Jaan Poska
Jaan Poska, właściwie Iwan Iwanowicz Poska (ros. Иван Иванович Поска; ur. 24 stycznia 1866 w Laiuse, zm. 7 marca 1920 w Tallinnie) – estoński adwokat i polityk, sygnatariusz traktatu w Tartu.
| |
| Imię i nazwisko po urodzeniu |
Iwan Iwanowicz Poska |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
24 stycznia 1866 |
| Data i miejsce śmierci |
7 marca 1920 |
| minister spraw zagranicznych Estonii | |
| Okres |
od 24 lutego 1918 |
| Okres |
od 27 listopada 1918 |
| Odznaczenia | |
| |
Lata młodości
edytujUrodził się w rosyjskojęzycznej rodzinie jako piąte z dwanaściorga dzieci. Jego ojciec był zakrystianem w miejscowej cerkwi prawosławnej. Po ukończeniu szkoły cerkiewnej w Tuhalaane i seminarium duchownego w Rydze[1], w 1886 roku rozpoczął studia medyczne na uniwersytecie w Dorpacie, jednak później przeniósł się na wydział prawniczy, który ukończył w 1890 roku[2]. Następnie przeniósł się do Tallinna i rozpoczął praktykę adwokacką[1]. Podczas studiów zaczął również zajmować się tłumaczeniami – jako Jaan Karu opublikował wiele przekładów z języka rosyjskiego, m.in. dzieł Puszkina[1].
Kariera polityczna
edytuj
W 1904 roku został członkiem rady miejskiej Tallinna[3], a w 1913 roku z inicjatywy Konstantina Pätsa objął posadę burmistrza tego miasta. Dzięki swoim kontaktom i umiejętności łagodzenia konfliktów, był skutecznym zarządcą oraz zyskał poparcie lokalnej ludności niemieckiej i rosyjskiej[4]. Po rewolucji lutowej rosyjski Rząd Tymczasowy powołał go na gubernatora estońskiego[1][4]. Jesienią 1917 roku został wybrany do rosyjskiej Konstytuanty[5]. Po ogłoszeniu przez Estonię niepodległości 24 lutego 1918 roku, Poska objął stanowisko ministra spraw zagranicznych w rządzie tymczasowym[1] i pełnił tę funkcję do 12 listopada tegoż roku, kiedy został ministrem sprawiedliwości[6][7]. Jednocześnie przez krótki okres pełnił obowiązki premiera Estonii[3] od momentu zakończenia okupacji niemieckiej i zalegalizowania władzy estońskiego rządu do momentu powrotu Pätsa z niemieckiego więzienia[7]. 27 listopada 1918 roku ponownie został ministrem spraw zagranicznych[8][9], którym pozostał również w rządzie Otto Strandmana do 20 września 1919 roku[10]. Pod koniec 1919 roku został szefem estońskiej delegacji podczas negocjacji estońsko-sowieckich w Tartu, ostatecznie 2 lutego 1920 roku podpisując traktat pokojowy, kończący wojnę o niepodległość Estonii, którego warunki okazały się korzystne dla Estonii[1]. 27 lutego 1920 roku został odznaczony Orderem Krzyża Wolności III kategorii 1. klasy[11].
Życie prywatne
edytuj
W 1895 roku poślubił Constance Ekström[12], z którą miał ośmioro dzieci[13][14]: Jüriego, Niinę, Jaana, Annę, Helenę, Ksenię, Tatjanę i Verę; ta ostatnia była dziennikarką i prawniczką, uznawaną za liderkę estońskiego ruchu feministycznego[15]. Zmarł 7 marca 1920 roku w Tallinnie[13], został pochowany na prawosławnym cmentarzu św. Aleksandra Newskiego[16]. W jego pogrzebie uczestniczyło 20 tys. osób[17].
Upamiętnienie
edytujW 1999 roku został uznany za jednego ze stu wybitnych Estończyków XX wieku[18]. W 2008 roku dom w Tallinnie, w którym mieszkał, został odnowiony i otwarto w nim muzeum[19]. Rok później został patronem jednego z przedszkoli w Tallinnie[20]. W budynku, w którym podpisano traktat założono w 2011 roku gimnazjum, którego patronem został Poska[21]. W 2016 roku Bank Estonii, z okazji 150. rocznicy urodzin Poski, wydał pamiątkową monetę o nominale 10 euro z jego wizerunkiem[22][23]. W tym samym roku w parku Kadriorg został odsłonięty pomnik Poski[24][25]. W Tallinnie, w śródmieściu znajduje się ulica jego imienia[26]. W latach 1931–1940 Poska był również patronem bulwaru w Rakvere[27][28].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e f Tomasz Otocki: „Odszedł w miesiąc po pokoju w Tartu”. Sto lat temu zmarł Jaan Poska. Przegląd Bałtycki, 2020-03-07. [dostęp 2021-11-18].
