Ixodes

rodzaj roztoczy

Ixodesrodzaj roztoczy z rzędu kleszczy i rodziny kleszczowatych. Obejmuje ponad 240 opisanych gatunków. Przedstawiciele mają duże znaczenie jako przenosiciele różnych organizmów chorobotwórczych.

Ixodes[1]
Latreille, 1795
Ilustracja
Dorosła samica kleszcza pospolitego
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

stawonogi

Podtyp

szczękoczułkowce

Gromada

pajęczaki

Podgromada

roztocze

Nadrząd

dręcze

Rząd

kleszcze

Podrząd

kleszcze właściwe

Rodzina

kleszczowate

Rodzaj

Ixodes

Typ nomenklatoryczny

Acarus ricinus Linnaeus, 1758

Należą tu kleszcze średnich rozmiarów. Głodne osobniki dorosłe osiągają 3–4 mm długości[2]. Charakterystyczną cechą rodzaju Ixodesbruzdy analne, które obejmują odbyt od przodu[3][2] i zwykle łączą się przed nim spiczasto lub łukowato[3]. Gnatosoma budową zbliżona jest do tej u rodzaju Hyalomma, jednak człony nogogłaszczków drugi i trzeci są zwykle bardziej buławkowate[2]. Kleszcze te nie mają oczu, ornamentacji na tarczce grzbietowej, ani festonu[3][2]. Osobniki dorosłe odznaczają się silnym dymorfizmem płciowym[2]. U dorosłych samic na kapitulum występują pola porowate, a tarczka grzbietowa (scutum) przykrywa jedynie część przednią idiosomy. Dorosłe samce mają cały wierzch idiosomy przykryty tarczką grzbietową (conscutum)[3][2], a na jej stronie spodniej 7 nieklinowatych tarczek brzusznych: pregenitalną, medialną, analną, dwie adanalne i dwie epimeralne[3].

Biologia i znaczenie

edytuj

Kleszcze z tego rodzaju mogą być monofagami, oligofagami jak i polifagami. Wszystkie gatunki Polskie są trójżywicielowe – każde stadium żeruje na innym gospodarzu. Większość to kleszcze pozagniazdowe, szukające ruchliwych żywicieli w otwartym środowisku. Niektóre jednak przechodzą cykl życiowy w gniazdach i norach żywicieli[4].

Mają duże znaczenie epidemiologiczne jako przenosiciele różnych organizmów chorobotwórczych np. krętków Borrelia wywołujących boreliozę, flawiwirusów wywołujących kleszczowe zapalenie mózgu, Babesia wywołujących babeszjozy czy Francisella tularensis wywołującej tularemię[4].

Systematyka

edytuj
 
Kleszcz jeżowy
 
Ixodes scapularis
 
Ixodes pacificus
 
Najedzona samica Ixodes holocyclus
 
Ixodes persulcatus
 
Ixodes ovatus (po lewej samica, po prawej samiec)

Z ponad 240 opisanymi gatunkami Ixodes jest najliczniejszym rodzajem kleszczy. J.L. Camcias i współpracownicy w 1977 i 1998 rozdzielili go na 6 rodzajów (Ceratixodes, Eschatocephalus, Ixodes, Lepidixodes, Pholeoixodes, Scaphixodes), ale taki podział nie przyjął się. Należą tu[5]:

Przypisy

edytuj
  1. Ixodes, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. a b c d e f Ixodes. [w:] Bristol University tick ID [on-line]. University of Bristol. [dostęp 2016-01-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-04-25)].
  3. a b c d e Josef Nosek, Wolf Sixl. Central-European Ticks (Ixodoidea) – Key for determination. „Mitt. Abt. Zool. Landesmus. Joanneum”. 1 (2), s. 61—92, 1972. 
  4. a b Krzysztof Siuda: Kohorta: kleszcze – Ixodida. W: Zoologia: Stawonogi. T. 2, cz. 1. Szczękoczułkopodobne, skorupiaki. Czesław Błaszak (red. nauk.). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2011, s. 153-173. ISBN 978-83-01-16568-0.
  5. Alberto A. Guglielmone; Richard G. Robbing; Dmitry A. Apanaskevich; Trevor N. Petney; Agustín Estrada-Peña; Ivan G. Horak; Renfu Shao; Stephen C. Barker. The Argasidae, Ixodidae and Nuttalliellidae (Acari: Ixodida) of the world: a list of valid species names. „Zootaxa”. 2528, s. 1–28, 2010. 
  6. Sándor Hornok, Tamás Görföl, Péter Estók, Vuong Tan Tu, Jenő Kontschán. Description of a new tick species, Ixodes collaris n. sp. (Acari: Ixodidae), from bats (Chiroptera: Hipposideridae, Rhinolophidae) in Vietnam. „Parasites & Vectors”. 9 (332), 2016. DOI: 10.1186/s13071-016-1608-0. 
  7. D.A. Apanaskevich, I.G. Horak, C.A. Matthee, S. Matthee. A new species of Ixodes (Acari: Ixodidae) from South African mammals. „J Parasitol.”. 97, s. 389-398, 2011. 3. DOI: 10.1645/GE-2366.1..