Hersz Berliński
Hersz Berliński, ps. Herszek, Jeleń (ur. 1908 w Łodzi, zm. 27 września 1944 w Warszawie) – żydowski działacz ruchu oporu podczas II wojny światowej, uczestnik powstania w getcie warszawskim i powstania warszawskiego, działacz Poalej Syjon-Lewicy.
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Przebieg służby | |
| Siły zbrojne | |
| Główne wojny i bitwy | |
| Odznaczenia | |
| |
Życiorys
edytujUrodził się w Łodzi w żydowskiej rodzinie robotniczej. Uczęszczał do chederu, a następnie do państwowej szkoły podstawowej. W 1923 wstąpił do bundowskiej młodzieżówki Cukunft. W kolejnym roku przeszedł do Poalej Syjon-Lewicy, gdzie początkowo działał w jej organizacji młodzieżowej. Był komendantem milicji partyjnej w łódzkim oddziale partii.
Po wybuchu II wojny światowej próbował przedostać się do Warszawy. Został aresztowany i osadzony w obozie w Rawie Mazowieckiej, a następnie w Częstochowie, skąd wkrótce po uwięzieniu uciekł. Przedostał się do radzieckiej strefy okupacyjnej, skąd wyjechał do Warszawy. Od 1940 przebywał w getcie warszawskim, gdzie był jednym z głównych działaczy partii Poalej Syjon – Lewica. Został sekretarzem komitetu partyjnego i kierownikiem podziemnej prasy. Działał w Bloku Antyfaszystowskim. Na co dzień pracował w fabryce Landaua. Był także współzałożycielem konspiracyjnej organizacji Młodzież Borochowa (jid. Borochow Jugent).
Po wielkiej akcji deportacyjnej latem 1942 był jednym z najaktywniejszych członków Żydowskiej Organizacji Bojowej. Został wyznaczony na przedstawiciela partii w Komendzie Głównej, gdzie kierował także działem planowania. Brał udział w napadzie na bank w getcie, którego celem było zdobycie pieniędzy na zakup broni.
Podczas powstania w getcie był dowódcą jednej z grup bojowych Poalej Syjon – Lewicy. Walczył na terenie szopu szczotkarzy przy ulicy Świętojerskiej, a potem w getcie centralnym. 10 maja 1943 wyszedł kanałami przy ul. Prostej na stronę aryjską wraz z grupą ok. 30 bojowców[1]. Od tego czasu walczył w oddziale partyzanckim im. Obrońców Getta w lasach wyszkowskich. Swoje wspomnienia zatytułowane Troje. Pola Elster, Hersz Berliński, Eliahu Erlich (Draj. Pola Elster, Hersz Berliński, Eliahu Erlich) spisał w jidysz po stronie aryjskiej. Zostały one wydane w języku oryginału w 1966 w książce pod tym samym tytułem, oraz w języku hebrajskim jako Pamiętniki (Zichronot).
Podczas powstania warszawskiego był żołnierzem oddziału ŻOB. Zginął w czasie walk na Żoliborzu.
19 kwietnia 1945 został pośmiertnie odznaczony Orderem Virtuti Militari V klasy[1]. 29 kwietnia tego samego roku jego szczątki zostały pochowane w alei głównej cmentarza żydowskiego przy ulicy Okopowej w Warszawie (kwatera 39)[2][3].
Upamiętnienie
edytuj- W 1963 imieniem Hersza Berlińskiego nazwano ulicę Pieprzową w Łodzi, przy której mieszkał w dzieciństwie[4].
- Jego nazwisko umieszczono na tablicy przy pomniku Ewakuacji Bojowników Getta Warszawskiego.
Przypisy
edytuj- ↑ a b Michał Grynberg (oprac.): Pamiętniki z getta warszawskiego. Fragmenty i regesty. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1988, s. 369. ISBN 83-01-08364-6.
- ↑ Grób Hersza Berlińskiego w bazie danych Cmentarza Żydowskiego przy ul. Okopowej w Warszawie.
- ↑ Cmentarze m. st. Warszawy. Cmentarze żydowskie. Warszawa: Rokart, 2003. ISBN 83-916419-3-7.
- ↑ Słownik nazewnictwa miejskiego Łodzi. B. [w:] Łódzki Ośrodek Geodezji [on-line]. log.lodz.pl. [dostęp 2018-07-04].
Bibliografia
edytuj- Anka Grupińska, Po kole. Rozmowy z żydowskimi żołnierzami, Warszawa: „Alfa”, 1991, ISBN 83-7001-475-5, OCLC 834084330.
- Cywia Lubetkin: Zagłada i powstanie. Warszawa: Książka i Wiedza, 1999. ISBN 83-05130-41-X.
- Zofia Borzymińska, Rafał Żebrowski: Polski słownik judaistyczny. Dzieje, kultura, religia, ludzie. T. 1. Warszawa: Prószyński i S-ka, 2003, s. 178. ISBN 83-7255-12-6-X.