- ↑ Jaan Poska isik ja töö. „Postimees”. 66, s. 2, 1930-03-09. (est.).
- ↑ a b Poska, Jaan. Estonica. [dostęp 2021-11-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-01-20)]. (ang.).
- ↑ a b Wojciech Roszkowski, Jan Kofman (red.): Biographical Dictionary of Central and Eastern Europe in the Twentieth Century. London, New York: Routledge, 2015, s. 801. ISBN 978-0-7656-1027-0. (ang.).
- ↑ Miljan 2015 ↓, s. 362-363.
- ↑ Valitsus 12.11.1918 - 27.11.1918. Rząd Estonii. [dostęp 2021-11-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-09-04)]. (est.).
- ↑ a b Pajur 2014 ↓, s. 91.
- ↑ Valitsus 27.11.1918 - 09.05.1919. Rząd Estonii. [dostęp 2021-11-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-09-04)]. (est.).
- ↑ Pajur 2014 ↓, s. 94.
- ↑ Valitsus 09.05.1919 - 18.11.1919. Rząd Estonii. [dostęp 2021-11-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-09-04)]. (est.).
- ↑ Teenetemärkide kavalerid – Jaan Poska. Prezydent Estonii. [dostęp 2021-11-18]. (est.).
- ↑ Eduard Laaman: Jaan Poska: Eesti riigitegelase elukäik. Tartu: Eesti Kirjanduse Selts, 1998, s. 24. ISBN 978-9985-9171-0-7. (est.).
- ↑ a b Jaan Poska †. „Päewaleht”. 54, s. 2, 1920-03-08. (est.).
- ↑ Proua Constanze Poska †. „Kaja”. 330, s. 3, 1923-12-09. (est.).
- ↑ Francisca de Haan, Krassimira Daskalova, Anna Loutfi (red.): A Biographical Dictionary of Women's Movements and Feminisms: Central, Eastern and South Eastern Europe, 19th and 20th Centuries. Budapest: Central European University Press, 2006, s. 450. ISBN 978-963-7326-39-4. (ang.).
- ↑ Jaan Poska (1866-1920) haud. [w:] Kultuurimälestiste register [on-line]. Muinsuskaitseamet. [dostęp 2021-11-18]. (est.).
- ↑ Miljan 2015 ↓, s. 363.
- ↑ Sajandi saja suurkuju valimine sai läbi. Eesti Päevaleht, 1999-11-29. [dostęp 2021-11-18]. (est.).
- ↑ Вторая жизнь дома Яана Поска. Молодёжь Эстонии, 2008-01-25. [dostęp 2021-11-18]. (ros.).
- ↑ Uwe Gnadenteich: Lasteaed kannab Jaan Poska nime. Postimees, 2009-02-20. [dostęp 2021-11-18]. (est.).
- ↑ Our school. Tartu Jaan Poska Gümnaasium. [dostęp 2021-11-18]. (ang.).
- ↑ Collector coins and the first day cover dedicated to Jaan Poska will go on sale in the museum of Eesti Pank on Friday. Bank Estonii, 2016-01-20. [dostęp 2021-11-18]. (ang.).
- ↑ Яан Поска – семинарист, переводчик, политик. „Золотой червонец”. 1 (34), s. 20, 2016. ISSN 2072-7259. (ros.).
- ↑ В Кадриорге торжественно открыли памятник Яану Поска. Eesti Rahvusringhääling, 2016-01-24. [dostęp 2021-11-18]. (ros.).
- ↑ Monument to Jaan Poska. Park Kadriorg. [dostęp 2021-11-18]. (ang.).
- ↑ Tallinna tänavanimed / Street names of Tallinn. Instytut Języka Estońskiego. [dostęp 2021-11-18]. (est. • ang.).
- ↑ Andres Pulver. Jaan Poska ja punamonument kokku ei sobi. „Virumaa Teataja”. 76, s. 3, 2016-04-21. (est.).
- ↑ Odette Kirss. Tänavanimed vahetuvad aegade tuules. „Virumaa Teataja”. 168, s. 8, 2020-09-03. (est.).
Bibliografia
edytuj- Toivo Miljan: Historical Dictionary of Estonia. Lanham: Rowman & Littlefield, 2015, s. 362-363. ISBN 978-0-8108-7244-8. (ang.).
- Ago Pajur. Eesti ajutine valitsus priiuse põlistumise vaatepunktist. „Õpetatud Eesti Seltsi Aastaraamat 2013”, s. 79-100, 2014. ISSN 1406-8486. (est.).