Grigorij Kotowski
Grigorij Iwanowicz Kotowski (ros. Григорий Иванович Котовский, ur. 24 czerwca 1881 w Hîncești, zm. 6 sierpnia 1925 w Czabance) – dowódca Armii Czerwonej, działacz komunistyczny. Bywa nazywany „Robin Hoodem rewolucji”[1][2].
 Grigorij Kotowski w latach 20. | |
 komkor
| |
| Data i miejsce urodzenia |
24 czerwca 1881 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Przebieg służby | |
| Lata służby |
1917–1925 |
| Siły zbrojne | |
| Główne wojny i bitwy | |
| Odznaczenia | |
| |
Życiorys
edytujSyn mieszczanina Iwana Nikołajewicza Kotowskiego, zrusyfikowanego, prawosławnego Polaka, lub być może, Ukraińca pochodzącego z Podola i Rosjanki Akuliny Romanowej. Sam Kotowski twierdził, że jego rodzina należała do podolskiej szlachty, a dziadek został pozbawiony majątku za udział w powstaniu[3].
Osieroconym w wieku 16 lat Kotowskim zajęli się zamożni chrzestni, którzy zapewnili mu kształcenie w szkole rolniczej. Po jej ukończeniu w 1900 roku pracował jako pomocnik ekonoma w kilku majątkach. Dopuścił się czynów kryminalnych, za które był kilkukrotnie aresztowany[3]. W 1905 roku uchylającego się od służby wojskowej Kotowskiego po raz kolejny aresztowano i przydzielono do pułku piechoty stacjonującego w Żytomierzu.
Kotowski zdezerterował krótko po dotarciu do wojska. Zorganizował oddział, który napadał na majątki. Aresztowany w styczniu 1906 roku w Kiszyniowie, uciekł pół roku później. Pod koniec 1906 roku aresztowany ponownie i skazany na zesłanie i 12 lat ciężkich robót. Uciekł z Syberii w 1913 i po powrocie do Mołdawii znów zorganizował grupę przestępczą. W 1915 jego banda przeszła do rabowania urzędów i banków.
25 czerwca 1916 został złapany w zasadzce i następnie skazany na karę śmierci. W celi śmierci napisał jednak list do żony generała Brusiłowa, w którym prosił o łaskę i wysłanie na front. Prośba została spełniona po abdykacji cara i amnestii ogłoszonej przez Rząd Tymczasowy. W maju 1917 roku trafił na front rumuński, gdzie odznaczył się odwagą. Na froncie przystąpił do lewicowych eserowców i został wybrany do rady żołnierskiej. Z tej racji komitet Rumczerod zlecił jego oddziałowi opanowanie porządku w Kiszyniowie.
Brał aktywny udział w rosyjskiej wojnie domowej po stronie bolszewików. Od stycznia do marca 1918 dowodził bolszewickim oddziałem tyraspolskim, od czerwca 1918 – brygadą kawalerii 45 Dywizji Strzeleckiej. Od stycznia 1920 dowodził brygadą kaukaską, walczącą na Kaukazie i Ukrainie. Brał udział w operacji odeskiej w lutym 1920 r., rozbijając pod Odessą wycofujące się z zajętego już przez czerwonych miasta jednostki białych[4]. Następnie jego brygada brała udział w wojnie polsko-bolszewickiej.
Od grudnia 1920 dowodził 17 Dywizją Kaukaską, zaś od września 1921 9 Dywizją Kaukaską, a w październiku 1922 został dowódcą 2 Korpusu Kaukaskiego. Uczestniczył w tłumieniu powstania Machny oraz powstania Antonowa w guberni tambowskiej[5].
Kotowski został zastrzelony 6 sierpnia 1925 podczas wakacji w Czabance koło Odessy. Do zabójstwa przyznał się Mejer Zajder, szef ochrony zakładów cukierniczych, związany z odeskim światem przestępczym. Okoliczności śmierci Kotowskiego, a następnie jego mordercy, pozostają niejasne i są przedmiotem spekulacji[6].
Ciało zabitego Kotowskiego zostało zmumifikowane i umieszczone w mauzoleum zbudowanym w mieście Birzuła (dziś Podolsk)[7]. Był to jedyny przypadek, poza samym Leninem, takiego uhonorowania przywódcy w ZSRR[8].
Upamiętnienie
edytujMiasta
edytujNa jego cześć trzy miasta w ZSRR uzyskały nazwę Kotowsk:
- 1935: dawna Birzuła w ówczesnej Mołdawskiej ASRR, współczesny Podolsk na Ukrainie
- 1940: Hîncești w ówczesnej Mołdawskiej SRR, obecnie pod historyczną nazwą w Mołdawii
- 1940: Kotowsk w Rosji
Wojsko
edytujMuzeum sztabu brygady kawaleryjskiej dowodzonej przez Kotowskiego działa w Tyraspolu, w budynku, który Kotowski zajmował w lutym 1920 r.[9].
Filmy
edytuj- P.K.P. (Piłsudski kupił Petlurę, 1926)
- Kotowski (1942)
- Eskadra wycofuje się na zachód (1965)
- Ostatni hajduk (1972)
- Wilczym śladem (1976)
- Wielka mała wojna (1980)
- Kotowski (serial, 2010)
Przypisy
edytuj- ↑ O.S. Smyslov, О.С. Смыслов, Kotovskiĭ : Robin Gud revoli︠u︡t︠s︡ii, Moskva 2013, ISBN 978-5-4444-1024-0, OCLC 864427443 [dostęp 2021-09-22].
- ↑ Кто убил Робин Гуда революции?. Котовский. Робин Гуд революции [online], biography.wikireading.ru [dostęp 2021-09-22].
- ↑ a b ВОЕННАЯ ЛИТЕРАТУРА --[ Биографии ]-- Савченко В. А. Авантюристы гражданской войны [online], militera.lib.ru [dostęp 2021-09-20].
- ↑ W. Sawczenko, W. Faltenberg-Blank, Одесса в эпоху войн и революций (1914–1920), Odessa: Optimum, 2008 (ros.).
- ↑ Глава 9 ПРОТИВ КРЕСТЬЯН ТАМБОВЩИНЫ – Котовский [online], www.e-reading.club [dostęp 2021-09-22].
- ↑ Zabójca został skazany na 10 lat więzienia, wkrótce po wyroku wypuszczony na wolność, został zabity przez podkomendnych Kotowskiego.
- ↑ Trzecia mumia ZSRS „wypłynęła” w obwodzie odeskim (WIDEO) – Kresy24.pl – Wschodnia Gazeta Codzienna [online] [dostęp 2023-05-23] (pol.).
- ↑ Gdzie znajduje się mauzoleum Kotovskogo? [online], nextews.com [dostęp 2021-09-22].
- ↑ В честь дня рождения Григория Котовского в военно-историческом музее комбрига прошёл день открытых дверей [online], Первый Приднестровский [dostęp 2017-06-03].