Introwersja i ekstrawersja
Introwersja i ekstrawersja (łac. introversus – zwrócony do środka[1], łac. extraversus – zwrócony na zewnątrz[2]) – przeciwstawiane sobie cechy osobowości związane z kontaktami międzyludzkimi, różnie definiowane u różnych autorów. Pojęcia te zostały wprowadzone przez Carla Gustava Junga (na podstawie teorii temperamentów fizjologicznych Kretschmera) w pracy Psychologische Typen (Typy psychologiczne, 1921), a zmodyfikowane przez Eysencka w teorii temperamentu PEN oraz Costę i McCrae w modelu Wielkiej Piątki.
Liczbę introwertyków w społeczeństwie określa się na 25%–46%[3]. Według innych danych liczba introwertyków i ekstrawertyków w populacji określa, podobnie jak innych właściwości psychicznych, rozkład normalny, tzn. najwięcej jest osób o przeciętnym nasileniu cech, a osób skrajnie introwertycznych jest najmniej, i tyle samo co skrajnie ekstrawertycznych[4].
Podejścia do introwersji i ekstrawersji
edytujCarl Gustav Jung
edytujWedług Junga introwersja i ekstrawersja to dwa ogólne typy postaw, które wyrażają kierunek, w jakim zmierza libido (rozumiane nie jako popęd seksualny, jak u Freuda, ale jako ogólna energia psychiczna). Ekstrawertyk kieruje swoje zabiegi adaptacyjne i reakcje na zewnątrz, sterują nim oczekiwania i potrzeby środowiska społecznego. U introwertyka natomiast, libido realizuje się poprzez subiektywne stany wewnętrzne i procesy psychiczne, a pierwszą reakcją introwertyka na nieznane środowisko jest wycofanie[5].
Carl Gustav Jung pisał: „W trakcie analizy osobowości okazuje się, że ekstrawertyk włącza się w świat odniesień za sprawą pozostawania w nieświadomości co do samego siebie jako podmiotu czy też ulegania złudzeniom co do samego siebie, jeśli natomiast chodzi o introwertyka, okazuje się, że urzeczywistniając swą osobowość w społeczności, zupełnie bezwiednie popełnia on najpoważniejsze błędy i dopuszcza się najbardziej absurdalnych niezręczności”[6].
Specyficzną formą nerwicy osób odznaczających się wysokim stopniem introwersji jest według Junga psychastenia. Introwertyzm jest często mylony z nieśmiałością i osobowością schizoidalną[potrzebny przypis].
Hans Eysenck
edytujHans Eysenck nie definiuje ekstrawersji wprost, uznając ją raczej za korelacje między cechami. Jego zdaniem ekstrawertycy, w przeciwieństwie do introwertyków, charakteryzują się takimi cechami, jak: towarzyskość, żywość, aktywność, asertywność i poszukiwanie doznań[7].
Costa i McCrae
edytujW modelu Wielkiej Piątki ekstrawersja jest wymiarem, który charakteryzuje jakość i ilość interakcji społecznych oraz poziom aktywności, energii i zdolność do odczuwania pozytywnych emocji. W skład ekstrawersji wchodzi 6 czynników: towarzyskość, serdeczność, asertywność, aktywność, poszukiwanie doznań i emocjonalność w zakresie pozytywnych emocji. Osoby introwertywne charakteryzują się nie odwrotnością, ale brakiem zachowań ekstrawertywnych. Wykazują rezerwę w kontaktach społecznych (ale nie wrogość), brak optymizmu (co nie oznacza pesymizmu i braku poczucia szczęścia) i preferencję do przebywania w samotności (co nie znaczy, że cechują się lękiem społecznym)[4].
R. Depue i P. Collins
edytujWedług R. Depue i P. Collinsa ekstrawersja jest podwyższoną wrażliwością na bodźce zapowiadające nagrodę, a introwersja wrażliwością na bodźce zapowiadające karę[8][9].
Introwersja i ekstrawersja a układ nerwowy
edytuj- Zgodnie z teorią aktywacji i teorią hamowania Eysencka, na wymiarze równowagi procesów pobudzenia/hamowania korowego introwertycy znajdują się na biegunie pobudzenia, czyli mają chronicznie podwyższony poziom aktywacji, a ekstrawertycy – na biegunie hamowania i mają chronicznie obniżony poziom aktywacji[10].
- U introwertyków dominuje część przywspółczulna autonomicznego układu nerwowego, a u ekstrawertyków część współczulna. Dominującym szlakiem nerwowym u introwertyków jest szlak, w którym neuroprzekaźnikiem jest acetylocholina, a u ekstrawertyków ten szlak, w którym neuroprzekaźnikiem jest dopamina[11].
- Introwertycy mają większy przepływ krwi w płacie czołowym i w przedniej części wzgórza, a ekstrawertycy w przedniej części zakrętu obręczy, w płatach skroniowych i w tylnej części wzgórza[12][13].
- Badania wykazały, że po wyciśnięciu kropli cytryny na język, u introwertyków stwierdza się większe wydzielanie śliny, niż u ekstrawertyków. Wynika to z bardziej aktywnego tworu siatkowatego u introwertyków[14].
- Ze względu na wyższy potencjał pobudzenia i niższy potencjał hamowania, introwertycy łatwiej i szybciej wytwarzają odruchy warunkowe, niż ekstrawertycy[15].
- Zgodnie z postulatem lekowym Hansa Eysencka, u introwertyków leki uspokajające prowadzą do ujawnienia się ekstrawertycznych wzorców zachowania, ponieważ zwiększają one poziom hamowania i obniżają poziom pobudzenia. Z kolei leki pobudzające, które zmniejszają poziom hamowania i zwiększają poziom pobudzenia, powodują ujawnienie się introwertycznych wzorców zachowania[15].
Ambiwersja
edytujAmbiwersja to właściwość osobowości, polegająca na zrównoważeniu cech introwertycznych i ekstrawertycznych. Pojęcie ambiwersji wprowadził Hans Eysenck i można się z nim spotkać w jego kwestionariuszu EPQ-R mierzącym wymiary cech ekstrawersji, neurotyczności i psychotyczności.
Przypisy
edytuj- ↑ introwersja, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2021-10-06].
- ↑ ekstrawersja, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2021-10-06].
- ↑ July 2003 – Information Systems Types vs. General Public
- ↑ a b B.Zawadzki, J.Strelau, P.Szczepaniak, M.Śliwińska: Inwentarz osobowości NEO-FFI Costy i McCrae. Warszawa: Pracownia Testów Psychologicznych Polskiego Towarzystwa Psychologicznego, 1997. ISBN 83-85512-89-6.
- ↑ Temperament z perspektywy historycznej. W: Jan Strelau: Psychologia temperamentu. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002. ISBN 83-01-13423-2.
- ↑ Carl Gustav Jung: Zasadnicze problemy psychoterapii, przełożył Robert Reszke, w: tegoż, Praktyka psychoterapii. Przyczynki do problematyki psychoterapii i do psychologii przeniesienia, Wydawnictwo KR, Warszawa 2007, par. 242.
- ↑ Wymiary i struktura temperamentu. W: Jan Strelau: Psychologia temperamentu. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002. ISBN 83-01-13423-2.
- ↑ Paweł Krukow: Modele neurobiologiczne a zagadnienie osobowości. [dostęp 2008-04-12].
- ↑ Natalya Krimgold: Extroversion, Introversion, and the Brain. [dostęp 2008-04-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-03-07)].
- ↑ Biologiczne uwarunkowania PEN. W: Jan Strelau: Psychologia temperamentu. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002. ISBN 83-01-13423-2.
- ↑ Mapowanie mózgu:Czy rodzimy się introwertykami?. W: Marti Olsen Laney: Introwertyzm to zaleta. Poznań: Dom Wydawniczy Rebis, 2005. ISBN 83-7301-542-6.
- ↑ T.Garcia: Brain activity indicates introverts or extroverts. [dostęp 2008-04-12].
- ↑ Cerebral Blood Flow and Personality: A Positron Emission Tomography Study. [dostęp 2008-04-12].
- ↑ Wired up. [dostęp 2008-04-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-09-30)].
- ↑ a b Teorie temperamentu skoncentrowane na człowieku dorosłym. W: Jan Strelau: Psychologia różnic indywidualnych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar, 2002. ISBN 83-7369-003-4.
Bibliografia
edytuj- L.J. Francis: Faith and Psychology. London: Darton, Longman and Todd Ltd., 2005.