dwa pojedyncze działka plot. SK C/30 kal. 37 mm L/80 („Locotenent Lepri Remus” przystosowano też do przenoszenia min)[5][13]. Ten ostatni zatonął 11 stycznia 1941 roku u ujścia Dunaju po wejściu na rumuńską zagrodę minową, postawioną poprzedniego dnia przez stawiacz min „Aurora”[5][13][e].

W 1942 lub 1943 roku obrona przeciwlotnicza pozostałych trzech okrętów została wzmocniona przez montaż pojedynczego działka C/38 kal. 20 mm L/65, zaś na początku 1944 roku jedno z działek kal. 37 mm zostało zastąpione działem SK C/30 kal. 88 mm L/42[5]. 5 września 1944 roku kanonierki zostały zdobyte przez żołnierzy radzieckich w Konstancy i następnie wcielone do służby w Marynarce Wojennej ZSRR jako „Araks” („Căpitan Dumitrescu Constantin”), „Achtuba” („Locotenent-Comandor Stihi Eugen”) i „Angara” („Sublocotenent Ghiculescu”)[14]. 10 stycznia 1945 roku nieopodal Odessy „Araks” wszedł na minę i zatonął, a później został podniesiony i następnie złomowany[14][15][f].

„Achtuba” i „Angara” zostały zwrócone 14 października 1945 roku i weszły ponownie w skład Marynarki Wojennej Rumunii pod nazwami „Eugen Stihi” i „Ion Ghiculescu”[5][14]. W 1960 roku „Eugen Stihi” został przebudowany na okręt hydrograficzny i otrzymał oznaczenie NH 112, zaś „Ion Ghiculescu” stał się okrętem dowodzenia(inne języki) i otrzymał oznaczenie NDD 113[5][15][16][g]. Uzbrojenie okrętów w tym okresie stanowiło pojedyncze działko plot. kal. 37 mm i dwa podwójne stanowiska wkm kal. 14,5 mm[16][17]. Obie jednostki zostały wycofane ze służby w 2002 roku[18].

Uwagi

edytuj
  1. ↑ Długość 66,4 m według m.in. McMurtrie 1941 ↓, s. 200, Labayle-Couhat 1974 ↓, s. 186, Gardiner i Gray 1985 ↓, s. 215. Długość dla rumuńskich okrętów 60,2 m lub 59,76 m (57,8 m na linii wodnej) wg Patianin i Barabanow 2007 ↓, s. 23; 60,9 m lub 57,76 m wg McMurtrie 1941 ↓, s. 388; 60,9 m lub 59,74 m wg Pietlewannyj 2009 ↓, s. 171
  2. ↑ Parkes 1934 ↓, s. 408 podaje, że wyporność wynosiła 450 ton, zaś Pietlewannyj 2009 ↓, s. 171 podaje wyporność standardową 450 ton i pełną 540 ton.
  3. ↑ Parkes 1934 ↓, s. 213 twierdzi, że załoga okrętu liczyła 57 osób.
  4. ↑ Gardiner i Chesneau 1980 ↓, s. 259 podaje, że „Diligente” został wycofany ze służby w 1938 roku.
  5. ↑ Gogin 2018C ↓ w innym miejscu podaje, że okręt został zatopiony 11 października 1941 roku nieopodal Suliny; Gardiner i Gray 1985 ↓, s. 422, Gardiner i Chesneau 1980 ↓, s. 361 i Lipiński 1999 ↓, s. 610 podają, że okręt zatonął 11 stycznia 1940 roku.
  6. ↑ Gardiner i Gray 1985 ↓, s. 422 twierdzi, że okręt w 1944 roku był w złym stanie i został złomowany w Rumunii; Gogin 2018A ↓ podaje natomiast alternatywną wersję, według której okręt został zwrócony Rumunii, naprawiony i służył jako „Dumitrescu” do 1959 roku.
  7. ↑ Moore 1985 ↓, s. 408 i Pietlewannyj 2009 ↓, s. 171 identyfikują „Eugen Stihi” pod nazwą „Dumitrescu”; Gardiner i Gray 1985 ↓, s. 422, Gardiner i Chumbley 1996 ↓, s. 324 i Gogin 2018C ↓ podają, że „Ion Ghiculescu” został przebudowany także na okręt hydrograficzny; według Gardiner i Chumbley 1996 ↓, s. 324 i Sharpe 1989 ↓, s. 458 okręt nosił nazwę „Constanta”.

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b c d e f g h i j k l m Gardiner i Gray 1985 ↓, s. 216.
  2. ↑ Jane's Fighting Ships of World War I. John Moore (wstęp). Wyd. reprint 2001. Londyn: Random House Group, 1919, s. 192. ISBN 1-85170-378-0.
  3. ↑ a b c d e f g Gogin 2018F ↓.
  4. ↑ a b Parkes 1934 ↓, s. 408.
  5. ↑ a b c d e f g h Gogin 2018C ↓.
  6. ↑ a b c d e f Gardiner i Gray 1985 ↓, s. 215.
  7. ↑ a b Parkes 1934 ↓, s. 213.
  8. ↑ Gardiner i Gray 1985 ↓, s. 215-216.
  9. ↑ Blackman 1953 ↓, s. 295.
  10. ↑ a b c McMurtrie 1941 ↓, s. 388.
  11. ↑ Gardiner i Chesneau 1980 ↓, s. 259.
  12. ↑ a b Lipiński 1999 ↓, s. 542.
  13. ↑ a b Sobański 2002 ↓, s. 44-45.
  14. ↑ a b c Gogin 2018A ↓.
  15. ↑ a b Gardiner i Chumbley 1996 ↓, s. 324.
  16. ↑ a b Moore 1985 ↓, s. 408.
  17. ↑ Sharpe 1989 ↓, s. 458.
  18. ↑ Saunders 2004 ↓, s. 580.

Bibliografia

edytuj
  • Raymond Blackman (red.): Jane’s Fighting Ships 1953-1954. London: Sampson Low, Marston & Co., 1953. (ang.).
  • Robert Gardiner, Roger Chesneau: Conway’s All the World’s Fighting Ships 1922–1946. London: Conway Maritime Press, 1980. ISBN 0-85177-146-7. (ang.).
  • Robert Gardiner, Stephen Chumbley: Conway’s All The World’s Fighting Ships 1947-1995. Annapolis: Naval Institute Press, 1996. ISBN 1-55750-132-7. (ang.).
  • Robert Gardiner, Randal Gray: Conway’s All the World’s Fighting Ships 1906–1921. London: Conway Maritime Press, 1985. ISBN 0-85177-245-5. (ang.).
  • Ivan Gogin: ANGARA gunboats (1917-1918/1944). Navypedia. [dostęp 2018-02-24]. (ang.).
  • Ivan Gogin: CĂPITAN DUMITRESCU ASW gunboats (1917-1918/1920). Navypedia. [dostęp 2018-02-24]. (ang.).
  • Ivan Gogin: FRIPONNE 2nd class avisos (ASW gunboats) (1917-1918). Navypedia. [dostęp 2018-02-24]. (ang.).
  • Jean Labayle-Couhat: French Warships of World War I. Ian Allan Ltd., 1974. ISBN 0-7110-0445-5. (ang.).
  • Jerzy Lipiński: Druga wojna światowa na morzu. Warszawa: Wydawnictwo Lampart, 1999. ISBN 83-902554-7-2.
  • Francis E. McMurtrie (red.): Jane’s Fighting Ships 1940. London: Sampson Low, Marston & Co., 1941. (ang.).
  • John E. Moore (red.): Jane’s Fighting Ships 1984-85. London: Jane’s Publishing Company Ltd, 1985. ISBN 0-7106-0795-4. (ang.).
  • Oscar Parkes (red.): Jane’s Fighting Ships 1934. London: Sampson Low, Marston & Co., 1934. (ang.).
  • S. Patianin, M. Barabanow. Korabli Wtoroj mirowoj wojny. WMS Bałkanskich gosudarstw i stran Wostocznogo Sriediziemnomoria. „Morskaja Kampanija”. 3/2007, 2007. (ros.). 
  • M.B. Pietlewannyj: Korabli stran Warszawskogo dogowora. Sankt Petersburg: Galeja Print, 2009. ISBN 978-5-8172-0127-7. (ros.).
  • Stephen Saunders (red.): Jane’s Fighting Ships 2004-2005. London: Jane’s Information Group Ltd, 2004. ISBN 0-7106-2623-1. (ang.).
  • Richard Sharpe (red.): Jane’s Fighting Ships 1989-90. London: Jane’s Defence Data, 1989. ISBN 0-7106-0886-1. (ang.).
  • Maciej S. Sobański. Rumuńskie operacje minowe w latach 1941-1944. „Okręty Wojenne”. Nr 3 (53), 2002. ISSN 1231-014X. 
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kanonierki_typu_Friponne&oldid=75016991”