Jasieniec (roślina)
Jasieniec (Jasione L.) – rodzaj roślin z rodziny dzwonkowatych. Obejmuje 15 gatunków[5][6]. Występują one głównie w basenie Morza Śródziemnego, w pozostałej części Europy, w południowo-zachodniej Azji i północnej Afryce[6][7]. W Europie rośnie 9 gatunków z licznymi podgatunkami[6][7]. W Polsce dziko rośnie tylko jeden gatunek – jasieniec piaskowy J. montana[8].
 Jasieniec piaskowy | |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadklasa | |||
| Klasa | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj |
jasieniec | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Jasione L. Sp. Pl. 928. 1 Mai 1753[3] | |||
| Typ nomenklatoryczny | |||
| Synonimy | |||
|
| |||
Rośliny te rosną zwykle wśród zbiorowisk trawiastych[9] zasiedlając wybrzeża, wydmy, murawy i stepy oraz tereny skaliste[7].
Niektóre gatunki są uprawiane jako rośliny ozdobne w ogrodach skalnych, zwłaszcza jasieniec piaskowy, kędzierzawy J. crispa i trwały J. laevis[7][10].
Morfologia
edytuj
- Pokrój
- Rośliny jednoroczne, dwuletnie oraz byliny[7][9] zazwyczaj niewielkie, o wysokości 10–20 cm, niektóre jednak gatunki osiągają wysokość do 45 cm[9] lub nawet 80 cm[7]. Często mają pokrój kępkowy ze względu na rozgałęzianie się pędu u nasady[11].
- Liście
- Skrętoległe[7], zwykle skupione w dolnej części pędu[11].
- Kwiaty
- Niebieskie, fioletowe, czerwone lub rzadko białe, zebrane w niewielkie, gęste i kuliste kwiatostany główkowate na szczytach pędów. Kielich składa się z 5 równowąskich działek, bez łatek między nimi. Korona początkowo rurkowata, ale tworzące je 5 płatków w czasie kwitnienia rozdzielają się (często od nasad ku górze) na równowąskie i zaostrzone łatki[11][7]. Pręcików jest 5. Ich nitki są wolne, nie orzęsione i u nasady lekko rozszerzone. Pylniki zrośnięte są nasadami[11]. Zalążnia jest dolna, dwukomorowa, z licznymi zalążkami[11][7]. Pojedyncza szyjka słupka zwieńczona jest dwoma krótkimi znamionami[11][7].
- Owoce
- Niewielkie torebki z licznymi nasionami, otwierające się dwiema szparami na szczycie[7][11].
Systematyka
edytuj- Pozycja systematyczna
Rodzaj w obrębie rodziny dzwonkowatych Campanulaceae klasyfikowany jest do podrodziny Campanuloideae[4].
- Wykaz gatunków[5]
- Jasione bulgarica Stoj. & Stef.
- Jasione cavanillesii C.Vicioso
- Jasione corymbosa Poir.
- Jasione crispa (Pourr.) Samp. – jasieniec kędzierzawy[12][10]
- Jasione foliosa Cav.
- Jasione heldreichii Boiss. & Orph. – jasieniec Heldreicha[12]
- Jasione idaea Stoj.
- Jasione laevis Lam. – jasieniec trwały[12], jasieniec gładki[10]
- Jasione maritima (Duby) L.M.Dufour ex Merino
- Jasione montana L. – jasieniec piaskowy[8]
- Jasione orbiculata Griseb. ex Velen.
- Jasione penicillata Boiss.
- Jasione sessiliflora Boiss. & Reut.
- Jasione sphaerocephala Brullo, Marcenò & Pavone
- Jasione supina Sieber ex Spreng.
Przypisy
edytuj- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-14] (ang.).
- ↑ a b c Jasione. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2019-07-13].
- ↑ a b c Genus: Jasione L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2019-07-13].
- ↑ a b Jasione. [w:] The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2019-07-12].
- ↑ a b c David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 930, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
- ↑ a b c d e f g h i j k Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 329. ISBN 0-333-74890-5.
- ↑ a b Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 102, ISBN 978-83-62975-45-7.
- ↑ a b c Geoffrey Burnie i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134.
- ↑ a b c Beata Grabowska, Tomasz Kubala, Encyklopedia bylin. T. 1, A-J, Poznań: Zysk i S-ka Wydawnictwo, 2011, s. 504, ISBN 978-83-7506-845-0, OCLC 802818812.
- ↑ a b c d e f g Bogumił Pawłowski, Jasiewicz Adam (red.): Flora polska. Rośliny naczyniowe Polski i ziem ościennych. T. XII. Warszawa, Kraków: PAN, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1971, s. 52.
- ↑ a b c Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 107. ISBN 978-83-925110-5-2.
Identyfikatory zewnętrzne: