Jan Mela
Jan "Jaś" Mela (ur. 30 grudnia 1988 w Gdańsku) – polski podróżnik i działacz społeczny. Najmłodszy w historii zdobywca dwóch biegunów w jednym roku (miał 15 lat), a zarazem pierwsza osoba z niepełnosprawnością, która tego dokonała[1].
| |
| Data i miejsce urodzenia |
30 grudnia 1988 |
|---|---|
| Zawód, zajęcie |
podróżnik, działacz społeczny |
| Rodzice |
Urszula i Bogdan Mela |
| Odznaczenia | |
| |
Życiorys
edytujW 1998 roku przeżył rodzinną tragedię, gdy w jeziorze utopił się jego młodszy brat, Piotr[2].
24 lipca 2002 doznał porażenia prądem, kiedy wszedł podczas deszczu do niezabezpieczonej stacji transformatorowej na placu zabaw w Malborku. Odzyskawszy przytomność, został niezwłocznie przewieziony do szpitala w Gdańsku, gdzie po trzech miesiącach leczenia podjęto decyzję o amputacji lewego podudzia i prawego przedramienia[3][4]. Rodzice Meli domagali się w imieniu syna zadośćuczynienia i pokrycia kosztów leczenia w wysokości 300 tys. zł od Koncernu Energetycznego Energa[3]. Opierając się na opinii biegłych, sąd uznał, że bezpośrednią przyczyną wypadku nie było samo wejście Meli do budynku trafostacji, lecz dotknięcie ręką przewodów elektrycznych, natomiast od 14-letniego chłopca można już było oczekiwać podstawowej znajomości zasad bezpieczeństwa związanych z urządzeniami pod napięciem. Sąd uznał Melę winnym wypadku w 25%, przyznał mu odszkodowanie w wysokości ponad 230 tys. zł i miesięczną rentę, koncern Energę zaś obarczył odpowiedzialnością za zaniedbania polegające na pozostawieniu otwartego i niezabezpieczonego budynku transformatorowni[5].
Jest założycielem i prezesem fundacji „Poza Horyzonty”[6]. Współtwórca programu podróżniczego Między biegunami emitowanego na antenie Radia Kraków. Zasiadał w Radzie Programowej internetowego Radia IN[7]. W 2009 przebiegł New York City Maraton.
W 2013 premierę miał film fabularny Mój biegun, którego scenariusz oparty był na życiorysie Meli[8][9]. Od 5 września do 24 października 2014 brał udział w drugiej edycji programu Dancing with the Stars: Taniec z gwiazdami[10]; w parze z Magdaleną Soszyńską odpadł w ósmym odcinku, zajmując piąte miejsce.
Był ambasadorem zorganizowanych w Krakowie Światowych Dni Młodzieży 2016[11].
Z poprzednią partnerką ma syna[12]. Z obecną partnerką, Magdą[12], ma córkę Jadwigę (ur. 2020)[13] i syna Kazimierza (ur. 2021)[12].
W 2023 został odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi[14].
Wyprawy
edytuj- 2004: „Razem na Biegun”. Kontakt z Markiem Kamińskim nawiązał owocnie z pomocą Natalii Ostrowskiej, żony Wojciecha Ostrowskiego, a także rodziców. Wyprawa obejmowała oba bieguny Ziemi (północny i południowy) w jednym roku, dotarł tam razem z Markiem Kamińskim, Wojciechem Ostrowskim i Wojciechem Moskalem (biegun północny)[1]
- 2008: Wyprawa na Kilimandżaro – wyprawa na najwyższy szczyt Afryki[15]
- 2009: Wyprawa na Elbrus – wyprawa na najwyższy szczyt Kaukazu; w wyprawie uczestniczył niewidomy od urodzenia Łukasz Żelechowski oraz Piotr Pogon, od 20 lat walczący z chorobą nowotworową i mający za sobą resekcję płuca[16]
- 2010: Wyprawa na El Capitan – wyprawa wspinaczkowa na liczącą ponad 1000 metrów ścianę skalną El Capitan w Kalifornii w Stanach Zjednoczonych. W wyprawie brał udział Andrzej Szczęsny, paraolimpijczyk i narciarz zjazdowy, który przeszedł amputację nogi[17]
Nagrody
edytuj- Człowiek bez barier (2004)
- Kolos w kat. Wyczyn roku, za zdobycie w jednym roku, w wieku 15 lat, obu biegunów Ziemi (2004)
- Fenomen „Przekroju” (2005)
- Nagroda 5, 10 i dalej im. Marcina Kołodyńskiego (2005)
- Statuetka „Kryształków Zwierciadła” za działania na rzecz innych niepełnosprawnych w ramach fundacji „Poza Horyzonty” (2009)[18]
Przypisy
edytuj- ↑ a b Helena Sienkiewicz, Jan Mela [online], Portal niepelnosprawni.pl [dostęp 2010-01-31].
- ↑ Jan Mela. Historia wypadku, śmierć brata, żona, dzieci – Życiorys [online] [dostęp 2023-03-18] (pol.).
- ↑ a b Grzegorz Szaro, Janek Mela pozwał Energę [online], trojmiasto.gazeta.pl [dostęp 2010-01-31].
- ↑ Marek Kamiński, Jan Mela, Razem na biegun, Wojciech Ostrowski, Gdańsk: Fundacja Marka Kamińskiego, 2005, ISBN 83-911009-0-1, OCLC 749691608.
- ↑ Sąd: Janek Mela w 25 proc. winny tragedii [online], wiadomosci.gazeta.pl [dostęp 2010-01-31] [zarchiwizowane z adresu 2009-12-28].
- ↑ Oficjalna strona internetowa fundacji „Poza Horyzonty” [online] [dostęp 2010-01-31].
- ↑ Rusza radio tworzone przez niepełnosprawnych.
- ↑ Mój biegun w bazie Filmweb
- ↑ Mój biegun w bazie filmpolski.pl
- ↑ Koterski, Zawadzka i Mela w drugiej edycji „Tańca z gwiazdami”.
- ↑ Ambasadorzy. krakow2016.com. [dostęp 2017-06-23].
- ↑ a b c Tak wyglądają dzieci i żona Jana Meli. „Marzyłem, żeby być ojcem i założyć rodzinę” [online], Viva.pl [dostęp 2022-01-12] (pol.).
- ↑ Jan Mela: w życiu ważne jest, by mieć dokąd wracać - Czwórka - polskieradio.pl [online], polskieradio.pl [dostęp 2024-04-23] (pol.).
- ↑ M.P. z 2023 r. poz. 1439
- ↑ Zdobyliśmy Kilimandżaro! [online], kilimandzaro.mimowszystko.org [dostęp 2012-06-01] [zarchiwizowane z adresu 2010-04-21].
- ↑ Mela z kolegami idą na Elbrus. tvn24.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-03-11)]., portal tvn24.pl z 25 lipca 2009.
- ↑ Jasiek Mela i El Capitan 2010, portal onet.pl z 27 września 2010.
- ↑ Polarnik Janek Mela zdobył nagrodę „Kryształki Zwierciadła” [online], stylownik.com [dostęp 2018-03-10] (pol.).
Linki zewnętrzne
edytuj- Uczestnicy projektu „Kilimandżaro 2008 – Mimo Wszystko”. kilimandzaro.mimowszystko.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-10-14)].